بلاگ

علوم شناختی مطالعه بر ذهن و مغز است که دربرگیرنده علوم روانشناسی، عصب شناسی، زبان شناسی، فلسفه، انسان شناسی و مدل سازی کامپیوتری (هوش مصنوعی) می شود. این عنوان پژوهشی و رشته دانشگاهی با ماهیتی میان رشته‌ای درپی مطالعه پدیده‌ها و رفتارهای شناختی است؛ از ادراك حواس پنجگانه گرفته تا فرآیندهای هوشمندانه از قبیل حساب، حل مساله، تفكر شهودی، تصمیم گیری و...) و نیز زبان، حافظه، یادگیری و هر آنچه كه بتوان آن را پدیده و رفتاری شناختی در نظر گرفت.

این علم در زمینه بررسی حالت شناختی تا شبیه سازی و ارایه مدل هایی در جهت اهداف مورد نظر خود میپردازد به همین جهت میتوان آن را پلی میان متخصصان این رشته ها بخصوص روانشناسان و مهندسان هوش مصنوعی در نظر گرفت. علوم شناختی را نمیتوان یك مجموعه علمی معین و یكپارچه دانست و شاید بتوان گفت شبیه به لایه هایی متراکم هستند که با سطوح مختلف تحلیلی در کنار هم قرار گرفته اند.یکی از مهم ترنی سطوحی که در این رشته مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است شاخه هوش مصنوعی و زیر شاخه های اصلی آن اعم از یادگیری ماشین و یادگیری عمیق است که با توجه به اینکه روانشناسی و شناسایی حالات روحی انسان امروزه بسیار حایز اهمیت است بتوان توسط آن بسیاری از حالات شناختی موجودات زنده را مورد بررسی و ثبت در یک پایگاه داده قرار داد و یک مدل هوشمند از انچه که در راستای هدف ماست ایجاد کرد که این امر جهش بسیار بزرگی در ساخت ربات های جدید گشته است.

ذهن

یکی از موضوعاتی که از دیرباز ذهن بشر را به خود مشغول داشته، ماهیت ذهن است. یکی از مهم­ترین پاسخ­هایی که به این سوال داده شده است، این است: ذهن چیزی است که می­اندیشد. در واقع تفکر کردن مستلزم ادراک کردن، باور داشتن، داشتن احساسات، استدلال کردن و آگاه بودن است. هر یک از این رویدادها یا حالت­ها را حالت ذهنی یا رویداد ذهنی می­گویند.

حال سوال این است چه ارتباطی بین این حالات ذهنی و حالات بدنی وجود دارد؟

این تفاوت میان حالات ذهنی و بدنی باعث شده است که فیلسوفان در صدد تبیین رابطه میان آنها باشند. آنها می­خواهند بدانند چگونه دو پدیده یا دو رویداد که به نظر می­رسد ماهیت متفاوتی دارند بر یکدیگر تاثیر دارند.

در این راستا دو دیدگاه مطرح شده است

• دوآلیسم

• آموزه ­های فیزیکالیستی

نظریه اول را رنه دکارت مطرح کرد دکارت را بنیانگذار فلسفه ذهن جدید می­دانند. او معتقد بود ذهن و بدن دو چیز کاملا متفاوت هستند از نظر دکارت ذهن و بدن هم دو نوع چیز کاملا متفاوت هستند، ماهیت آنها با یکدیگر فرق دارد. ذهن هر چه باشد در مکان خاصی قرار ندارد، بعد و امتداد ندارد؛ اما بدن در مکان قرار دارد، بعد و امتداد دارد و نظایر آن. به عبارت ساده­تر بدن از جنس ماده است اما ذهن از جنس ماده نیست، غیر مادی است. مشکل اصلی دوالیسم این است که توضیح دهد چگونه این روح غیر مادی با بدن مادی تعامل دارد.

 برخی دیگر از فیلسوفان معتقدند که ذهن و بدن از یک جنس هستند، آنها دو چیز کاملا متفاوت نیستند؛ بلکه ماهیت آنها یک چیز است. این فیلسوفان ذهن و بدن را از جنس ماده می­دانند. توماس هابز از جمله این فیلسوفان است. اما امروزه هر دو دیدگاه به نوعی با چالش رو به روست. این چالش و بررسی و اطلاعاتی که پیرامون آن به دست آمده بستر بسیاری از پیشرفت هایی است که در علوم شناختی و رشته های پیرامون آن رخ داده است.

علوم شناختی در حوزه روانشناسان

روانشناسی در دوره های دانشگاهی با عناوین متفاوتی از جمله روانشناسی شناختی، روانشناسی اجتماعی، روانشناسی هنجاری، روانشناسی شخصیت،روان شناسی زبان و... مورد بررسی قرار گرفته می شود. این تقسیم بندی گویای این است که انواع مختلفی از توانمندی های عاطفی و شناختی وجود دارد. روانشناسی شناختی که در حوزه علوم شناختی گستردگی دارد به مطالعه ذهن و فرآیند های شناختی با روش های نوین و علمی مطرح در دنیا میپردازد. این روش ها بسیار گسترده و متنوع است که از جمله آن می توان به روش های علوم اعصاب، تصویربرداری کارکردی، روش های رفتاری و شناسایی عصب و ... اشاره کرد.

روانشناسان با مطالعه روی مغز انسان به عنوان پردازشگر اطلاعات مدل های ذهنی را طراحی می کنند. این تکنیک ها در حوزه های ادراک ، حافظه، یادگیری، استدلال، تصمیم گیری، تفکر، هوش و ... اطلاعات و محتواهای مفید و کاربردی ارائه می دهند که ثبت و بررسی این اطلاعات و محتواها خدمات بسیار ارزشمندی در حوزه هایی نظیر درمان و تشخیص اختلالات روان شناختی، آموزش و پرورش، مسایل اجتماعی و فرهنگی، مدیریت، سیاست، رسانه و .....ارائه کرده است.

هوش مصنوعی و تاثیر آن در علوم شناختی

انسان شامل مجموعه ای از توانایی ها و قابلیت هاست که همگی از پردازش های موجود در مغز او حاصل می شود.رشد بشر در دریافت اطلاعات و ثبت سیگنال ها و تصویر برداری در این سال های اخیر سبب شده تا بشر درک هرچه بهتر از ساختار مغز انسان داشته باشد. چه بسا که این شناخت بشر را در درک هرچه بهتر انواع بیماری ها از جمله پارکینسون، الزایمر، اوتیسم و...کمک میکند و دانشمندان حوزه علوم اعصاب در رشته علوم شناختی بیشتر به مطالعه جزئیات فعالیت مغز مشغولند اما در این زمان در بخش بهره وری از این اطلاعات، دانشمندان و مهندسان کامپیوتر و هوش مصنوعی جزییات را کنار می گذارند و به شبیه سازی این مدل ها و توانایی های شناختی انسان و موجودات زنده می پردازند.

به بیان ساده تر در دنیای هوش مصنوعی به ماشینی هوشمند میگوییم که بتواند عملکرد های شناختی را بیاموزد و به نوعی تقلید کند پس شبیه سازی الگوریتمی تمامی انچه روانشناسان و متخصصان علوم اعصاب در این علم کسب کرده اند و ایجاد پایگاه داده انها به دست مهندسان کامپیوتر و هوش رخ میدهد. یکی از زیر شاخه های هوش مصنوعی که در این روند بسیار کارامد است مبحث یادگیری ماشین و یادگیری عمیق با زبان های برنامه نویسی پایتون و متلب می باشد که امروزه به این واسطه شبیه سازی های بسیار ارزشمندی در راستای تشخیص و شناسایی حالات رفتاری، بیماری های جسمی و... انجام و به ثمر نشسته است.

داده های کسب شده از تصویر برداری ها و آزمایشات انجام شده توسط روانشناسان و دانشمندان علوم اعصاب در راستای تحلیل اطلاعات و بعد از آن پرازش تصاویر و ثبت آن داده ها در پایگاه داده و سپس مراحل یادگیری ماشین و کدنویسی های مروبط به آن از جمله مواردی است که در نهایت آن سیستم میتواند با دریافت اطلاعات جدید دیگر بدون نیاز به دخالت انسان رفتار شناختی یا بیماری و یا... را تشخیص و فرانید لازمه را انجام دهد.

علوم شناختی و تاثیر آن در هوش مصنوعی

به همان نسبت که هوش مصنوعی در علوم شناختی تاثیرات به سزایی دارد و توانسته این علم میان رشته ای را رشد دهد از طرف دیگر علوم شناختی نیز تاثیر خوبی در دنیای هوش مصنوعی داشته و ما توانسته ایم ربات و ماشین های هوشمندی که میسازیم را بسته به حالات شناختی تقویت و بهبود بخشیم. برای مثال در ساخت اتومبیل‌های خودران ما نیاز داریم که اطلاعاتی را در اختیار داشته باشیم که این اتومبیل ها توانایی تعامل با عوامل انسانی را داشته باشند.

و یا مثلا در زمینه تولید نرم افزار های هوشمند بانکی نیاز به درک بالا از تفکر انسان داریم تا این استفاده از تجهیزات مجهز را برای همه کاربران آسان کنیم. در خصوص شبکه‌های اجتماعی نیز باید به تمایلات کاربران و چگونگی روابط انسانی توجه شود. پس ارتباط و اثر در این دو حوزه کاملا دوسویه خواهد بود.

بهره وری این علم در دنیای تکنولوژی

در سال‌های گذشته، روش‌ها و الگوریتم‌های قدرتمندی ایجاد شده که با شناخت بیشتر انسان منجر به ساخت سیستم‌های هوش مصنوعی منطبق با عملکرد بهتر انسان شده است. بنابراین، همگرایی علوم شناختی و اصول و روش‌های هوش مصنوعی برای بهبود مهارت‌ تفکر انسانی در روانشناسی مهندسی مفید خواهد بود. امروزه دانشمندان توانسته اند بسیاری از ماشین ها و دستگاه های هوشمند را در جهت بهبود بهره وری هرچه بیشتر علم در دنیای صنعت و پزشکی و ... شبیه سازی و تولید کنند.

همین امر سبب میشود در درمان و آموزش و اکثر حوزه ها پیشرفت تکنولوژی کارآمد و قابل لمس است و همواره امید دارد که هرروز این بهره وری بیشتر و بیشتر گردد. علوم شناختی در آینده ای نه چندان دور می تواند بسیاری از امور دنیا را تحت سلطه خود در بیاورد و با کار بر روی مغز انسان بتواند دنیای تکنولوژی را در جهت خدمت رسانی به بشر روز به روز قدرتمند تر کند.

آینده و چالش های پیش روی علوم شناختی

علوم شناختی در مورد ذهن انسان تاکنون بینش های خوبی به ارمغان داشته است و تمام دانش این علم میان رشته ای بر یک ستون اصلی استوار است: عملیات ذهنی در واقع فرآیند پردازش اطلاعات هستند. در ابتدای مقاله دیدیم که علوم شناختی از کنار هم گذاشتن موضوعات و علوم به ظاهر اصلی و اولیه کنار هم گذاشته شد و میزان اثر گذاری دو حیطه از آنها را باهم مورد بررسی قرار دادیم. پردازش اطلاعات در مغز که نکته اصلی کار در علم شناخت است به دو مدل محاسباتی  قابل بررسی است: 1. فرضیه سیستم نماد فیزیکی که پردازش اطلاعات را دستکاری قانونمند ساختار های فیزیکی میداند 2. مدل شبکه عصبی که نگاهی کاملا متفاوت به پردازش اطلاعات دارد.

این دو رویکرد قطعی و انحصاری نیستند و انواعی از معماری های ذهنی وجود دار که هر دو رویکرد را در خود جای میدهد و ممکن است در نهایت معلوم شود که ذهن یک معماری ترکیبی دارد و روند را با چالش های مختلفی روبه رو کند. اما با این وجود علم میان رشته ای شناخت اینک در اوج بالندگی است و هر روز رشته های علمی جدید و تکنولوژی های پیشرفته تر برای مطالعه مغز به کمک آن می آیند. نمیتوان خوش بین نبود زیرا این حس که قدم به قدم به درک کامل ذهن و شناخت نزدیک تر میشویم بسیار ارزشمند و قابل لمس است.

جمع بندی

علوم شناختی یک علم میان رشته ای است که از مجموعه ای از علم ها از جمله روانشناسی، عصب شناسی، هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر و... تشکیل شده است که هر روزه علوم بیشتری را در خود جای میدهد. این علم توسط پل ارتباطی که میان رشته روانشناسی و عصب شناسی و دنیای هوش مصنوعی برقرار کرده است سبب شده که امروزه بتوان در هر دو حوزه پیشرفت بسیار چشم گیری در بهره وری رفتار های شناختی و شبیه سازی آن ها در ماشین های هوشمند داشته باشیم و در همین راستا بتوانیم در حوزه های مختلف صنعت و درمان و ... روز به روز بیشتر بدرخشیم.

نویسنده: نگین بشیری دانشجوی کارشناسی ارشد رشته هوش مصنوعی و رباتیکز

زمانی که با افرادی که تا به حال با اصطلاحات کسب‌وکار سر و کاری نداشته‌اند درباره بازاریابی صحبت می‌کنید، متوجه می‌شوید اکثراً در ذهن آن‌ها بازاریاب کسی است که تلفن را برمی‌دارد و برای توسعه بازار (یافتن بازارهای جدید) یا رسوخ در بازار (افزایش سهم بازار در بازار فعلی) تلاش کرده، مذاکره و متقاعد می‌کند. در ذهن عامه جامعه، نگاه به بازاریاب همراه با کم‌لطفی است و جایگاه بازاریابی در ذهن عوام با جایگاه واقعی آن فاصله بسیاری دارد.

بازاریابی چیست؟

قطعاً تا به حال تجربه ارائه (فروش) محصولی  به فرد یا گروهی را داشته‌اید. ممکن است اکنون با این نظر مخالف باشید، ولی منظور از «محصول» هر نوع نظر، ایده، خدمت، کالا یا هر چیزی است که می‌خواهید فرد، گروه، سازمان و... را به آن متمایل کنید. در واقع، وقتی با دوست خود درباره نظرتان برای انتخاب مقصد سفر صحبت می‌کنید، در حال فروش ایده خود به او هستید.

اگر زندگی روزمره خود را مرور کنیم، در بسیاری از موقعیت‌ها نقش فروشنده را ایفا می‌کنیم و اطرافیانمان مشتریان بالقوه‌ای هستند که گاهی موفق می‌شویم آنها را به مشتریان بالفعل تبدیل کنیم. به همین ترتیب، در بسیاری از موقعیت‌ها شما مشتری هستید و در حال تصمیم‌گیری بین پیشنهادهای مختلف فروشندگان اطرافتان هستید. بنابراین اهمیت مهارت مذاکره در این شرایط بیش از پیش پر رنگ خواهد شد. در دوره آموزش اصول و فنون مذاکره نه‌تنها مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود می‌بخشید، بلکه قدرت مذاکره و توانایی حل مسائل را نیز ارتقا می‌دهید.

اکنون داریم به تعریف مورد نظر از بازاریابی نزدیک می‌شویم. این موقعیت‌ها را دوباره در ذهن مرور کنید. اگر جزئیات را به خاطر نمی‌آورید، از این پس به این لحظات با دقت بیشتری توجه کنید. آیا طرف مقابل شما مشتری محصول یا ایده‌تان می‌شود؟ اگر نمی‌شود، چرا؟ اگر می‌شود، چرا؟ مطمئناً پیش آمده که ابتدا با شما همراه نبوده‌اند، اما با تغییر در محصول یا ایده‌تان آنها را متقاعد کرده‌اید. این تغییر چه بوده است؟ آیا می‌توانید نقطه مشترکی در همه این تجربیات پیدا کنید؟

اجازه دهید کمی کمکتان کنیم! در ادبیات علوم انسانی، خاستگاه هر تصمیمی در انسان از نیاز نشأت می‌گیرد. هرچه این جمله برای شما قابل‌درک‌تر باشد و با آن همراه شوید، در مذاکرات، فروش، بازاریابی و... موفق‌تر خواهید بود.

بیایید به همان مثال دوستتان برگردیم که می‌خواستید او را برای سفر به شمال ایران در فصل تابستان - آن هم در تعطیلات پشت‌سرهم وسط هفته - متقاعد کنید. احتمالاً با مخالفت دوستتان روبه‌رو شده‌اید. وقتی مذاکره را ادامه می‌دهید و دوستتان از شرایط پر مشغله و پر استرسی که طی دو ماه اخیر در محل کار داشته صحبت می‌کند، با کمی دقت مکانی آرام‌تر و نزدیک‌تر را پیشنهاد می‌دهید. جالب اینجاست که می‌بینید چقدر راحت و با اشتیاق پیشنهاد دوم شما را می‌پذیرد.

در این مثال فرضی همانطور که حدس زده‌اید نکته کلیدی درک نیاز واقعی دوستتان (یا به عبارت بهتر، مشتری) بود. شما با تشخیص این نیاز، به‌راحتی توانستید او را با ایده اصلاح‌شده خود همراه کنید (یا به زبان دیگر، محصولتان را بفروشید). با این مقدمه، فضای ذهنی شما برای درک تعریف بازاریابی آماده شد. در ادامه این مقاله، به تعریف بازاریابی از منظرهای مختلف خواهیم پرداخت.

تعریف بازاریابی، که در مقاله پردرآمدترین گرایش های مدیریت عنوان شد یکی از محبوب‌ترین و پر تقاضا ترین گرایش‌های رشته مدیریت به شمار می‌آید، در یک جمله بسیار خلاصه و خودمانی این است: چیزی که دوست داری تولید نکن، چیزی که می‌توانی بفروشی را تولید کن! در واقع، با شروع عصر بازاریابی (Marketing) که به حدود سال ۱۹۵۰ برمی‌گردد، نگاه تولیدکنندگان باید از کارخانه به سمت بازار تغییر می‌کرد. ادبیات تحقیقات بازاریابی نیز از همین دوران بر سر زبان‌ها افتاد.

یک تیم بازاریابی خوب، تیمی است که:

• بازار را لحظه‌به‌لحظه رصد کند
• نیازهای بازار را دقیق شناسایی کند
• به تیم تحقیق و توسعه بازخورد دهد

با رعایت این اصول، محصول نهایی دقیقاً منطبق بر نیاز بازار ارائه می‌شود و فرآیند فروش آسان‌تر می‌گردد.

تعاریف مختلف بازاریابی

در قرن اخیر، تعاریف متعددی از بازاریابی توسط صاحب‌نظران این رشته ارائه شده است. این تعاریف بیشتر به ابعاد ریشه‌ای بازاریابی یا همان چرایی آن می‌پردازند. در دنیای مدیریت و بازاریابی، پیتر دراکر و فیلیپ کاتلر دو تن از دانشمندان برجسته هستند. بنابراین خالی از لطف نیست که تعاریف این بزرگان از بازاریابی را بدانیم.

در واقع بازاریابی، هنر ایجاد ارزش به معنای واقعی آن است. در دوره آموزش مهندسی ارزش (Value Engineering) یاد می‌گیریم که  مهندسی ارزش به معنای تحلیل و ارزیابی عملکرد یک محصول یا پروژه با هدف کاهش هزینه‌ها بدون کاهش کیفیت است. این دوره به شرکت‌کنندگان می‌آموزد که چگونه با استفاده از تکنیک‌های خلاقانه و تحلیلی، ارزش واقعی هر پروژه را شناسایی و افزایش دهند.

طی ۷۰ سال اخیر، بازاریابی از پارادایمی که در آن محوریت با محصول است، به پارادایم مشتری‌محور تغییر وضعیت داده است. اما تعاریف دیگری نیز از بازاریابی ارائه شده‌اند که هر یک روی جنبه‌ای از آن تمرکز می‌کنند، برای مثال: فرآیند مدیریتی - اجتماعی است که به‌وسیله آن، افراد و گروه‌ها از طریق تولید و مبادله کالا با یکدیگر، به امر تأمین نیازها و خواسته‌های خود اقدام می‌کنند.

این تعاریف در کنار هزاران تعریف دیگر از بازاریابی، در نهایت می‌خواهند بگویند: بازاریابی یعنی شناسایی و تأمین نیاز. اگر کمی تامل کنیم، شاید نمونه‌های بسیاری از محصولاتی که کاملاً منطبق بر این جمله خود را به بازار معرفی کرده‌اند، به ذهنتان خطور کند. بازاریابانی که توانسته‌اند نیاز به‌خوبی برآورده‌نشده‌ای را شناسایی کنند و برای آن محصول یا خدمتی مناسب ارائه دهند و آن نیاز را به‌خوبی تامین کنند. اکنون که به اندازه کافی درباره ماهیت و تعریف بازاریابی صحبت شد، زمان آن است که به سراغ چرایی بازاریابی برویم.

چرا باید بازاریابی بلد باشیم؟

اینکه چرا ما به‌عنوان یک فعال اقتصادی، صاحب‌کسب‌وکار، خالق ارزش، صاحب استارت‌آپ (دوره آموزش راه اندازی استارت آپ (Startup))، یا حتی به‌صورت عمومی‌تر، به‌عنوان فردی که به دنبال ارتقای برند شخصی است، باید اولاً این موضوع را به‌عنوان یک علم بپذیریم و ثانیاً خود را متقاعد کنیم که به‌صورت عمیق‌تر و علمی‌تر آن را دنبال کنیم، پاسخ به این سوال یک پیش‌شرط دارد: اینکه احساس نیاز کرده باشیم.

در واقع، علم بازاریابی که خود بر محوریت نیاز بنا شده است، اگر با نیاز و پرسش وارد آن نشوید، مانند هر علم دیگری که بخش‌های تئوری و عملی دارد، تنها سهم شما بخش تئوری آن خواهد بود. به‌قول فیلیپ کاتلر: یادگیری علم بازاریابی یک‌روزه است (شناسایی و تامین نیاز)، اما درک و پیاده‌سازی آن یک عمر طول می‌کشد.

یادگیری علم و مهارت مارکتینگ مناسب فردی است که بارها برای فروش محصولات و خدماتش «نه» از مشتری شنیده باشد، کسی که بودجه تبلیغاتی را هرچه بیشتر کرده کمتر جواب گرفته است، کسی که تولیدکننده محصولات با تاریخ مصرف کوتاه است ولی موفق به فروش آن‌ها نشده است، کسی که نسبت به میانگین صنعتی که در آن فعال است سهم بازار خیلی کمتری دارد، کسی که ارزشی خلق کرده و فرآیندهای بعد از خلق ارزش را نمی‌داند و همین‌طور صاحب استارت‌آپی که خلق ارزش را به محصول نهایی رسانده و به دنبال ایجاد بازار برای آن است.

همه این مواردی که مثال زده شد، افرادی هستند که دریافتند روش‌ها و ساختارهای سنتی که تا زمانی از آن نتیجه می‌گرفتند لزوماً دیگر پاسخگو نبوده و چنانچه هدفشان این باشد که در کسب‌وکار و سهم بازارشان تغییر مثبت زیادی به وجود آورند، مسیرهای قبلی خیلی کمک‌کننده نیستند. اکنون که در مورد چرایی مارکتینگ گفته شد، وقت آن است تا در مورد چگونگی آن توضیح دهیم.

بازاریابی موفق چگونه اتفاق می‌افتد؟

اولین قدمی که یک بازاریاب در سازمان به‌عنوان کار اجرایی پیاده‌سازی می‌کند، مدل پایه‌ای تمایز یا همان STP است. STP مخفف عبارت اولین قدمی که یک بازاریاب در سازمان به‌عنوان کار اجرایی پیاده‌سازی می‌کند، مدل پایه‌ای تمایز یا همان STP است. STP (مخفف Segmentation/Targeting/Positioning) اساسی‌ترین و یکی از قدیمی‌ترین مدل‌های ایجاد تمایز در مباحث بازاریابی است و در دوره آموزش اصول بازاریابی (Marketing) به‌طور مفصل تدریس می‌شود.

بیایید یک تمرین را با هم انجام دهیم؛ همین الان سعی کنید ۱۰ برند مختلف در یک صنعت خاص (مثلا خودروسازی که دارای برندهای زیادی است) را در ذهن پشت سر هم بیاورید و آن را بیان کنید. متوجه منظور شدید؟ به‌سختی تا عدد ۱۰ در فاصله زمانی کم می‌رسید! به‌نظرتان اسم‌هایی که اول به ذهنتان خطور می‌کنند چگونه توانسته‌اند حائز این جایگاه (Position) در ذهنتان شوند؟

محصولات و خدماتی زیادی را می‌توان یافت که در زمان خودشان و پیش از ورود رقبا (قرمز شدن اقیانوس)، سیل تقاضا را به خود جلب کرده‌اند. «آیس‌پک» را به خاطر بیاورید! بابک بختیاری، آغازگر فروشگاه‌های آیس‌پک بود که در مدت زمان اندکی نمایندگی‌های بسیاری را در اختیار علاقه‌مندان این حوزه قرار داد و تمامی نمایندگی‌ها از فروش خوبی برخوردار شدند. به نظر شما، چه نیاز به‌خوبی برآورده‌نشده‌ای را بابک بختیاری شناسایی کرده بود که با آیس‌پک به‌خوبی آن را تامین کرد؟

مشابه چنین استقبال و سیل تقاضایی را در زمان ورود مک‌دونالد به مسکو شاهد بوده‌ایم. این استقبال به‌قدری چشمگیر بود که هنگام افتتاح اولین شعبه مک‌دونالد در مسکو، صف انتظار مشتریان کیلومترها طول کشید و افراد انتهای صف حتی بیش از دو روز منتظر رسیدن نوبتشان بودند. بار دیگر همان پرسش قبلی: مک‌دونالد چه نیاز به‌خوبی تأمین‌نشده‌ای را در مردم روسیه آن زمان شناسایی کرده بود که با چنین سیل تقاضایی روبه‌رو شد؟ مگر رستوران‌های دیگری در آن زمان در روسیه وجود نداشتند؟ این‌ها نکاتی است که اندیشیدن به آن‌ها به درک بهتر چیستی بازاریابی کمک می‌کند.

از این قبیل مثال‌ها بسیار است: تلفن همراه در بدو ورود به ایران، نوتلا بار، سری‌های جدید گوشی‌های آیفون و سامسونگ، کتاب‌های داستانی هری پاتر و... . همه این موارد توانسته‌اند به‌خوبی نیاز را شناسایی کنند که گام نخست در تدوین استراتژی‌های مختلف بازاریابی نیز همین مرحله است.

پس از ایجاد تمایز (اولین قدم) موارد دیگری که جزو چگونگی در بازاریابی دسته‌بندی می‌شوند عبارتند از: انتخاب نام تجاری، آمیخته بازاریابی یا همان 4P (product/price/place/promotion)، تبلیغات، چاشنی‌های فروش و ... .

چطور بازاریابی را شروع کنیم؟

شما تا مفاهیمی از قبیل: ارزش، مدل کسب‌وکار (دوره آموزش مدل کسب و کار (Business Model))،کانال توزیع، مشتری، همکار کسب‌وکار، بودجه، سهم بازار، فروش، خدمات پس از فروش، محصول جدید، چرخه عمر محصول، قیمت‌گذاری، نقطه سر به سر، تخفیف و رسالت تخفیف، تبلیغ و رسالت آن، پیام تبلیغ، برگشت سرمایه تبلیغ، کمپین‌نویسی تبلیغات، انواع مضاف‌های بازاریابی مانند بازاریابی محتوایی، ویروسی، گوریلا، سازمانی، بازاریابی دیجیتالی (دوره آموزش بازاریابی دیجیتال (Digital Marketing)) و کارایی (performance) را به صورت مدون، دسته‌بندی‌شده و منسجم یاد نگیرید، باید متوجه باشید هر قدمی که در مسیر تبلیغ، تخفیف، فروش و بازاریابی می‌گذارید ریسک بالاتری را به کسب‌وکارتان تحمیل می‌کند.

جمع‌بندی

در این مقاله با تعاریف، چرایی و چگونگی بازاریابی و دوره‌های گروه آموزشی پارس پژوهان که با موضوع بازاریابی مرتبط هستند، آشنا شدیم. دقت داشته باشید که شرط اول موفقیت در به‌کارگیری ابزارهای مارکتینگ که به چند مورد از آن‌ها اشاره شد، رعایت اصول اولیه بازاریابی (شناسایی و تامین نیاز) است. چنانچه محصول شما به خوبی نیاز مشتری را برآورده نکند، شاید به کمک ابزارهای مختلف، برگزاری کمپین‌های بزرگ، تخفیفات لحظه آخری و چاشنی‌های فروش مختلف در کوتاه‌مدت به توفیق برسید، اما در عصر حاضر و سرعت تغییرات بالا و ورود تازه واردها، به محض اینکه رقیبی بتواند بهتر نیاز مشتری را برطرف نماید شما محکوم به خروج از بازار خواهید شد.

امیدواریم مقاله حاضر تا حدی برای دوستانی که تا به حال با کسب‌وکار به صورت علمی برخورد نکرده‌اند مفید بوده و علاقمندی‌شان در جهت علمی دنبال کردن این مهارت را افزایش داده باشیم.

حمیدرضا سمیع پور، دکترای مدیریت کسب و کار – رضا صفایی، کارشناس مدیریت صنعتی

مهندسی فضایی یکی از گرایش‌های مهندسی هوافضا است که به طراحی، تحلیل و مدیریت مأموریت‌های فضایی می‌پردازد. در این رشته، سیستم‌های پیچیده‌ای مانند ماهواره‌ها، پرتابگرها و فضاپیماها با رویکردی سیستمی و چند رشته‌ای بررسی می‌شوند.

مهندسی فضایی ترکیبی از زمینه‌های مختلف است مثل:

• مأموریت‌های فضایی
• سنسورها، عملگرها، مکانیزم‌ها
• ابزارهای پیشرانش
• مهندسی سیستمی

دانشجو در تمام مراحل توسعه فضاپیما (از طراحی تا بهره‌برداری) مهارت کسب می‌کند و با مباحث مدیریتی و کار گروهی چند رشته‌ای هم آشنا می‌شود.

یکی از ابزارهای اصلی در این حوزه، نرم‌ افزار (STK (Systems Tool Kit هست که برای شبیه‌سازی و تحلیل سیستم‌های فضایی در سطح کلان استفاده می‌شود.

سه حوزه تحقیقاتی اصلی این رشته عبارتند از:

1. مهندسی فضاپیما
2. سیستم‌های فضایی
3. پیشرانش فضایی

نرم افزار STK

مانند همه رشته‌های مهندسی، مهندسی فضایی هم نیازمند ابزارهایی برای شبیه سازی و تحلیل سیستم‌ها و محیط‌های مورد نظر است. اگر چه هر یک از تحلیل‌های مرتبط با بحث‌های سازه‌ای (جامداتی)، تحلیل‌های آیرودینامیکی یا به طور کلی‌تر سیالاتی، تحلیل‌های دینامیکی و کنترلی در نرم افزارهای مختص خودشان مانند ANSYS، ABAQUS، MSC Fatigue، Fluent، COMSOL، STAR CCM، MATLAB و ...... با دقت و صحت بالایی انجام می‌شوند. اما در مهندسی فضایی به نرم افزاری نیاز داریم که در سطح سیستم و فارغ از جزییات تحلیل‌های جامداتی، سیالاتی و ... به بررسی ماموریت‌ها بپردازد. از طرفی نرم افزاری لازم است که در آن مشخصات مداری، شرایط فضا، اجزای ماموریت‌های فضایی از ماهواره و پرتابگر گرفته تا آنتن‌ها و سنسورهای سنجش موجود یا قابل مدلسازی باشد. یکی از معروف‌ترین و معتبرترین ابزارهای این حوزه در سراسر دنیا، نرم افزار STK است.

نرم افزار System Tool Kit یا به اختصار STK که قبلا با نام Satellite Tool Kit منتشر می‌شد، یک نرم افزار مولتی فیزیک از شرکت Analytical Graphics, Inc یکی از بخش‌های شرکت بزرگ ANSYS است که مهندسان و محققان را قادر می‌سازد تا تحلیل‌های پیچیده‌ای از سامانه‌های زمینی، دریایی، هوایی و فضایی انجام داده و نتایج را در یک محیط یک پارچه به اشتراک بگذارند.

تاریخچه نرم افزار STK

اولین تلاش‌ها برای تشکیل  Analytical Graphics, Inc در سال 1989 توسط سه مهندس انجام شد که از شرکت GE Aerospace جدا شدند تا Satellite Tool Kit (STK) را به عنوان یک جایگزین برای نرم افزار (سفارشی) مخصوص پروژه‌های هوافضا، ایجاد کنند. اولین نسخه نرم افزار STK تنها بر روی میکروسیستم‌های خورشیدی قابل اجرا بود، اما بعدها با قدرتمندتر شدن کامپیوترها، کدهای این نرم افزار به گونه‌ای تغییر یافت که قابل اجرا بر ویندوز نیز شد.

پس از آن نسخه‌های مختلف نرم افزار منتشر شدند تا سال 2020 که نسخه 12.1 این نرم افزار برای اولین بار با نام System Tool Kit منتشر شد تا قابلیت‌های خود را در شبیه‌سازی سیستم‌های دریایی، زمینی و ... نیز به نمایش بگذارد.

قابلیت های نرم افزار STK

طبق بیان سایت AGI ، نرم افزار STK یک اپلیکیشن مهندسی ماموریت برای صنایع هوافضا، دفاعی، مخابرات و .... است. یک محیط دقیق و مدلسازی بر اساس فیزیک برای تحلیل پلتفرم‌ها و محموله‌های در بستر یک ماموریت واقعی، فراهم کرده است.

 با نرم افزار STK شما می توانید:

• عملکرد سیستم‌های پیچیده را با تمرکز بر محیط‌های عملیاتی آن‌ها آنالیز کنید.
• سیستم‌های با شبیه‌سازی سه‌بعدی و متغیر با زمان که شامل عوارض زمینی با وضوح بالا، تصویربرداری ارتباطات RF و ..... مدل کنید.
• مدل‌های دقیقی از اجزای زمین، دریا، هوا و فضا، انتخاب کنید، بسازید یا از محیط دیگری وارد کنید و برای نمایش دادن سیستم‌های موجود یا مطلوب، آن‌ها را ترکیب کنید.
• سیستم کلی از سیستم‌ها، در هر موقعیت و هر زمانی شبیه سازی کنید تا درک روشنی از رفتارهای آن و عملکرد ماموریت به دست آورید.

به بیان دیگر نرم افزار STK  بستری برای شبیه‌سازی ماموریت‌ها و سناریوهایی در محیط‌های فضایی، هوایی، دریایی و خشکی است. اجزای این ماموریت‌ها سامانه یا سامانه‌هایی هستند که بتوانند در این محیط‌ها خدمات ارائه دهند، مانند ماهواره‌ها، هواپیماها، موشک‌ها، کشتی‌ها حتی اتوموبیل‌ها و .... علاوه بر شبیه سازی و مدل سازی اجزایی که بیان شد، می‌توان محیط‌های هوایی و فضایی را هم در نرم افزار STK مدل کرد. همچنین می‌توان میزان تداخل‌های رادیویی و گرانش سیاره و ستاره‌های دیگر را بررسی کرد.

مدلسازی ماهواره به عنوان یک سامانه پیچیده تنها به تولید نقاط مداری آن خلاصه نمی‌شود. ما با اضافه کردن الحاقات (attachments) آنتن‌ها مخابرات و سنسورهای سنجش، می‌توانیم رویدادها و واکنش‌های سایر اجزا مثل خورشید، زمین، ایستگاه زمینی و ... را در تقابل با این ماهواره یا هواپیما مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. نرم افزار STK تنها یک ابزار شبیه سازی سامانه نیست بلکه یک نرم افزار محاسباتی و هوشمند است که با دریافت ورودی‌های مناسب از طراح ماموریت، خروجی‌های بسیار جذابی را برای کاربر مهیا می‌کند. به عنوان چند نمونه از قابلیت‌ها و ویژگی‌های نرم افزار STK می‌توان به طراحی ماموریت‌های بین سیاره‌ای، بهینه‌سازی مصرف سوخت و زمان ماموریت، ارتباط این نرم افزار با محیط‌های برنامه نویسی مثل MATLAB، C++، JAVA و همچنین نرم افزارهای تحلیلی اشاره کرد. البته برای آشنایی بیشتر با این نرم افزار می‌توانید در دوره STK شرکت کنید و اطلاعات بیشتری نسبت به آن کسب کنید.

پشتیبانی و دسترسی کاربران

پشتیبانی‌های مستمر شرکت AGI از نرم‌ افزار STK و همچنین ایجاد انجمن‌ها و تالارهای گفتگوی تخصصی در بستر اینترنت، موجب شده تا سناریوها و تجربیات مختلف کاربران در سطح جهانی به‌ راحتی در دسترس دیگران قرار گیرد. این بستر تعاملی، امکان یادگیری و توسعه‌ بهتر کاربردهای STK را برای کاربران در سطوح مختلف فراهم کرده است.

لازم به ذکر است که نسخه‌های مختلفی از این نرم ‌افزار با سطح دسترسی‌های متفاوت ارائه شده‌اند؛ به ‌گونه‌ای که برخی از نسخه‌ها تنها در ایالات متحده قابل استفاده هستند. به همین دلیل، هنگام اجرای اولیه‌ نرم ‌افزار پیامی نمایش داده می‌شود که از کاربر درباره‌ موقعیت جغرافیایی‌اش (داخل یا خارج از آمریکا) سؤال می‌کند.

هرچند مانند بسیاری از نرم ‌افزارهای مهندسی دیگر، STK نیز به‌ صورت کرک‌ شده و بدون لایسنس در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما طبق نظر بسیاری از پژوهشگران، نتایج حاصل از این نسخه‌ها ممکن است از نظر دقت محاسبات و قابلیت‌های عملکردی، تفاوت‌هایی با نسخه‌های اصلی و دارای مجوز داشته باشد.

موقعیت‌های شغلی مرتبط با STK در مهندسی فضایی

موقعیت‌های شغلی مختلفی برای افرادی که با STK آشنایی دارند وجود دارد، از جمله مهندس شبیه‌سازی فضایی، تحلیلگر داده‌های فضایی، مهندس سیستم‌های فضایی، توسعه‌ دهنده نرم ‌افزار (STK API) و مدیر پروژه فناوری فضایی. این موقعیت‌ها شامل وظایف متنوعی از طراحی و تحلیل سیستم‌های فضایی تا مدیریت پروژه‌های بزرگ هستند.

این نرم‌ افزار، ابزار مهمی در تحلیل و طراحی سیستم‌های فضایی به شمار می‌رود و به‌ طور گسترده در صنایع هوافضا، دفاعی و مخابراتی کاربرد دارد.

جمع بندی

مهندسی فضایی یکی از شاخه‌های تخصصی مهندسی هوافضا است که به طراحی، تحلیل و مدیریت مأموریت‌های فضایی می‌پردازد و شامل مباحث مختلفی مانند مأموریت‌های فضایی، سنسورها، عملگرها، پیشرانش و مهندسی سیستمی است. دانشجویان این رشته با طراحی و توسعه فضاپیماها از مرحله طراحی تا بهره ‌برداری آشنا می‌شوند.

یکی از ابزارهای اصلی در این حوزه، نرم‌ افزار STK (Systems Tool Kit) است که برای شبیه‌سازی و تحلیل سیستم‌های فضایی و محیط‌های مختلف استفاده می‌شود. این نرم ‌افزار، توسعه یافته توسط شرکت Analytical Graphics, Inc. (AGI)  و بخش‌هایی از شرکت ANSYS، به مهندسان و محققان کمک می‌کند تا تحلیل‌های پیچیده‌ای از سیستم‌های زمینی، دریایی، هوایی و فضایی انجام دهند.

STK به ‌ویژه برای شبیه‌سازی مأموریت‌های فضایی، تحلیل مداری، مدل‌سازی سنسورها و آنتن‌ها، شبیه‌سازی حرکت فضاپیماها، تعامل با داده‌های واقعی و مدل‌سازی محیط‌های مختلف استفاده می‌شود. این نرم‌ افزار با محیط سه‌ بعدی و تحلیل‌های دقیق فیزیکی خود، بستری مناسب برای شبیه‌سازی ماموریت‌ها و سناریوهای پیچیده فضایی و غیر فضایی فراهم می‌آورد.

نویسنده: ستاره دهقان، کارشناسی ارشد مهندسی هوافضا-سایه صفاییان، کارشناسی مهندسی مواد

هوش مصنوعی یکی از شاخه هایی است که در دنیای کامپیوتر، اهمیت فراوانی پیدا کرده است و تغییرات در آن می تواند تحولات گسترده ای را در فناوری اطلاعات پدید بیاورند. در واقع هوش مصنوعی قصد دارد در ماشین ها نوعی هوشمندی ایجاد کند تا ماشین به نوعی بتواند یادگیری داشته باشد و بعد از آن هم به وسیله پردازش تصمیم گیری کند و یک فرایند حاصل شود.

ما در مسیر حرکت پر سرعت دنیای فناوری هستیم و همانگونه که ارتباطات ما گسترش بیشتری یافته و چه بسا که امروزه با یک گوشی تلفن همراه در جیبمان با تمام نقاط جهان میتوانیم ارتباط داشته باشیم به همان نسبت هم هوش مصنوعی با سرعت هرچه تمام تر در حال فراگیر شدن در زندگی های ماست و اطلاعات هرچه بیشتر پیرامون این موج عظیم بسیار سودمند و لذت بخش خواهد بود و این سبب می شود ما بتوانیم از مزایای این ابر قدرت دنیای فناوری بیشتر استفاده کنیم پیش از اینکه معایبش نصیبمون بشه زیرا برخی از دانشمندان به طور عجیبی معتقدند که فراگیری هوش مصنوعی در دنی میتواند برای جامعه بشری مخرب باشد و آینده مارا به خطر بیندازد.

هوش مصنوعی انواع و سطوح مختلفی دارد اما جدای از آن ما برای ساخت یک سیستم هوش مصنوعی و ایجاد ویژگی ها و قابلیت های یک انسان در ماشین و تقویت آنها نیازمند آشنایی وبهره گیری از فناوری هایی از جمله : یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی، بینایی ماشین، شبکه عصبی و ... هستیم.

سطوح انواع هوش مصنوعی

هوش مصنوعی فناوری گسترده‌ای محسوب می‌شود که انواع متفاوتی دارد. انواع مختلف این فناوری برای اهداف متفاوتی طراحی شده‌اند؛ هوش مصنوعی بر اساس عملکرد به سه دسته تقسیم می شود:

• هوش مصنوعی محدود یا ضعیف  Artificial Narrow Intelligence (ANI):

این نوع از هوش مصنوعی برای سیستم هایی در نظر گرفته شده که تنها توانایی انجام یک کار را دارند یا به بیان دیگر برای کاری خاص و محدود ساخته شده اند.

• هوش مصنوعی عمومی یا قوی  Artificial General Intelligence (AGI):

این نوع از هوش مصنوعی بر خلاف مدل اول محدود به یک وظیفه مشخص نیست و طیف وسیعی از کارهارا در بر میگیرد. توانایی این سیستم در حد انسان است به همین جهت بشر هنوز فاصله زیادی تا ساخت این نوع هوش مصنوعی دارد اما نمونه های آن را میتوان در فیلم ها و رمان های تخیلی دید انجا که ربات ها بدون نیاز به انسان کارهارا انجام می دهند.

• فراهوش (ابر هوش مصنوعی) یا Artificial Super Intelligence (ASI):

به ماشین‌های اشاره‌ دارد که از سطح هوش انسانی گذشته‌اند و دیگر محدودیت‌های هوش انسانی را ندارند. این گونه از AI، شاید همانی باشد که بسیاری را نگران آینده‌ی استفاده از این فناوری‌ها کرده است. شاید بتوان گفت فراهوش نسخه پیشرفته تر از هوش عمومی باشد و سطح توانایی این هوش از تمام توانایی‌های طبیعی انسان بالاتر است و در کل برتری کاملی نسبت به انسان دارد. 

یادگیری ماشین

شاید بتوان گفت یادگیری ماشین و هوش مصنوعی دو کلمه جدایی ناپذیر هستند به این جهت که ما در دنیای هوش مصنوعی به یک عامل هوشمند یاد میدهیم که از ویژگی ها و تحلیل رفتار های شبیه به انسان استفاده کند حال در یادگیری ماشین این برنامه و کد برای ماشین نوشته شده و این ساختار به او آموزش داده می شود. پس به بیان بهتر می توانیم بگوییم یادگیری ماشین زیر مجموعه بسیار مهم از هوش مصنوعی محسوب می شود.

پس به بیان دیگر ما در یادگیری ماشین قصد داریم ماشین بدون دخالت انسانی و اتوماتیک یادگیری داشته باشد و بتواند در موقعیت های مناسب تصمیم گیری کند و اقدامات خود را مطابق آن تنظیم کند. این یادگیری ماشین به 3 گروه تقسیم می شود: یادگیری با نظارت ، یادگیری بدون نظارت ، یادگیری تقویت شده

شبکه عصبی

محققان با الهام از عملکرد پیچیده مغز انسان که در آن صدها میلیارد نورون به هم پیوسته اطلاعات را به صورت موازی پردازش می کنند یک مدل ریاضی یافتن که این مدل منجر به ایجاد ساختاری به نام شبکه عصبی مصنوعی شده است که می توان از این شبکه در مباحث مدلسازی، بهینه سازی، طبقه بندی، شناسایی سیستم و ... استفاده نمود. در شبکه عصبی مغز انسان نورون ها از طریق سیناپس ها به یکدیگر متصل هستند .

اطلاعات در مغز انسان از نورون‌های دیگر به وسیله‌ی دندریت (dendrite) دریافت شده. این اطلاعات در نورون ها اگر از یک حدِی فراتر رود به اصطلاح فعال (fire) می‌شود و این سیگنالِ فعالْ شده از طریق آکسون‌ها (axons) به نرون‌های دیگر منتقل میشوند. این فرآیند، باعث یادگیری می شود و پس از دریافت داده ورودی، پردازشی روی آن انجام می‌دهند و نتیجه را به یک سلول دیگر منتقل می کنند. این روند تا زمانی که نتیجه نهایی مورد نظر به دست آید ادامه دارد و در نهایت منجر به رویدادی خواهد شد. پس وقتی می گوییم  که ما یک شبکه عصبی را آموزش بدهیم یعنی می خواهیم نورون ها هر گاه که یک الگوی مشخص از داده ها را یاد گرفتند فعال شوند.

پردازش زبان طبیعی

پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing) که به اختصار NLP نیز نامیده می‌شود،یکی از شاخه های هوش مصنوعی است و روشی که رایانه بتواند با آگاهی از چگونگی استفاده بشر از زبان، زبان انسانی را درک کند

این علم کاربردهای بسیاری دارد که شمار آنها رو به افزایش است که از جمله آنها به موارد زیر میتوان اشاره کرد:

• ترجمه‌ی ماشینی و ویرایشگرهای متن
• تحلیل عواطف و سیستمهای توصیه گر
• دسته‌بندی متون و یادگیری ماشین
• دستیارهای صوتی و گفتگوهای تعاملی

بینایی ماشین

امروزه حوزه بینایی ماشین و پردازش تصویر در صنعت بسیار مورد استفاده قرار گرفته است که به نوعی ما از ماشین درخواست داریم تصویری را تحلیل کرده و پردازش های لازم را انجام دهد

ورودی سیستم ما صرفا یک تصویر بوده و خروجی هم بسته به پردازشی که مد نظر هست از سیستم دریافت می شود. این خروجی گاهی یک سری اطلاعات دریافتی از عکس و گاهی یک عکس بازیابی شده می باشد که روی عکس مخدوش انجام می شود و یا...

پردازش تصویر به دو روش انالوگ و دیجیتال انجام می شود که در صنایع مختلف اهمیت ویژه ای دارد. ماشین ها به واسطه این روش می توانند عکس هارا دسته بندی و مطالبی را از آنها فرا بگیرند.

حوزه بینایی ماشین به سه زیر شاخه مهم تقسیم‌بندی می‌شود:

• مطابقت دو سویی (Stereo Correspondence).
• بازسازی صحنه (Scene Reconstruction)
• بازشناسی یا تشخیص اشیاء (Object Recognition)

کاربرد هوش مصنوعی

هوش مصنوعی از آن دسته فناوری هاست که میتواند به سرعت در تمامی زمینه ها و ابعاد شغلی از قابلبت های آن بهره مند شد و شاید به همین جهت برخی از دانشمندان ما به واسطه این فناوری نگران آینده بشر هستند.

از میان این حوزه ها به پزشکی و بهداشت و درمان، تجارت الکترونیکی، مدیریت نیروی انسانی، رباتیک، تولید، اشتغال زایی،دیپ فیک و ... اشاره کرد که هرکدام را توضیح مختصری میدهیم.

در حوزه بهداشت و درمان استفاده از هوش مصنوعی بسیار گسترده خواهد بود برای مثال در تشخیص بیماری، دستیاری جراحان، بررسی علایم حیاتی ، پزشکی از را دور و خیلی از بستر های دیگر این حوزه می توان از هوش مصنوعی بهره برد.

درحوزه مدیریت نیروی انسانی برای مثال در تسهیل امور استخام نیرو، سازماندهی نیرو و ... میتوان از این علم بهره برد.

یکی دیگر از حوزه هایی که هوش مصنوعی تحول عجیب و غریبی در آن بکار برده دیپ فیک می باشد که همان ساخت تصاویر و ویدیوهای جعلی نزدیک به واقعیت است و متأسفانه در حال حاضر اغلب دیپ فیک برای اهداف مخرب به کار می‌رود.

آینده هوش مصنوعی

دیدگاه های متفاوتی درباره آینده هوش مصنوعی تخمین زده شده است. خیلی از بزرگان و دانشمندان از جمله ایلان ماسک و نظیر استیون هاوکینگ در مورد خطر Artificial intelligence  برای آینده بشر هشدار داده‌اند و حتی برخی نگران سلاح های کشتار جمعی مجهز به هوش مصنوعی هستند اما میتوان گفت این نگرانی ها حداقل در حال حاضر بی مورد است زیرا ماهیت هوش مصنوعی سبب شده که بیشتر در خدمت بشر باشد و مزایای آن را به معایبش برتری می دهد.

حتی شاید بتوان گفت درصورتی‌که هرچه بیشتر اطلاعات پیرامون این علم داشته باشیم و از سیستم‌های هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف استفاده کاملا کنترل شده کنیم و داده‌ها و الگوریتم‌های بدون نقص در اختیار آن‌ها قرار دهیم ، این سیستم‌ها می‌توانند در زمینه تشخیص، مدیریت، تصمیم‌گیری، کاهش خطاهای انسانی، اتوماسیون و هوشمندسازی به بشر کمک کنند و کمتر نگران آینده هوش مصنوعی برای بشر باشیم.

جمع بندی

در این مقاله سعی کردیم اطلاعات کلی درباره تعریف هوش مصنوعی که یکی از زیر شاخه های علم کامپیوتر و از به روز ترین علم های دنیاست که اکثر شغل ها و رشته ها را درگیر خودش کرده است بدهیم و نحوه کار یک عامل هوشمند را به طور کلی بیان کنیم و در ادامه گریزی به اصلی ترین زیر شاخه های این علم از جمله یادگیری ماشین، بینایی ماشین، پردازش زبان طبیعی، شبکه های عصبی و ... بزنیم و در اخر هم آینده این علم و نگرانی که خیلی از دانشمندان و بزرگان در راستای گسترش این علم دارند را مطرح کردیم.

 نویسنده: نگین بشیری، دانششجوی کارشناسی ارشد هوش مصنوعی و رباتیکز

فرآیند جوشکاری، یک فرآیند ساخت است که در آن دو یا چند قطعه با گرما، فشار یا هر دو با سرد شدن قطعات به یکدیگر متصل می‌شوند. فرآیند جوش معمولاً روی فلزات و ترموپلاستیک‌ها استفاده می‌شود اما می‌توان از آن روی چوب نیز استفاده کرد. اتصال جوش داده شده را می‌توان جوشکاری نامید. طبق استاندارد AWS، پنج نوع، اتصال جوش اساسی وجود دارد که معمولاً در صنعت استفاده می‌شود.

 انواع اصلی جوش چیست؟

1. MIG Welding - Gas Metal Arc Welding (GMAW)
2. جوش تیگ - قوسی تنگستن گازی GTAW
3. جوش چوبی - قوس فلزی محافظ SMAW
4. جوش شار - قوس هسته‌ای FCAW
5. جوش پرتو انرژی EBW
6. جوش هیدروژن اتمی AHW
7. جوش تنگستن-قوس گازی
8. جوش قوس پلاسما (PAW)

GMAW

جوشکاری (GMAW (Gas Metal Arc Welding که به نام جوشکاری (MIG (Metal Inert Gas نیز شناخته می‌شود، یکی از روش‌های پرکاربرد جوشکاری است که در آن از یک الکترود فلزی پیوسته (معمولاً سیم) به‌عنوان ماده جوش استفاده می‌شود. در این فرآیند، گاز محافظ (معمولاً گازهای آرگون، کربن دی‌اکسید یا مخلوطی از آن‌ها) برای محافظت از حوضچه مذاب در برابر آلودگی‌های محیطی مانند اکسیژن و نیتروژن استفاده می‌شود. 

اصطلاح دیگر GMAW یا گاز بی اثر فلز MIG است. در فرآیندهای MIG و GMAW، یک الکترود سیم جامد پیوسته، از طریق تفنگ جوشکاری همراه با یک گاز محافظ حرکت می‌کند که در برابر آلاینده‌های موجود در هوا محافظت می‌کند. قوس تنگستن گاز GTAW از یک الکترود مصرفی استفاده می‌کند. بنابراین مواد الکترود ذوب می‌شود و روی مهره جوش رسوب می‌کند. در GTAW یا TIG از الکترود غیر مصرفی استفاده می‌شود و بنابراین مواد الکترود روی مهره جوش رسوب نمی‌کند. GMAW مخفف قوس فلزی با گاز است. معمولاً به عنوان گاز بی اثر فلز یا MIG نیز شناخته می‌شود.

TIG  قوسی تنگستن گازی GTAW

جوشکاری با گاز خنثی تنگستن TIG که به نام قوس تنگستن گازی GTAW نیز شناخته می‌شود، یک فرآیند قوس الکتریکی است که جوش را با یک الکترود تنگستن غیر قابل مصرف تولید می‌کند. فرآیند جوش گاز بی اثر تنگستن TIG در دهه 1940 برای اتصال منیزیم و آلومینیوم به موفقیتی یک شبه تبدیل شد. دمای حوضچه جوش می‌تواند به 2500 درجه سانتیگراد (4530 درجه فارنهایت) نزدیک شود. یک گاز بی اثر قوس را حفظ می‌کند و از فلز مذاب در برابر آلودگی جوی محافظت می‌کند. گاز بی اثر معمولاً آرگون، هلیوم یا مخلوطی از هلیوم و آرگون است.

دو نوع TIG وجود دارد که از سیم پرکننده استفاده می‌کنند: جوش سیم سرد و جوش سیم گرم. در جوش سیم سرد از سیم پرکننده معمولی استفاده می‌شود. جوش سیم داغ، سیم را از قبل با عبور جریان از آن گرم می‌کند. این می‌تواند میزان رسوب در واحد زمان را افزایش دهد. TIG اغلب قوی‌ترین جوش در نظر گرفته می‌شود، زیرا  گرمای شدید تولید می‌کند و سرعت سرد شدن آهسته منجر به استحکام کششی و شکل‌پذیری بالا می‌شود. MIG همچنین یک کاندید عالی برای قوی ترین نوع جوش است زیرا می تواند یک اتصال قوی ایجاد کند. تازه واردها اغلب در مورد اینکه چرا اینقدر سخت است سردرگم می‌شوند و این مقاله دلایل اصلی را توضیح می‌دهد.

استیک –قوس فلزی محافظ SMAW

قوس فلزی محافظ SMAW که به عنوان جوش چوبی نیز شناخته می‌شود، یک فرآیند دستی با استفاده از یک الکترود مصرفی با روکش شار با یک میله فلزی در هسته است. جریان متناوب یا جریان مستقیم یک قوس بین الکترود ایجاد می‌کند و فلز پایه گرمای مورد نیاز را ایجاد می‌کند. می توان برای انواع فلزات و ضخامت های مختلف از این نوع جوش استفاده کرد. اغلب برای کارهای سنگین شامل آهن و فولاد صنعتی، مانند فولاد کربن و چدن، همچنین کارهای مربوط به فولادهای کم آلیاژ و بالا و آلیاژهای نیکل استفاده می‌شود. در جوشکاری قوس فلزی محافظ SMAW، قوس بین یک الکترود سرپوشیده و یک حوضچه جوش برای انجام یک جوش استفاده می‌شود. همانطور که جوشکار به طور پیوسته الکترود پوشیده شده را به حوضچه جوش تغذیه می‌کند، تجزیه پوشش به گازهایی تبدیل می‌شود که حوضچه را محافظت می‌کند.

جوش چوبی

با نام‌های قوس دستی، جوش الکترود دستی، جوش قوس فلزی دستی یا قوس فلزی محافظ SMAW نیز شناخته می‌شود، معمولاً اولین فرآیند جوشکاری است که به جوشکاران آموزش داده می‌شود. می توان از آن برای جوش دادن مواد بزرگ و همچنین قابلیت استفاده در داخل و خارج از خانه استفاده کرد، زیرا شار الکترود از هر گونه آلودگی جلوگیری می‌کند.

فلزات زیر را نمی‌توان با جوش چوبی جوش داد:

• تیتانیوم و فولاد
• آلومینیوم و مس
• آلومینیوم و فولاد ضد زنگ
• آلومینیوم و فولاد کربن

شار - جوشکاری قوسی با هسته شار FCAW

آیا جوشکاری با هسته شار مانند قوس الکتریکی است؟ تفاوت اصلی بین جوشکاری با هسته شار و MIG در نحوه محافظت الکترود از هوا است. جوشکاری با هسته شار درست همانطور که از نامش پیداست، دارای سیم توخالی با شار در مرکز است، شبیه به آب نباتی به نام "پیکسی استیک". همانطور که از نام آن مشخص است.

فرآیند FCAW چندین کاربرد صنعتی مهم دارد. کیفیت و قوام جوش عالی را بر روی فولاد ساختاری، آلیاژهای آهن و آلیاژهای مبتنی بر نیکل، که همگی در محیط‌های صنعتی بسیار رایج است، فراهم می‌کند. همچنین نفوذ جوش عالی را فراهم می کند که به ساده سازی طراحی اتصال کمک می‌کند. سیم شار خود محافظ نیازی به گاز محافظ خارجی ندارد زیرا حوضچه جوش توسط گاز تولید شده در هنگام سوختن شار از سیم محافظت می‌شود. در نتیجه، سیم‌های شاردار خود محافظ قابل حمل‌تر است زیرا به مخزن گاز خارجی نیاز ندارند. هم سیم‌های MIG و هم سیم‌های شار، جوش‌های استحکام بسیار مشابهی ایجاد می‌کنند و اگر اتصال به درستی جوش داده شود، تفاوت قابل توجهی در استحکام بین فرآیندها وجود ندارد.  

جوش پرتو انرژی EBW

جوش EBW یا Electron Beam Welding (جوشکاری پرتو الکترونی) یک فرآیند جوشکاری است که از پرتو الکترونی برای ایجاد اتصال بین دو قطعه استفاده می‌کند. در این روش، یک پرتو پر انرژی از الکترون‌ها به سطح قطعه‌های فلزی تابانده می‌شود که باعث ایجاد گرمای زیاد و ذوب شدن فلز می‌شود و در نتیجه اتصال بین قطعات برقرار می‌شود. در جوش EBW از یک پرتو الکترونی که از یک تفنگ الکترونی تولید می‌شود، استفاده می‌شود. این پرتو انرژی زیادی دارد و می‌تواند فلزات را به سرعت ذوب کند.

جوش هیدروژن اتمی AHW

جوش هیدروژن اتمی (AHW - Atomic Hydrogen Welding) یک فرآیند جوشکاری است که در آن از هیدروژن اتمی به ‌عنوان منبع حرارت برای ذوب و اتصال دو قطعه فلزی استفاده می‌شود. این روش جوشکاری ابتدا در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ توسعه یافت و به دلیل قابلیت‌های خاص آن، در برخی از کاربردهای صنعتی مورد توجه قرار گرفت. در این فرآیند، هیدروژن به دو اتم هیدروژن (H)  تجزیه می‌شود که در تماس با یکدیگر واکنش داده و انرژی زیادی تولید می‌کنند. این انرژی باعث ایجاد دمای بسیار بالا می‌شود که برای ذوب فلزات و ایجاد اتصال بین قطعات کافی است.

جوش تنگستن – قوس گازی

جوش تنگستن-قوس گازی (Tungsten Inert Gas Welding) یا GTAW یکی از روش‌های جوشکاری است که در آن از الکترود تنگستن غیر مصرفی و گازهای بی‌اثر (معمولاً آرگون یا هلیوم) برای ایجاد اتصال بین دو قطعه فلزی استفاده می‌شود. این روش به دلیل دقت و کیفیت بالا در جوشکاری، به عنوان یکی از روش‌های پیشرفته در صنعت جوشکاری شناخته می‌شود. در این روش، از الکترود تنگستن غیر مصرفی استفاده می‌شود که در فرآیند جوشکاری هیچ‌گاه ذوب نمی‌شود. تنگستن به دلیل نقطه ذوب بسیار بالا (حدود ۳۳۲۰ درجه سلسیوس) برای تولید قوس پایدار و دمای بالا مناسب است.

جوش قوس پلاسما (PAW)

جوش قوس پلاسما (Plasma Arc Welding) یا PAW یک فرآیند جوشکاری است که ترکیبی از دو تکنولوژی جوش قوس الکتریکی و پلاسما را به کار می‌برد. در این روش، یک قوس الکتریکی در یک محفظه پلاسمای فشرده ایجاد می‌شود که باعث تولید دمای بسیار بالا و ایجاد یک جت پلاسما می‌شود. این جت پلاسما برای ذوب فلزات و ایجاد اتصال بین قطعات فلزی به کار می‌رود. در جوش قوس پلاسما، یک قوس الکتریکی میان یک الکترود تنگستن و قطعه فلز ایجاد می‌شود. این قوس به یک جت پلاسما تبدیل می‌شود که دمای آن بسیار بالا (در حدود ۲۰۰۰۰ درجه سلسیوس) است. پلاسما به‌ عنوان یک گاز یونیزه شده با قابلیت انتقال حرارت بسیار بالا شناخته می‌شود که به جوشکاری کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: "پردرآمدترین شاخه و رشته مهندسی مواد"

فرصت‌های شغلی جوش در صنایع مختلف

• اپراتور جوشکاری:  فردی که مسئول اجرای عملیات جوشکاری با استفاده از تجهیزات مختلف جوشکاری است. 
• مهندس جوشکاری:  مسئول طراحی، برنامه‌ریزی و نظارت بر فرآیندهای جوشکاری در پروژه‌ها. 
• تکنسین جوشکاری:  فردی که به ‌عنوان پشتیبان فنی به اپراتورها و مهندسان جوشکاری کمک می‌کند و نظارت بر کیفیت جوش‌ها دارد. 
• متخصص بازرسی جوش:  فردی که بررسی و ارزیابی جوش‌های انجام‌ شده را انجام می‌دهد و از نظر کیفیت و استانداردهای ایمنی، جوش‌ها را بررسی می‌کند.  برای تسلط بر این موضوع می‌توانید در دوره بازرسی جوش چشمی VT، دوره بازرسی جوش به روش التراسونیک (UT)، دوره بازرسی جوش به روش تفسیر فیلم های رادیوگرافی (RT)، دوره بازرسی جوش به روش ذرات مغناطیسی (MT)، دوره بازرسی مایعات نافذ (PT) شرکت کنید.
• مدیر کیفیت جوش: فردی که نظارت کامل بر کیفیت جوش‌ها و فرآیندهای جوشکاری در پروژه‌های مختلف را به عهده دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این حوزه می‌توانید در دوره کارشناس کنترل کیفیت شرکت کنید.

جمع بندی

جوشکاری و تعمیرات جوشکاری مستلزم تخصص و دانش فنی بالا در خصوص مواد و خواص آن‌ها، قابلیت جوشکاری مواد مختلف، شناخت انواع عیوب قطعه و مهم‌تر از همه، درک شرایط سرویس قطعه است. جوشکاری یکی از فرآیندهای ضروری در ساخت برخی سازه‌ها است که در صورت انجام به درستی، می‌تواند به استحکام استاتیکی، شکل‌پذیری، چقرمگی شکست و استحکام خستگی معادل با سازه‌های اصلی منجر شود.

جوشکاری تعمیری می‌تواند به‌ عنوان یک روش منطقی برای تولید یک جزء قابل استفاده و ایمن در نظر گرفته شود، اما اگر به ‌صورت تصادفی یا بدون برنامه‌ریزی انجام شود، می‌تواند به کیفیت پایین کار منجر شود. این رویکرد می‌تواند منجر به شکست قطعات، ادعاهای گارانتی بزرگ و ناراحتی مشتریان گردد. از این رو، رعایت اصول صحیح جوشکاری تعمیری بسیار حائز اهمیت است. جوشکاری تعمیری، زمانی که به ‌درستی و با رعایت اصول علمی و فنی انجام شود، می‌تواند تضمین‌ کننده تولید قطعات با استحکام بالا و عملکرد مطلوب باشد. در غیر این صورت، می‌تواند منجر به کیفیت پایین، خرابی‌های ناخواسته و مشکلات گارانتی گردد. بنابراین، جوشکاران و مهندسان باید با مفاهیم پایه و تکنیک‌های بازرسی جوش به ‌طور کامل آشنا باشند تا اطمینان حاصل کنند که تعمیرات جوش به ‌درستی انجام می‌شود.

نویسندگان: مصطفی عینعلی، کارشناسی ارشد مهندسی مواد- سایه صفاییان، کارشناسی مهندسی مواد

در این مقاله با گرایش مدیریت زنجیره تامین و لجستیک در رشته مهندسی صنایع آشنا خواهید شد و پس از اطلاع از این گرایش، بازار کار و مهارت‌های لازم برای موفقیت در آن می‌توانید در صورت علاقه‌مندی برای انتخاب این رشته تصمیم منطقی و درستی بگیرید.

تعریف لجستیک

لجستیک بخش اصلی مدیریت زنجیره تامین را تشکیل می‌دهد و در لغت به معنای مدت زمان برای یک فرایند انتقال و همچنین ورود و خروج مواد خواهد بود که اطلاعات و خدمات آن را مدیریت و نظارت نموده و و ناظر بر انتقال‌ها و جابجایی‌ها در این زنجیره خواهد بود. لجستیک شامل چندین نوع خواهد بود که در ادامه بیان گردیده است:

• لجستیک نظامی: در این نوع لجستیک، افراد نظامی بر چگونگی و زمان و نحوه انتقال و ورود خروج این منابع نظارت می‌کنند تا منابع به درستی به محل تعیین شده برسند و بهترین عملکرد در اقدامات نظامی صورت گیرد. از مثال‌های بارز در لجستیک نظامی می‌توان به نقش پررنگ آن در شکست بریتانیا و همچنین متحدین در جنگ‌های استقلال آمریکا و جنگ جهانی دوم اشاره نمود.
• لجستیک بیزنس:در این لجستیک تمرکز ویژه بر مشتری ‌مداری خواهد بود و به طور کلی بر نظارت بر فرآیند از زمان ثبت سفارش مشتری تا رساندن به موقع و درست محصول موردنظر، خواهد بود که بیشتر برای شرکت‌ها و سازمان‌ها مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
• لجستیک سبز: در این زمینه از لجستیک بیشتر بر چگونگی کاهش اثرات مخرب حمل و نقل و جابجایی‌ها تمرکز خواهد بود و راه حل‌هایی که کمتر بر محیط زیست اثر تخریبی داشته باشند را پیشنهاد می‌کند.

تعریف زنجیره تأمین

در تعریف کلی این زنجیره شامل مجموعه‌ای از سازمان‌ها و شرکت‌ها و همچنین فروشندگانی است که وظیفه آن‌ها تولید و عرضه مواد، محصول، خدمات و نیازها و اقلامی که تقاضای آن از سوی مردم وجود دارد خواهد بود. این مجموعه متشکل از تکنولوژی و منابع انسانی و دیگر اطلاعات و داده‌ها می‌گردد و با استفاده از این منابع در دسترس خدمات مورد نیاز مردم را عرضه می‌کنند.

در زنجیره تأمین دو حیطه مهم و اساسی وجود دارد:

• جریان مادی: مربوط به مسائل مالی کل پروسه تولید که شامل استفاده از منابع اولیه تا تولید نهایی خواهد بود.
• جریان اطلاعات: به منظور طرح و برنامه‌ریزی برای فرآیندهایی که روی محصول صورت می‌گیرد انجام خواهد شد و همچنین محصولات را در طبقات مختلف زنجیره تامین قرار می‌دهد.

بازار کار گرایش مدیریت زنجیره تامین و لجستیک

نرخ رشد شغلی برای این رشته، ۱۹ درصد، بین سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۳۳ خواهد بود که نرخ بالایی در مقایسه با دیگر گرایش‌های مهندسی صنایع به شمار می‌رود. در مقایسه با چشم انداز شغلی برای همه مشاغل که 4.0 درصد است، این رقم امیدوارکننده‌ای برای مدیران مشتاق زنجیره تامین خواهد بود. جدول زیر درآمد شغل‌های این گرایش در سال ۱۴۰۳ در کشورهای مختلف را نشان می‌دهد:

وضعیت اشتغال مدیریت زنجیره تامین در ایران

مدیریت زنجیره تامین، رشته‌ای با سرعت در حال رشد است و می‌تواند دستمزد و میزان دریافتی قابل توجهی را علاوه بر نوع شغل برای شما رقم بزند. این تنوع شغلی می‌تواند از یک کارمند در واحد خرید و فروش تا مدیر عملیات و تحلیلگر لجستیک را شامل شود. با توجه به رقابتی بودن بازار هدف، نیاز به مدیران و متخصصان زنجیره تامین و لجستیک افزایش یافته است. همچنین فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند با عنوان‌های شغلی زیر مشغول به کار گردند و راه حل‌های کاربردی و سودمند در همین زمینه را برای سازمان‌ها و نهادها طراحی و توزیع نمایند:

• کارشناس ارشد تامین (آهن و فولاد)
• کارشناس زنجیره تامین
• Platform Operational Excellence Manager
• کارشناس برنامه‌ریزی زنجیره تامین

مهارت های مورد نیاز برای ورود به بازار کار مدیریت  زنجیره تامین

دانشجویان و فارغ التحصیلان معمولا پس از اتمام دوران تحصیل خود و یا حتی در حین تحصیل، به فکر کسب درآمد از طریق یاد گرفتن مهارت در رشته‌ تحصیلی خود هستند و این موضوع مهم با یادگیری و ارتقای توانایی‌های تخصصی هدایت خواهد شد. در لجستیک و مدیریت زنجیره تامین علاقه‌مندان می‌توانند با ارتقای مهارت‌هایی که در ادامه بیان شده است قدم‌های بزرگی برای کسب درآمد بردارند:

• برنامه ریزی و پیش بینی
• تحلیل داده‌ها و اطلاعات
• توانایی حل مسئله
• آشنایی با نرم ‌افزارهای مدیریت زنجیره تأمین
• درک تکنولوژی‌های نوین و تأثیر آن‌ها بر زنجیره تأمین

بیشتر بخوانید: "پردرآمدترین گرایش مهندسی صنایع" 

یکی دیگر از مسیرهای کوتاه برای ورود به بازار کار و صنعت، شرکت در دوره‌های آموزشی مدیریت زنجیره تامین خواهد بود. دوره‌های تخصصی گروه آموزشی پارس پژوهان با رویکرد مدیریت تامین می‌تواند تاثیر عمیقی بر یادگیری شما در مدت زمان کوتاه داشته باشد. استفاده از اساتید مجرب نیز از نقاط قوت این دوره‌های آموزشی خواهد بود که در ادامه بهترین دوره‌های مدیریت زنجیره تامین و لجستیک برای شما بیان شده است:

• دوره مدیریت زنجیره تامین Supply chain management
• دوره برنامه‌ریزی تولید کاربردی (Production Planning)
• دوره مدیریت استراتژیک

کشورهای مورد پذیرش گرایش مدیریت زنجیره تامین

این حوزه به علت کاربردی بودن و کارآمد بودن، فرصت‌های زیادی برای استخدام در شرکت‌های مختلف در سراسر جهان را در اختیار دارد که در ادامه کشورهایی که از بهترین و بیشترین فرصت‌های شغلی برای این رشته برخوردار هستند بیان می‌گردد:

• سنگاپور
• استرالیا
• آلمان
• ایالات متحده آمریکا
• کانادا
• انگلستان
• هلند

بهترین دانشگاه‌ها و شرایط تحصیل برای مدیریت زنجیره تامین

اگر قصد تحصیل این گرایش را در خارج از کشور دارید دانشگاه‌هایی که در ادامه بیان می‌گردد می‌تواند برای شما بهترین گزینه باشد. برای ورود به این دانشگاه‌ها الزاماتی وجود دارد که برای هر دانشگاه متفاوت است اما به طور کلی با در نظر گرفتن یک شرایط متوسط، موارد الزامی به صورت زیر خواهد بود:

• مدرک بین المللی: 32 point
• سطح A :AAB  
• نمره :IELTS نمره کلی 6.5 و بدون نمره کمتر از 6 در هر جزء

لیست دانشگاه‌های معتبر در سراسر دنیا:

• کالج کسب و کار الاینس منچستر
• کالج مدیریت کرنفیلد
• دانشگاه شفیلد
• کالج کسب و کار دانشگاه ساسکس
• دانشگاه ناتینگهام
• دانشگاه کنت
• کالج کسب و کار ساوت‌همپتون
• کالج کسب و کار آستون
• دانشگاه متروپولیتن منچستردانشگاه مک ایوان
• کالج داگلاس
• کالج فنشو
• دانشگاه کرانفیلد
• دانشگاه رویال هالوود

البته در ایران نیز دانشگاه های معتبری  به عنوان برترین مراکز آموزشی مهندسی صنایع هم در پایتخت و هم در شهرهای بزرگ دیگر وجود دارد که دانشجویان با تحصیل در این دانشگاه ها می توانند تخصص های لازم برای ورود به بازارکار را کسب کنند. لذا پیشنهاد می کنیم مقاله "بهترین دانشگاه مهندسی صنایع در ایران" را نیز مطالعه کنید. 

جمع بندی

همانگونه که بیان گردید زنجیره تامین شامل تمامی اقدامات مرتبط با مبادله خدمات، از مرحله ماده اولیه تا ماده نهایی است و در این مقاله مدیریت زنجیره تامین و نقش آن در صنعت به وضوح بیان شد و به علت جدید بودن آن نسبت به بقیه‌ مشاغل زمینه رشد و پیشرفت و انواع موقعیت‌های شغلی برای آن فراهم گردیده است. مدیریت لجستیک نیز به عنوان قسمتی از مدیریت زنجیره تامین که اصل مفهوم آن بر مبنای بعد زمان و مکان است، شامل برنامه‌ریزی و هماهنگی، نظارت و کنترل بر کالا و یا اطلاعات به منظور ایجاد و کسب رضایت مصرف کننده خواهد بود.

 نویسنده: صالحه علی پور, کارشناس ارشد مهندسی پزشکی

مهندسی به ‌طور کلی در دو رویکرد مستقیم (Forward) و معکوس (Reverse) دسته‌بندی می‌شود. در مهندسی مستقیم، طراحی و ساخت محصولات بر پایه ایده و نقشه‌های اولیه انجام می‌شود؛ مثل ساخت اولیه خودروها و موتورهای احتراقی. اما با پیشرفت فناوری، روند طراحی کمتر از صفر آغاز می‌شود و بیشتر بر پایه بهبود و باز طراحی استوار است.

در این میان، مهندسی معکوس (reverse engineering) به‌ عنوان ابزاری کلیدی برای تحلیل، بازتولید و ارتقای محصولات موجود شناخته می‌شود. این رویکرد، امکان ترکیب دانش رشته‌های مختلف مانند مکانیک، برق، طراحی صنعتی و ساخت و تولید را فراهم کرده و مسیر نوآوری و بهینه‌سازی را هموار می‌سازد.

مهندسی معکوس با بررسی دقیق فرم، متریال، مکانیزم و ساختار قطعات، راه را برای طراحی و تولید بهتر، ساده‌تر و اقتصادی‌تر باز می‌کند. در گذشته این تکنیک بیشتر با هدف کنترل خدمات پس از فروش استفاده می‌شد، اما امروز نقش آن در توسعه، افزایش کیفیت و به ‌روزرسانی تجهیزات صنعتی بسیار پررنگ‌تر شده است.

تاریخچه مهندسی معکوس

صنایع مختلف در مسیر تحول و رقابت، همواره از الگوبرداری‌های جزئی یا کلی بهره گرفته‌اند. یکی از شاخص‌ترین نمونه‌ها، صنعت خودروسازی ژاپن است که با استفاده از مهندسی معکوس توانست جایگاه جهانی خود را تثبیت کند.

در سال‌های پیش از جنگ جهانی دوم، نخستین گام‌های خودروسازی ژاپن با کپی‌ برداری از خودروهای آمریکایی مانند محصولات فورد آغاز شد. کارخانه کاواجیما از اولین تولیدکنندگان ژاپنی بود که با مهندسی معکوس، خودروهای مشابه آمریکایی را وارد بازار کرد. شرکت "تویوتا" نیز در دهه 1930 با مهندسی معکوس موتورهای کرایسلر و شورلت، وارد صنعت شد و مسیر رشد خود را آغاز کرد.

ژاپنی‌ها حتی خودروهایی مانند بیوک، رولزرویس، مرسدس ‌بنز و فیات را نیز باز طراحی و تولید کردند. این فرآیند نه تنها منجر به ارتقای دانش فنی آن‌ها شد، بلکه پایه‌گذار ساخت اولین خودروی کاملاً ژاپنی با استاندارد جهانی در دهه 1960 گردید.

موفقیت ژاپن در این مسیر نشان داد که الگوبرداری آگاهانه، در قالب مهندسی معکوس، می‌تواند برای کشورهای در حال توسعه الگویی موثر جهت رسیدن به فناوری‌های نوین باشد .مشروط به تطبیق با نیازها و محدودیت‌های بومی.

تعریف فرآیند مهندسی معکوس

مراحل مختصر نقشه مسیر مهندسی معکوس:

• ایجاد امکان درک مقوله‌های مهندسی از طریق تحلیل متن برنامه‌ها

• نظم بخشیدن به سطوح انتزاعی موجود

• طراحی آزمایش‌های Experimental ساختاردهی شده (DOE)

• تکنیک‌های طراحی فنی موسوم به TDP و دی مونتاژ قطعات

• مستندسازی مجدد داده‌ها برحسب تحلیل تکنیکال سیستم‌ها

• تولید و توسعه بر حسب استانداردهای بین المللی

• تکنیک‌های کنترل پروژه و سرعت بخشیدن به گانت‌های زمانی

از قدیم الایام در حوزه علم هندسه و معماری تا قدم گذاشتن به تحولات مهندسی معماری در تمامی ابزارهای زندگی بشر علم مهندسی مستقیم به چشم می‌خورد. اما با پا گذاشتن به انقلاب صنعتی و رقابت‌های موجود برون ‌مرزی صنایع، به مرور با تغییر در اشیاء ابداع‌ شده، موسوم به روش‌های جدید ساخت محصول روبرو شدیم. در این میان، حوزه‌های مختلفی از جمله مکانیک و هوافضا با علم نوینی به نام مهندسی معکوس مواجه شدند.

مهندسی معکوس در واقع روش رسیدن به دانش فنی بر حسب تکنولوژی موجود است؛ با تحلیل ارتباط اجزاء فرم و آیتم موجود با قوانین ترکیب متریال و رعایت قید های مکانی-زمانی در چارت‌های شاکله‌ای، این روند شکل می‌گیرد. فلوچارت‌های عملیاتی این روش شامل تکنیک‌هایی هستند که آشنایی با آن‌ها مستلزم تسلط بر مباحثی چون تلورانس‌های هندسی، فرآیندهای ساخت، روش‌های ابرنقاط، سیستم کنترل خطی و طراحی Gauge & Fixture  است.

در ادامه، بخشی از فرآیندهای مهندسی معکوس و دوره‌های مرتبط با آن‌ها در قالب جدول زیر ارائه می‌شود:

5 تکنیک در پروسه‌های مهندسی معکوس در حوزه ساخت و تولید 

ابعاد هندسی و نقشه‌های  GD&T

مرحله ابتدایی مهندسی معکوس:

• ایجاد یا دریافت پلان‌ها، نقشه‌ها و اسکچ‌های اولیه قطعه.

تعاریف کلیدی:

• شامل تعاریف هندسی، ابعاد، آحاد (سمبل‌ها) و کاربرد تکنیک‌هایی مانند Paper Gauge برای اصلاح فرآیند تولید.

استانداردسازی و زبان بین‌المللی:

استفاده از استاندارد ASME Y14 و تلرانس‌گذاری هندسی (GD&T) برای:

• تفسیر هماهنگ نقشه‌ها

• اطمینان از انطباق قطعات

• افزایش کیفیت

• کاهش هزینه‌ها

اهمیت GD&T در مهندسی معکوس:

• استخراج دقیق اطلاعات فنی با رعایت کامل الزامات GD&T 

کاربرد در طراحی محصول:

• مبنایی برای تعریف ویژگی‌های محصولات، طراحی نقشه‌های کاربردی و تدوین چک‌لیست‌های عملکردی

طراحی برای ساخت و مونتاژ DFM و DFA

مفهوم اصلی:

• استفاده از اصول طراحی برای بهبود تولید (DFM) و مونتاژ  (DFA) 

هدف نهایی:

• افزایش دقت

• کاهش هزینه‌ها

• تسهیل فرآیند ساخت و مونتاژ

کاربرد در مهندسی معکوس:

• نیاز به دمونتاژ جهت تحلیل مکانیزم داخلی یا بررسی بردهای الکترونیکی

• بازطراحی برای بهبود ساخت‌پذیری و مونتاژ پذیری

• DFMA

شامل دستورالعمل‌هایی برای:

• کاهش تعداد قطعات

• بهبود قابلیت تولید

• رعایت الزامات قانونی

• افزایش ایمنی و رضایت مشتری

• بهینه‌سازی زمان تحویل و تعمیرپذیری

کاربرد در تولید انبوه:

• نقش کلیدی در کاهش هزینه‌ها و ارتقاء کیفیت محصول نهایی

آزمایشات تجربی (DOE) و اسکن سه‌بعدی

• (DOE (Design of Experiments

• یک روش تحلیلی چندمرحله‌ای برای تحلیل دینامیکی سیستم‌ها

• استفاده از نرم ‌افزارهایی مانند E-Shapes و DOE tools

مراحل تحلیل:

• طراحی فاکتوریال

• آنالیز واریانس  (ANOVA)

• تحلیل رگرسیون

• ایجاد ماتریس‌های عددی

• برنامه‌ریزی با گانت چارت‌ها

تحلیل‌های پیشرفته:

• مدل‌سازی سه‌بعدی  (3D)

• تحلیل المان محدود (FEA) 

• تعریف ابر نقاط و نقاط مرجع (Fix Points) 

اسکن سه‌بعدی:

• استفاده از تجهیزات METAL برای استخراج داده‌های دقیق

• انتقال اطلاعات به نرم ‌افزارهای CAE و  CAM

• انجام مش‌بندی مناسب جهت مدل‌سازی دقیق

اطلاعات فنی پروژه  (TDP)

تعریف بسته :TDP 
شامل کلیه داده‌های مورد نیاز برای:

• ساخت

• ارزیابی

• پشتیبانی از محصول

• محتوای TDP 

• چارت‌های مفهومی

• نقشه‌های طراحی

• اطلاعات ابزار دقیق

• مشخصات مواد و قطعات

• مستندات اجرایی

نقش TDP در توسعه محصول:

• ابزار کلیدی برای کشورهای درحال ‌توسعه

• تسریع فرآیند توسعه و انتقال دانش طراحی

اقدامات ضروری:

• تعریف ساختار جهت شناسایی کمبود اطلاعات

• تکمیل آن با همکاری تیمی

منابع مکمل:

• Handbook های تخصصی

• استانداردهای مواد

• دستورالعمل‌های کاربردی محصول

تکنیک‌های کنترل کیفیت عملکردی  (QFD)

هدف  :QFD
تبدیل صدای مشتری به ویژگی‌های فنی قابل اجرا

ابزار کلیدی:

• خانه‌های کیفیت (House of Quality)

• ماتریس‌های عملکردی (تا 16 ماتریس)

• ضرایب فازی برای اولویت‌بندی نیازها

مراحل پیاده‌سازی:

• جمع‌آوری داده‌ها و نظرسنجی‌ها

• طبقه‌بندی و اولویت‌بندی نیازهای مشتری

• ارتباط دادن این نیازها با عوامل طراحی

مزایا برای صنایع تولیدی:

• بهینه‌سازی کیفیت نهایی

• حل مشکلات سیستمی

• ارتقاء عملکرد محصول

موقعیت‌های شغلی و پروژه‌های صنعتی و درآمد چرخه معکوس

موقعیت‌های شغلی و پروژه‌های صنعتی مرتبط با مهندسی معکوس در صنایع مختلف، به ویژه در بخش‌های تولیدی و فناوری، به طور چشمگیری در حال گسترش هستند. متخصصان مهندسی معکوس با استفاده از ابزارهای پیشرفته مانند نرم ‌افزارهای CAD/CAM و تحلیل‌های سه‌بعدی، به شبیه‌سازی و بازسازی قطعات و سیستم‌ها می‌پردازند و این کار باعث تسریع فرآیند طراحی و کاهش هزینه‌ی تولید می‌شود. این تخصص به طور خاص در صنایعی مانند خودروسازی، هوافضا، الکترونیک و تولید تجهیزات پیچیده به کار گرفته می‌شود. در کنار این موارد، پروژه‌های صنعتی به طور معمول شامل تحلیل، شبیه‌سازی، دمونتاژ و بازسازی قطعات از روی نمونه‌های موجود است که به بهبود فرآیندهای تولید و ارتقاء کیفیت محصولات کمک می‌کند. درآمد متخصصان مهندسی معکوس بسته به سطح تجربه، نوع صنعت و پیچیدگی پروژه‌ها متغیر است، اما به ‌طور کلی این شغل از جمله مشاغل با درآمد بالا و فرصت‌های شغلی گسترده در زمینه‌های تحقیق و توسعه، طراحی صنعتی و مشاوره فنی محسوب می‌شود. با توجه به رشد روزافزون تکنولوژی و نیاز به بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، تقاضا برای این تخصص در آینده‌ای نزدیک همچنان رو به افزایش خواهد بود.

بیشتر بخوانید: "پردرآمدترین رشته مهندسی در ایران و جهان"

تعدادی از نکات قابل توجه پروژه‌های Reverse Process

• مهندسی رو به جلو :این فرآیند تنها از طریق رمزگشایی، استنتاج و بازیابی مراحل تولید آیتم اولیه آغاز می‌شود. فقط در صورتی که اطلاعات به‌ دست ‌آمده به ‌طور کامل، دقیق و منسجم باشند، می‌توان فرآیند را ادامه داد و حرکت رو به جلو در این مسیر ممکن خواهد بود.

• ایجاد نمایه‌های مجازی :در پروژه‌های مهندسی معکوس، ایجاد نمایه‌های مجازی از طرح اولیه محصول و مسیر رسیدن به بعد فیزیکی (از ماکت‌ها و قطعات مختلف) بسیار مهم است. این امر شامل بررسی ابعاد از مقیاس‌های میکرو (مانند میکروچیپ‌ها) تا مقیاس‌های ماکرو (مانند سیستم‌های پیچیده) است تا به تحلیل دقیق‌تر و بهینه‌تر محصول دست یابیم. سازمان‌های ثبت اختراع (Patent) می‌توانند تجزیه و تحلیل‌های مرتبط با این موضوع را انجام داده و به آن اعتبار و نماد قانونی بدهند.

• رعایت حقوق سازمانی :با توجه به قوانین کپی ‌رایت، در فرآیندهای پایانی ارائه خدمات و نام‌گذاری محصول، امکان استفاده از جزئیات برخی آیتم‌ها به صورت محدود و تحت شرایط خاص وجود دارد. این امر می‌تواند در بهبود و تکمیل محصول نهایی موثر واقع شود.

• انحصار مالکیت خط تولید :در صورتی که خط تولیدی جدید از فرم‌های موجود با ایده‌ها و خلاقیت‌های نوآورانه طراحی شود، این امکان وجود دارد که این ابداعات به ‌طور انحصاری مورد استفاده قرار گیرند. در این فرآیند، ممکن است برخی ایده‌ها و ویژگی‌ها، به ‌طور نادرست یا جذاب برای مخاطبان معرفی شوند تا دیدگاه آن‌ها از قابلیت‌های اصلی محصول منحرف گردد.

جمع بندی

مهندسی معکوس به عنوان یک ابزار کلیدی در بهبود و توسعه محصولات موجود در صنایع مختلف شناخته می‌شود. این رویکرد با استفاده از تحلیل دقیق قطعات و سیستم‌ها، امکان بهبود طراحی و تولید محصولات را فراهم می‌آورد. از گذشته، مهندسی معکوس در صنایع مختلف، به ویژه در خودروسازی و هوافضا، نقشی اساسی در رقابت و ارتقای دانش فنی ایفا کرده است. این فرآیند نه تنها در شبیه‌سازی و بازسازی قطعات، بلکه در بهینه‌سازی تولید، کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت نیز موثر است.

در طول زمان، مهندسی معکوس از ابزاری برای خدمات پس از فروش به یک ابزار استراتژیک در توسعه محصول و به روزرسانی تجهیزات صنعتی تبدیل شده است. علاوه بر این، این تخصص موجب بهبود فرآیندهای تولید و نوآوری در صنایع مختلف می‌شود. بنابراین، با توجه به روند رو به رشد تقاضا برای این تخصص در آینده و گسترش کاربردهای آن، می‌توان انتظار داشت که مهندسی معکوس به یکی از حوزه‌های کلیدی در صنعت و فناوری تبدیل شود.

در نهایت، فرآیند مهندسی معکوس با رعایت اصول دقیق، مستندسازی مناسب و توجه به حقوق مالکیت و کپی ‌رایت، قادر به ارائه نتایج مطلوب و خلق فرصت‌های شغلی و صنعتی جدید است. متخصصان این حوزه نه تنها نقش مهمی در افزایش کیفیت و بهینه‌سازی تولید دارند، بلکه با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و ابزارهای نوین، به تسریع فرآیندهای نوآوری و رشد صنایع کمک می‌کنند.

نویسنده: سایه صفاییان، کارشناس مهندسی مواد

علم بیومتریال (Biomaterials) یک دانش مرزی بین علم مواد و علم پزشکی به شمار می‌رود. نقطه‌ی تلاقی بین این دو علم شگفت انگیز را می‌توان تحت عنوان علم مواد زیستی نامگذاری کرد. مواد زیستی مورد بحث می‌توانند به عنوان موادی طبیعی یا سنتز شده (مصنوعی) باشند و در کاربردهای مختلف در پزشکی مثل عوامل پشتیبانی، تقویتی، بهبودی یا جایگزینی بافت آسیب دیده یا حتی برای کمک به عملکرد بیولوژیکی استفاده مورد استفاده قرار گیرند. امروزه می‌توان مهندسی بیومتریال‌ها را علمی متاثر از مهندسی داروسازی، مهندسی مواد و متالورژی، علوم زیست شناسی و اخیراً بخشی نیز از مهندسی بافت به شمار آورد. این زمینه به طور چشمگیر در زمینه مهندسی بافت، داروها و سایر زمینه‌های مرتبط پیشرفت داشته است. 

موادی مانند فلزات، سرامیک‌ها، پلیمرها، بایوگلس ها، سلول‌ها و بافت و همچنین داربست‌های سلول زدایی شده می‌توانند در ساخت یک بیومتریال به کار گرفته شوند و محصولات زیر را می توان از آن‌ها تولید نمود:

• دریچه‌های قلب
•  جایگزین‌های مفصل ران
•  ایمپلنت‌های دندانی
•  لنزهای تماسی
•  داربست‌های ترمیم استخوان
• بسیاری از این محصولات به صورت زیست تخریب پذیر یا قابل جذب در محیط بیولوژیک ساخته می‌شوند که هدف این کار خارج شدن بیومتریال به صورت تدریجی از بدن در صورتی که محصولات آن سمیت ایجاد نکند، است.

دسته‌های بیومتریال

این مواد می‌توانند طبیعی یا مصنوعی باشند و کاربردهای وسیعی نیز از ایمپلنت‌های ارتوپدی تا سیستم‌های دارورسانی داشته باشند. برخی از این دسته‌های مواد در بیومتریال را می توان به شکل زیر نام برد:

• از سنتز الیاف مصنوعی و مواد زیستی برای ترمیم بافت از دست رفته استفاده می‌شود.
• الیاف‌های نرم معمولاً در پلیمرها و الیاف سخت در سرامیک‌ها یا فلزات هستند
• کامپوزیت‌ها می‌توانند خواص الاستیسیته پلیمرها و هم استحکام مناسب سرامیک‌ها را داشته باشد. 
• ذرات در ابعاد کوچک برای نانو حسگر ها و نانو ذرات حامل‌های دارویی کاربرد دارند.
• از پلیمرها به صورت مستقیم در ترمیم‌های وریدی و ترمیم‌های پوستی استفاده می‌شود و یا با زخم پوش‌هایی عامل بیماری را ترمیم می‌کنند.

در جدول زیر انواعی از این مواد را توضیح خواهیم داد:

بیشتر بخوانید: " بهترین گرایش مهندسی پزشکی"

کاربرد بیومتریال‌ها در پزشکی 

بیومواد در درمان و مراقبت‌های بهداشتی تاثیر زیادی دارد. بیش از 6000 نوع دستگاه و تجهیزات پزشکی توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تایید شدهاند که تعداد بالایی از آن‌ها برای استفاده به بیومواد نیاز پیدا می‌کنند. از جمله کاربردهای مهم این مواد زیستی در جدول بیان گردیده است:

مهندسی بیومتریال چه تفاوتی با مهندسی بافت دارد

امروزه مهندسی بافت، به عنوان فصل مشترکی از پزشکی و مهندسی، علمی در جهت حل مسائل پزشکی به شمار می‌رود. مهندسی بافت نسبت به سایر علوم، پیشرفت گسترده‌ای داشته و در مجامع علمی جهانی، جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است. رشته‌های مهندسی بافت و بیومتریال دو رشته جدا در دانشگاه هستند که مهندسی بافت را می توان به نوعی زیر مجموعه مهندسی بیومتریال دانست. دروس تدریس شده مانند یکدیگرند امّا دروس مهندسی بافت دروسی به خصوص و تخصصی تر هستند. پیش زمینه داشتن قبل از ورود به این زیر شاخه‌ها به شدت توصیه می‌شود و ملزم به علاقه به محیط‌های بیولوژیکی بدن است و می‌بایست آناتومی بدن را به خوبی بشناسید و عملکردهای شیمیایی را تا حد مناسبی در ذهن داشته باشید.

هدف از مهندسی بافت و کاربردهای آن را می توان به شکل زیر بیان نمود:

• طراحی و ساخت جایگزین های زیستی برای بافت‌های از دست رفته در محیط خارجی بدن با استفاده از سازه‌های مهندسی شده به نام داربست یا ماتریس و ترکیب آن با سلول‌ها 
• مطالعات در مهندسی بافت از جوانب مختلف مانند ژنتیک، سلول، بافت و سطح اندام 
•  مطالعات روی فرایندهای رشد و تکثیر سلول‌ها و همچنین ترمیم بافت 
• گسترش و پیشرفت ابزارهای مورد نیاز در زمینه مهندسی بافت مانند بیوراکتورها، نانومواد ها، حامل‌های ژن و دارو 

مهندسی بیومتریال در بازار کسب و کار

برای اینکه آماری حدودی از درآمد و بازار کسب و کار در مهندسی بیومتریال به دست آورید، به اعدادی که در پایین آمده توجه کنید:

به طور میانگین یک مهندس بیومتریال در آمریکا سالانه 85000 دلار(2024) درآمد دارد که ساعتی ۴۱ دلار درآمد کسب خواهد کرد. درآمد سالانه در دو شهر لیکس و سانفرانسیسکو به ترتیب 96000 و 98000 دلار در سال(2024) است که بیشترین درآمد یک مهندس بیومتریال در بین تمامی شهرها در آمریکا به شمار می‌رود. در مورد گرایش مهندسی بافت، درآمد سالانه یک مهندس بافت 81000 دلار در سال(2024) و برابر ۳۹ دلار در هر ساعت است که کم‌تر از یک مهندس بیومتریال است.

لازم به ذکر است که این ارقام مختص به افرادی است که در آزمایشگاه‌ها به تحقیقات علمی مشغول بوده و بیش‌تر زمان خود را روی تحقیق در دنیای علم می‌کنند.

بیشتر بخوانید: "پردرآمدترین گرایش مهندسی پزشکی" 

شما به‌عنوان یک مهندس بیومتریال می‌توانید با شرکت در کلاس‌ها و دوره‌های مهندسی پزشکی، شانس کسب موفقیت و پیدا نمودن یک شغل مناسب در این حوزه را افزایش دهید.

گروه آموزشی پارس پژوهان با بهره‌گیری از اساتید مجرب بستری را برای شما عزیزان فراهم می‌نماید تا بتوانید در کلاس‌های این مجموعه شرکت نمایید و آمادگی خود را برای ورود به بازار کار بالا ببرید. از جمله دوره‌های مهم این رشته می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• آموزش آشنایی با تجهیزات پزشکی
• آموزش شناسایی و انتخاب مواد مهندسی 
• آموزش کارگاه عملی و ساخت کامپوزیت 

جمع بندی

مهندسی بیومتریال در مهندسی پزشکی کاربرد گسترده ای دارد و یک حوزه کلیدی در علوم پزشکی است که با استفاده از مواد بیولوژیکی و مصنوعی، به بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها کمک می‌کند. با توجه به پیشرفت‌های سریع در این زمینه، انتظار می‌رود که در آینده، کاربردهای بیشتری برای بیومتریال‌ها در درمان بیماری‌ها و بهبود سلامت عمومی مشاهده گردد.

نویسندگان:  احسان زینلی- صالحه علی پور, کارشناس ارشد مهندسی پزشکی

مدیریت پروژه مفهومی ریشه‌دار در تاریخ تمدن بشری است. سازه‌هایی چون اهرام مصر، دیوار چین و تخت جمشید، همگی با تکیه بر اصولی چون زمان‌بندی، تخصیص منابع و هماهنگی نیروها بنا شده‌اند؛ اصولی که امروزه مبنای مدیریت پروژه شناخته می‌شوند. اما شکل علمی و ساختارمند این دانش، در اوایل قرن بیستم با فعالیت‌های هنری گانت و ابداع "گانت چارت" آغاز شد؛ ابزاری که تحولی اساسی در پروژه‌های بزرگ صنعتی و نظامی رقم زد. امروز مدیریت پروژه فقط یک تخصص فنی نیست، بلکه به سبک خاصی از زندگی بدل شده است.

در مقاله آشنایی با شغل های رشته مدیریت صنعتی خواندیم که مدیریت پروژه یکی از عناوین شغلی محبوب بین دانشجویان است. مدیر پروژه در محیطی دائماً در حال تغییر، با ضرورت‌هایی مانند تصمیم‌گیری سریع، مدیریت ریسک و تعامل مداوم با ذی‌نفعان روبه‌روست. این سبک حرفه‌ای، به‌تدریج بر نگاه و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد و حتی در زندگی شخصی او نیز بازتاب می‌یابد. از همین‌رو، مدیریت پروژه را می‌توان هم دانشی تاریخی و کاربردی، و هم تجربه‌ای عمیق در زیست روزمره انسان معاصر دانست.

چرا یادگیری مدیریت پروژه ضروری است؟

در دنیای پیچیده و پرشتاب امروز، که تغییرات فناوری، اقتصادی و اجتماعی با سرعتی چشمگیر رخ می‌دهند، توانایی هدایت و سامان‌دهی مؤثر فعالیت‌ها به‌سوی اهداف مشخص، ضرورتی انکارناپذیر است. مدیریت پروژه، به‌عنوان دانشی میان‌رشته‌ای، بستری فراهم می‌سازد تا افراد و سازمان‌ها بتوانند در مواجهه با چالش‌های چندبُعدی، با برنامه‌ریزی دقیق، تخصیص هوشمندانه منابع، و کنترل مستمر، به نتایج مطلوب دست یابند. یادگیری مدیریت پروژه نه‌تنها برای مدیران یا فعالان عرصه صنعت و فناوری ضروری است، بلکه برای هر فردی که در زندگی حرفه‌ای خود با اجرای وظایف پیچیده، هماهنگی تیمی، محدودیت زمانی و مسئولیت‌پذیری روبه‌روست، ارزشمند و کاربردی خواهد بود.

از سوی دیگر، مدیریت پروژه با پرورش مهارت‌هایی همچون تفکر سیستمی، تصمیم‌گیری تحلیلی، ارتباط اثربخش و رهبری مشارکتی، فرد را برای ایفای نقش مؤثر در محیط‌های کاری پویا و رقابتی آماده می‌سازد. در جهانی که معیارهای موفقیت بیش از پیش به کارآمدی، انعطاف‌پذیری و توان پیش‌بینی وابسته‌اند، آشنایی با اصول و فنون مدیریت پروژه نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی راهبردی است.

مهارت‌های نرم مورد نیاز در مدیریت پروژه

در جهان امروز، مدیریت پروژه صرفاً به داشتن دانش فنی یا تسلط بر ابزارهای تخصصی محدود نمی‌شود. آنچه یک مدیر پروژه را از سایر افراد متمایز می‌سازد، مهارت‌های نرم (Soft Skills) اوست؛ مهارت‌هایی که مستقیماً با رفتار، نگرش، ارتباطات و رهبری در ارتباط‌اند و در بسیاری از مواقع، نقشی تعیین‌کننده‌تر از مهارت‌های فنی ایفا می‌کنند. در TechTello.com می‌توانید درباره نقش مهارت‌های نرم در محیط کار بیشتر مطالعه نمایید. یک مدیر پروژه موفق باید بتواند همزمان با مدیریت منابع، زمان، بودجه و ریسک، تیم خود را رهبری کند، تعارض‌ها را حل کند، انگیزه ایجاد کند و مسیر حرکت پروژه را هموار سازد. به همین دلیل، پرورش مهارت‌های نرم در کنار دانش تخصصی، یکی از ارکان توسعه فردی در مسیر حرفه‌ای مدیران پروژه است.

مهم‌ترین مهارت‌های نرم مورد نیاز برای یک مدیر پروژه

• روحیه کار تیمی: توانایی همکاری مؤثر با اعضای تیم و تقویت هم‌افزایی در گروه
• مدیریت زمان: برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی مؤثر برای انجام وظایف در بازه‌های زمانی تعیین‌شده
• مدیریت هزینه: کنترل منابع مالی و اجتناب از انحرافات بودجه‌ای
• رهبری: الهام‌بخشی، هدایت و نظارت مؤثر بر عملکرد تیم (دوره آموزش مدیریت استراتژیک (Strategic Management))
• تسهیل‌گری (Facilitation): توانایی هدایت جلسات، تسهیل فرآیند تصمیم‌گیری و رفع موانع ارتباطی
• تصمیم‌گیری: اتخاذ تصمیم‌های موثر و سریع در موقعیت‌های پیچیده و پر چالش مانند یادگیری (دوره آموزش مدیریت و کنترل خشم)
• ارتباطات بین‌فردی: انتقال شفاف اطلاعات، گوش‌دادن فعال (دوره آموزش مدیریت هیجانی (EQ)) و حفظ ارتباط مؤثر با ذی‌نفعان 
• انگیزه‌سازی: ایجاد و حفظ انگیزه در اعضای تیم برای پیشبرد اهداف پروژه (دوره مدیریت پروژه با Primavera)
• تیم‌سازی (Team Building): ایجاد، تقویت و نگهداری تیم‌های کارآمد
• اصول و فنون مذاکره: یکی از حیاتی‌ترین مهارت‌ها به‌ویژه در مواجهه با تعارض‌های رایج میان کارفرما، پیمانکار و دیگر ذی‌نفعان

چرا یادگیری این مهارت‌ها ضروری است؟

زیرا مدیریت پروژه تنها درباره‌ی نمودارها، اسناد و نرم‌افزارها نیست؛ بلکه درباره‌ی انسان‌ها، تصمیم‌ها، و فرآیندهایی است که با رفتار و نگرش افراد شکل می‌گیرند. مدیری که صرفاً دانش فنی دارد، اما فاقد مهارت در تعامل، تصمیم‌گیری یا حل تعارض است، در اجرای موفق پروژه دچار چالش خواهد شد. به‌همین دلیل، یادگیری این مهارت‌ها برای هر مدیر پروژه‌ای، بخشی جدایی‌ناپذیر از مسیر رشد حرفه‌ای است.

دیگر حوزه‌های دانش و ابزارهای مکمل در مدیریت پروژه

استاندارد PMBOK : راهنمای جامع مدیریت پروژه شامل ۱۰ حوزه دانش (مثل زمان، هزینه، ریسک، کیفیت و...) که هر چند سال یک‌بار به‌روزرسانی می‌شود و زبان مشترک مدیران پروژه است. برای اطلاعات بیشتر به دوره آموزش PMBOK مراجعه فرمایید.

Excel و Access الفبای مدیریت داده‌ها در پروژه، دوره آموزش Excel & Access کاربردی

 MSP (Microsoft Project) و Primavera P6 نرم‌افزارهای حرفه‌ای برنامه‌ریزی و کنترل پروژه

متدولوژی Agile: مناسب برای پروژه‌های IT و خدمات، با تأکید بر انعطاف‌پذیری، تعامل مداوم و تحویل مرحله‌ای (دوره مدیریت پروژه چابک (Agile))

مدیریت ادعا (Claim Management): برای پیشگیری و کنترل اختلافات حقوقی میان پیمانکار و کارفرما (دوره مدیریت ادعا در پروژه (Claim Management)) 

 HSE (Health, Safety & Environment): ضروری برای ایمنی، بهداشت و حفظ جان نیروها در حین اجرای پروژه‌ها (دوره ایمنی و بهداشت HSE-MS)

در پایان، باید گفت که مدیر پروژه تنها یک مدیر نیست؛ بلکه رهبر، تسهیل‌گر، تحلیل‌گر و سخنگوی پروژه است. و برای ایفای چنین نقشی، مهارت‌های نرم نه یک گزینه، بلکه ضرورتی حیاتی‌اند.

تیپ‌های شخصیتی مناسب برای مدیریت پروژه 

مدیریت پروژه، تنها یک شغل نیست؛ بلکه ترکیبی از مهارت‌های رهبری، تصمیم‌گیری، حل مسئله و تعامل با انسان‌هاست. از همین‌رو، ویژگی‌های شخصیتی مدیر پروژه نقشی تعیین‌کننده در موفقیت او ایفا می‌کنند. برخلاف تصور رایج، صرف داشتن دانش فنی یا تجربه اجرایی برای مدیریت پروژه کفایت نمی‌کند؛ بلکه این نقش نیازمند ویژگی‌های روان‌شناختی و رفتاری خاصی است که باعث می‌شود فرد در برابر فشارها، تعارض‌ها و پیچیدگی‌های پروژه، عملکردی اثربخش و متعادل داشته باشد.

مناسب‌ترین تیپ‌های شخصیتی برای مدیریت پروژه بر اساس مدل MBTI

مدل شخصیت‌شناسی MBTI یکی از رایج‌ترین ابزارها برای تحلیل تیپ‌های شخصیتی در محیط کار است. در این مدل، تیپ‌های زیر معمولاً بیشترین تناسب را با نقش مدیریت پروژه دارند:

این تیپ‌ها اغلب دارای ویژگی‌هایی چون سازماندهی، نظم شخصی، اعتمادبه‌نفس، توانایی در کنترل استرس، و مهارت‌های ارتباطی بالایند که برای پیشبرد پروژه‌های پیچیده و چندذی‌نفع بسیار حیاتی است.

مشاغل مناسبِ یک مدیر پروژه

مدیریت پروژه، امروزه یکی از پرکاربردترین و چندوجهی‌ترین حرفه‌ها در دنیای کسب‌وکار، صنعت، فناوری، خدمات و حتی فرهنگ و ورزش به شمار می‌رود. سازمان‌ها برای بقا و رشد در محیط‌های پر رقابت، نیازمند اجرای پروژه‌هایی منظم، هدفمند و قابل‌کنترل هستند. اینجا است که نقش مدیر پروژه به‌عنوان فردی کلیدی در هدایت، برنامه‌ریزی، نظارت و تحقق اهداف پروژه، بیش از پیش برجسته می‌شود. در جدول زیر مشاغل رشته مدیریت پروژه، بازار کار، آینده، چالش‌ها و درآمد تحلیل و بررسی شده‌اند.

جمع‌بندی

مدیریت پروژه دانشی میان‌رشته‌ای و ریشه‌دار در تاریخ تمدن بشری است که از ساخت اهرام مصر و دیوار چین تا پروژه‌های پیچیده امروزی، همواره نقش کلیدی در موفقیت داشته است. این دانش در قرن بیستم با تلاش هنری گانت و طراحی نمودار گانت وارد مرحله‌ای علمی شد و به‌تدریج به یک سبک زندگی حرفه‌ای تبدیل گردید. مدیر پروژه امروزی تنها یک برنامه‌ریز نیست، بلکه رهبری پویاست که باید در شرایط پرتنش و متغیر، مهارت‌هایی چون تصمیم‌گیری، مدیریت ریسک، ارتباط مؤثر و انگیزه‌بخشی را به‌کار گیرد. در دنیای پرشتاب امروز، یادگیری مدیریت پروژه نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی راهبردی برای تمامی افرادی است که با فعالیت‌های چندلایه و تیمی سر و کار دارند.

ترکیب دانش فنی با مهارت‌های نرم، عامل موفقیت در این مسیر است. تیپ‌های شخصیتی مناسب این حوزه، بر اساس مدل MBTI، کسانی هستند که توان رهبری، ساختاردهی و تعامل موثر دارند. با توجه به رشد سریع بازار جهانی پروژه‌ها و کاربرد گسترده آن در صنایع مختلف، آینده این حرفه روشن، درآمد آن قابل‌توجه، و مسیر شغلی‌اش پویاتر از گذشته است. دوره‌های گروه آموزشی پارس پژوهان با هدف توسعه دانش در مدیریت و صنعت طراحی شده‌اند. شما می‌توانید برای کسب آموزش و یادگیری بیشتر در رشته مدیریت پروژه به دوره‌های مدیریت مراجعه فرمایید و پس از اتمام دوره مدرک معتبر به زبان فارسی و انگلیسی دریافت نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن 02188322992 و 02188824739 تماس حاصل فرمایید.

نویسنده: فاطمه بلانیان، دکتری مدیریت ورزشی

بسیاری از ویژگی های یک جوش را می توان در طول بازرسی جوش ارزیابی کرد برخی مربوط به اندازه جوش، و برخی دیگر مربوط به وجود ناپیوستگی های جوش هستند. اندازه یک جوش می تواند بسیار مهم باشد، زیرا اغلب به طور مستقیم به استحکام و عملکرد جوش مربوط می شود. به عنوان مثال، جوش های کم اندازه ممکن است در برابر تنش های اعمال شده در طول سرویس مقاومت نکنند.

بسته به اندازه و یا محل آنها، ناپیوستگی‌های جوش (نقایص داخل یا مجاور جوش) می‌توانند مانع از رسیدن جوش به عملکرد مورد نظر خود شوند. ناپیوستگی های جوش اغلب به عنوان عیوب جوش نامیده می شوند و گاهی اوقات می توانند باعث شکست زودرس جوش به دلیل کاهش استحکام یا غلظت تنش اضافه در قطعه جوش شوند.

بازرسی های جوش به دلایل مختلفی انجام می شود که رایج ترین آنها تعیین اینکه آیا جوش از کیفیت مناسبی برای کاربرد مورد نظر خود برخوردار است یا خیر، انجام می شود. برای ارزیابی کیفیت یک جوش، ابتدا باید معیارهایی داشته باشید که بتوانید ویژگی های جوش را با آن مقایسه کنید. کدها و استانداردهایی که به طور خاص برای انواع کاربردهای ساخت جوش ایجاد شده اند، در طول بازرسی های جوش برای تعیین سطوح ناپیوستگی جوش قابل قبول استفاده می شوند. مهم است که یک استاندارد جوشکاری را انتخاب کنید که برای استفاده در صنعت یا برنامه شما در نظر گرفته شده باشد.

معیارهای پذیرش کیفیت می تواند از چندین منبع سرچشمه بگیرد. نقشه یا نقشه ساخت جوش معمولاً اندازه ها و سایر اطلاعات ابعادی مانند طول و محل جوش را ارائه می دهد. این الزامات ابعادی معمولاً از طریق محاسبات طراحی ایجاد می شوند یا از طرح های اثبات شده ای گرفته می شوند که الزامات عملکرد اتصال جوش داده شده را برآورده می کنند. 

نقش بازرس جوش:

بازرسی جوش مستلزم دانش گسترده ای از سوی بازرس است، از جمله درک نقشه ها، نمادها و روش های جوشکاری. طراحی اتصال جوش؛ کد و الزامات استاندارد؛ و تکنیک های بازرسی جوش و آزمایش.

به همین دلیل، بسیاری از کدها و استانداردهای جوشکاری نیاز دارند که بازرس جوش به طور رسمی واجد شرایط باشد. چندین دوره آموزشی بازرسی جوش و برنامه های صدور گواهینامه موجود است. محبوب ترین برنامه ای که در ایالات متحده استفاده می شود برنامه Certified Welding Inspector (CWI) است و توسط انجمن جوشکاری آمریکا (AWS)  اداره می شود. صدور گواهینامه به عنوان بازرس جوش معمولاً مستلزم آن است که دانش خود را از طریق آزمون بازرسی جوش نشان دهید.

روش های بازرسی جوش

1.بازرسی چشمی(VT):

اگر به درستی انجام شود، بازرسی جوش بصری اغلب ساده ترین و کم هزینه ترین روش برای بسیاری از کاربردها است. با این حال، یک جوش خوب همیشه کیفیت داخلی را تضمین نمی کند و ناپیوستگی ها همیشه با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند. بنابراین، روش های اضافی، از جمله موارد ذکر شده در زیر، در دسترس هستند.

2.تشخیص ترک سطحی:

تشخیص ترک سطحی که برای تشخیص ترک های ریز، درزها، تخلخل و سایر ناپیوستگی های شکستن سطح استفاده می شود، معمولاً با استفاده از یکی از دو روش استفاده می شود: بازرسی جوش مایع نافذ یا بازرسی جوش ذرات مغناطیسی.

برای اطمینان از کیفیت جوش، تمام جوش ها باید بازرسی شوند. در برخی موارد، بازرس جوش چیزی جز معاینه بصری توسط جوشکار ندارد. با این حال، یک جوش خوش ظاهر همیشه کیفیت داخلی را تضمین نمی کند، بنابراین انجام نوعی آزمایش غیر مخرب (NDT) که معمولاً به عنوان معاینه غیر مخرب  (NDE) نیز شناخته می شود، ضروری است.

در این مقاله قصد داریم تکنیک تشخیص ترک سطحی را بررسی کنیم که شامل دو مورد از رایج ترین روش ها برای اجرای این تکنیک می شود.

3.تست نفوذ مایع (PT):

آزمایش مایع نافذ، که گاهی به آن بازرسی جوش نافذ رنگ نیز می‌گویند، یکی از متداول‌ترین روش‌های تشخیص ترک سطحی است.

این نوع آزمایش محدود به تشخیص ناپیوستگی های شکستن سطح یا ناپیوستگی هایی که به سطحی که ماده نافذ اعمال شده باز است. نمی تواند ناپیوستگی هایی را که در بدنه جوش مهر و موم شده اند، مانند تخلخل داخلی یا عیوب همجوشی، تشخیص دهد. معمولاً برای آزمایش مواد زبر یا متخلخل مناسب نیست زیرا تفسیر نتایج آزمایش می‌تواند با نشانه‌های غلط مانع شود.

در مقایسه با بازرسی جوش بصری بدون کمک، این نوع بازرسی جوش به احتمال زیاد ناپیوستگی‌های کوچکتر و ظریف‌تر شکسته‌کننده سطح، مانند ترک‌های مویی و تخلخل سطح میکرو را تشخیص می‌دهد. این نوع بازرسی ممکن است برای مواد آهنی و غیر آهنی مناسب باشد آزمایش مایع نافذ با رنگ "مرئی" یا رنگ فلورسنت انجام می شود.

با بازرسی جوش نافذ فلورسنت، یک مایع بسیار فلورسنت بر روی سطح ناحیه های بازرسی جوش اعمال می شود. سپس یک توسعه دهنده برای کشیدن ماده نافذ به سطح اعمال می شود و سپس از یک نور سیاه برای بازرسی جوش استفاده می شود. کنتراست بالا بین ماده فلورسنت و جسم به بازرس اجازه می دهد تا ردی از ماده نافذ را که نشان دهنده نقص سطح است، تشخیص دهد.

با یک بازرسی جوش نافذ قابل مشاهده، روند یکسان است. با این حال، به جای رنگ فلورسنت، یک رنگ بسیار قابل مشاهده و رنگی با رنگ سفید استفاده می شود که هر گونه کنتراست را در زیر نور معمولی قابل مشاهده می کند.

برای انجام تست نفوذ مایع، مراحل زیر را دنبال کنید.

1.) ناحیه جوش را که در آن بازرسی جوش انجام می شود تمیز کنید. زمان بگذارید تا ناحیه کاملا خشک شود.

2.) ماده نافذ رنگ را با پاشیدن، برس زدن یا فرو بردن جوش در آن اعمال کنید.

3.) اجازه دهید رنگ بماند و کاملا جذب سطح شود. بسته به سطح جزئیات جوش، این ممکن است از یک تا سه ساعت طول بکشد.

4.) هر گونه ماده نافذ اضافی را با استفاده از حلال یا شستشوی آب با دقت حذف کنید.

5.) توسعه دهنده خود را اعمال کنید.

هنگامی که این مراحل را کامل کردید، می‌توانید هرگونه خونریزی نافذ را از درون ناپیوستگی‌ها تشخیص دهید.

4.تست ذرات مغناطیسی (MT):

این روش آزمایش شامل ایجاد میدان مغناطیسی در قطعه مورد آزمایش و اعمال پروب های مغناطیسی بر روی سطح آن است که هر ذره ای را به انتهای آهنربا یا قطب جذب می کند. تجمع این ذرات نشان دهنده ناپیوستگی است.

توجه به این نکته مهم است که آهن ربا ها مواد را فقط در جایی جذب می کنند که خطوط نیرو وارد آهنربا شده و از قطب ها خارج می شوند. اگر آهنربا خم شود و دو قطب به هم وصل شوند تا حلقه بسته تشکیل شود، هیچ قطب خارجی وجود نخواهد داشت و در نتیجه جاذبه ای به مواد مغناطیسی نخواهد داشت.

این اصل اساسی آزمایش ذرات مغناطیسی است. اگر قطعه بدون ترک یا ناپیوستگی دیگر باشد، ذرات مغناطیسی جذب نمی شوند و می دانید که جوش شما بدون ترک سطحی است.

فقط مواد فرومغناطیسی را می توان با این روش آزمایش کرد. قطعات فرومغناطیسی که در طول آزمایش مغناطیسی شده اند ممکن است مقدار خاصی از مغناطیس باقیمانده را حفظ کنند. اگر بخواهند در سرویس به درستی کار کنند، ممکن است قطعات خاصی نیاز به مغناطیس زدایی داشته باشند.

آزمایش ذرات مغناطیسی برای تشخیص ترک ها، تخلخل، درزها، آخال ها، عدم همجوشی و سایر ناپیوستگی ها در مواد فرومغناطیسی استفاده می شود. ناپیوستگی های سطحی و ناپیوستگی های زیرسطحی کم عمق نیز با استفاده از آزمایش ذرات مغناطیسی شناسایی می شوند.

نتیجه گیری:

هنگام انجام تشخیص ترک سطحی، چه با آزمایش نفوذ مایع یا آزمایش ذرات مغناطیسی، همیشه باید مشخصات مربوطه را برای سطوح مقبولیت و صلاحیت تجهیزات و اپراتورها بررسی کنید. این روش های بازرسی جوش تخصصی هستند و باید توسط پرسنل بازرسی جوش آموزش دیده و واجد شرایط انجام شوند.

اگر می‌خواهید درباره روش‌های صحیح تشخیص ترک‌های سطحی بیشتر بدانید، یا اگر سؤالی دارید که در اینجا به آن پاسخ داده نشده است، لطفاً با ما تماس بگیرید.

رادیوگرافی و بازرسی جوش اولتراسونیک دو روش متداول تست غیر مخرب  (NDT)هستند که برای تشخیص ناپیوستگی در ساختار داخلی جوش استفاده می شوند. مزیت آشکار هر دو این روش تست، توانایی آنها برای کمک به ایجاد یکپارچگی داخلی جوش بدون از بین بردن جزء جوش داده شده است. ما به طور خلاصه این دو روش تست غیر مخرب (NDT) را بررسی خواهیم کرد. ما نحوه استفاده از آنها و نوع ناپیوستگی های جوشکاری را در نظر خواهیم گرفت. ما مزایای آنها را نسبت به سایر روش های بازرسی جوش و محدودیت های آنها بررسی خواهیم کرد.

تست رادیوگرافی (RT):

این روش آزمایش جوش از اشعه ایکس تولید شده توسط یک لوله پرتو ایکس یا اشعه گاما تولید شده توسط ایزوتوپ رادیواکتیو استفاده می کند. اصل اساسی بازرسی جوش رادیوگرافی  مانند رادیوگرافی پزشکی است. تشعشعات نافذ از طریق یک جسم جامد، در این مورد به جای آن قسمت از بدن انسان، به یک فیلم عکاسی جوش داده می شود، و در نتیجه تصویری از ساختار داخلی جسم بر روی فیلم رسوب می کند. مقدار انرژی جذب شده توسط جسم به ضخامت و چگالی آن بستگی دارد. انرژی جذب نشده توسط جسم باعث قرار گرفتن در معرض فیلم رادیوگرافی می شود. زمانی که فیلم ساخته شود، این مناطق تاریک خواهند بود. مناطقی از فیلم که در معرض انرژی کمتری قرار دارند سبک تر می مانند. بنابراین، مناطقی از جسم که در آن ضخامت در اثر ناپیوستگی تغییر کرده است، مانند تخلخل یا ترک، به صورت خطوط تیره روی فیلم ظاهر می شوند. اجزای چگالی کم، مانند سرباره، به صورت نواحی تیره روی فیلم ظاهر می‌شوند، در حالی که اجزای چگالی بالا، مانند تنگستن، به‌عنوان مناطق روشن ظاهر می‌شوند. تمام ناپیوستگی ها با مشاهده شکل و تغییر در چگالی فیلم پردازش شده شناسایی می شوند.

آزمایش رادیوگرافی می تواند یک رکورد دائمی از کیفیت جوش ارائه دهد که تفسیر آن توسط پرسنل آموزش دیده نسبتا آسان است. این روش آزمایش معمولاً برای دسترسی به هر دو طرف اتصال جوش داده شده مناسب است (به استثنای تکنیک های تصویر سیگنال دو جداره که در برخی از کارهای لوله استفاده می شود). اگرچه این یک روش آهسته و گران قیمت برای آزمایش غیرمخرب است، اما روشی مثبت برای تشخیص تخلخل، آخال‌ها، ترک‌ها و حفره‌ها در داخل جوش است. ضروری است که پرسنل واجد شرایط تفسیر رادیوگرافی انجام دهند زیرا تفسیر نادرست رادیوگرافی می تواند گران باشد و به طور جدی با بهره وری تداخل داشته باشد. هنگام انجام آزمایش رادیوگرافی ملاحظات ایمنی آشکاری وجود دارد. اشعه ایکس و گاما با چشم غیرمسلح نامرئی است و می تواند پیامدهای جدی سلامتی و ایمنی داشته باشد. فقط پرسنل آموزش دیده و واجد شرایط باید این نوع آزمایش را انجام دهند.

تست اولتراسونیک(UT):

باین روش از ارتعاشات مکانیکی مشابه امواج صوتی اما فرکانس بالاتر استفاده می کند. پرتوی از انرژی مافوق صوت به جسم مورد آزمایش هدایت می شود. این پرتو با تلفات ناچیز از جسم عبور می کند، مگر زمانی که توسط یک ناپیوستگی قطع شده و منعکس شود. تکنیک انعکاس پالس تماس اولتراسونیک استفاده می شود. این سیستم از یک مبدل استفاده می کند که انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می کند. مبدل توسط یک ولتاژ فرکانس بالا برانگیخته می شود که باعث می شود کریستال به صورت مکانیکی ارتعاش کند. پروب کریستالی منبع ارتعاش مکانیکی اولتراسونیک می شود. این ارتعاشات از طریق یک سیال کوپلینگ، معمولاً یک لایه روغن، که کوپلانت نامیده می شود، به قطعه آزمایش منتقل می شود. هنگامی که پالس امواج مافوق صوت به یک ناپیوستگی در قطعه آزمایش برخورد می کند، به نقطه مبدا منعکس می شود. بنابراین انرژی به مبدل باز می گردد. مبدل اکنون به عنوان گیرنده ای برای انرژی بازتابی عمل می کند. سیگنال اولیه یا انفجار اصلی، پژواک های برگشتی از ناپیوستگی ها، و پژواک سطح پشتی قطعه آزمایش همگی با ردی بر روی صفحه نمایش یک اسیلوسکوپ پرتو کاتدی نمایش داده می شوند. تشخیص، مکان یابی و ارزیابی ناپیوستگی ها ممکن می شود زیرا سرعت صوت در یک ماده معین تقریباً ثابت است و اندازه گیری فاصله را ممکن می سازد و دامنه نسبی یک پالس بازتابی کم و بیش با اندازه بازتابنده متناسب است.

یکی از مفیدترین ویژگی های آزمایش اولتراسونیک توانایی آن در تعیین موقعیت دقیق یک ناپیوستگی در جوش است. این روش تست مستلزم سطح بالایی از آموزش و صلاحیت اپراتور است و به ایجاد و بکارگیری روش‌های تست مناسب بستگی دارد. این روش تست را می توان بر روی مواد آهنی و غیر آهنی استفاده کرد، اغلب برای آزمایش مقاطع ضخیم تر که فقط از یک طرف قابل دسترسی هستند مناسب است، و اغلب می تواند خطوط ریزتر یا عیوب واضح تری را که ممکن است به راحتی با آزمایش رادیوگرافی تشخیص داده نشود، تشخیص دهد.

نویسنده: مصطفی عینعلی، کارشناس دپارتمان مهندسی مواد گروه آموزشی پارس پژوهان

تجهیزات پزشکی، فقط ابزارهایی برای درمان نیستند؛ آن‌ها پل ارتباطی میان دانش مهندسی و دنیای پزشکی هستند، جایی که فناوری در خدمت جان انسان‌ها قرار می‌گیرد. از دستگاه‌های ساده‌ مثل فشارسنج تا سیستم‌های پیشرفته‌ تصویربرداری یا تجهیزات اتاق عمل، همگی حاصل فرآیندی دقیق و چندمرحله‌ای هستند که با طراحی علمی آغاز شده و با ساخت و کنترل کیفیت دقیق به پایان می‌رسد.

اما واقعاً چه تخصصی پشت این فناوری‌ها قرار دارد؟ چه کسانی مسئول طراحی چنین ابزارهای حیاتی هستند؟ اگر به این موضوع علاقه دارید، قبل از ادامه مطالعه پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به مقاله‌ی مهندسی پزشکی چیست؟ بیندازید تا با زیرساخت علمی این حوزه بیشتر آشنا شوید. در این مطلب نیز به سراغ فرآیند طراحی، ساخت و کنترل کیفیت تجهیزات پزشکی می‌رویم؛ مسیری پیچیده، اما حیاتی که سلامت میلیون‌ها نفر به آن وابسته است.

تجهیزات پزشکی چیست و چه کاربردی دارد؟

تجهیزات پزشکی شامل انواع وسایلی می‌شود که پزشکان و پرستاران در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی برای مراقبت و بهبود وضعیت بیماران استفاده می‌کنند. این تجهیزات ممکن است به شکل دستی، نیمه‌اتوماتیک یا کاملاً اتوماتیک در دسترس باشند.

ابزارهای دستی در بسیاری از مراحل پزشکی، از معاینه‌های ساده گرفته تا جراحی‌های پیچیده، کاربرد دارند و نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. تجهیزات نیمه‌اتوماتیک، دستگاه‌هایی هستند که تحت کنترل مستقیم پزشک عمل می‌کنند و مطابق دستور او کار می‌کنند؛ مانند دستگاه‌های آزمایشگاهی که در تشخیص بیماری‌ها به کار می‌روند.

دستگاه‌های اتوماتیک نیز مانند ربات‌های جراح عمل می‌کنند و با استفاده از هوش مصنوعی، توانایی انجام وظایف پزشکی را به صورت مستقل دارند. طراحی، ساخت، عیب‌یابی و کنترل کیفیت تمام این تجهیزات پزشکی بر عهده مهندسین پزشکی است. آن‌ها باید علاوه بر دانش فنی، مهارت لازم در زمینه عیب‌یابی و نگهداری این دستگاه‌ها را نیز داشته باشند تا سلامت و ایمنی بیماران تضمین شود.

ساخت تجهیزات پزشکی: از طراحی تا تولید

ساخت تجهیزات پزشکی تحت چارچوب‌ها و ضوابط خاصی انجام می‌شود، چرا که این تجهیزات مستقیماً با بدن انسان در ارتباط‌اند و سلامت بیمار به آن‌ها وابسته است. از همین رو، اولین گام در فرآیند ساخت، شناسایی مواد زیست‌سازگار با بدن است که اهمیت بسیار بالایی دارد.

پس از انتخاب ماده مناسب، وارد مرحله ساخت می‌شویم که معمولاً شامل مراحل زیر است:

• نمونه‌سازی سه‌بعدی اولیه برای بررسی ایرادات ماده و طراحی
  
• استفاده از دستگاه‌های پیشرفته مانند الکتروریسی برای رسیدن به مرحله نهایی ساخت
  
• طراحی ابزارهای فلزی در نرم‌افزارهای کتیا یا سالیدورک
  
• تحلیل دقیق با نرم‌افزار آباکوس
  
• ارسال فایل طراحی به ماشین‌های CNC برای ساخت قطعه
  
• انجام عملیات ماشین‌کاری و اصلاح سطح جهت رسیدن به کیفیت نهایی
  

این تجهیزات باید قابلیت استریل شدن، خواص مکانیکی بالا و عاری از سمیت داشته باشند تا بتوانند در محیط‌های پزشکی با ایمنی کامل استفاده شوند.

با توجه به اهمیت این مراحل، یادگیری نرم‌افزارهای طراحی و شبیه‌سازی زیر برای مهندسین پزشکی ضرورت پیدا می‌کند.

• دوره آموزش سالیدورک Solidworks
• دوره آموزش آباکوس Abaqus ویژه مهندسی پزشکی
• دوره آموزش کتیا CATIA
• دوره آموزش تخصصی ایمپلنت‌ها و پروتز پزشکی
• دوره آموزش آشنایی با تجهیزات پزشکی
• دوره آموزش تحلیل کامل بیومکانیکی در مهندسی پزشکی

معرفی انواع تجهیزات پزشکی رایج در بیمارستان‌ها

در جدول زیر، چهار دستگاه مهم و پرکاربرد در حوزه مهندسی پزشکی معرفی شده‌اند. هر یک از این دستگاه‌ها وظیفه ثبت و تحلیل سیگنال‌های بیولوژیکی خاصی را بر عهده دارند که برای تشخیص و بررسی عملکرد اعضای حیاتی بدن انسان استفاده می‌شوند. توضیحات مربوط به تعریف هر دستگاه، کاربردهای آن و ویژگی‌های فنی هر کدام به صورت خلاصه و دقیق در جدول ارائه شده است تا به درک بهتر و آشنایی سریع‌تر با این تجهیزات کمک کند.

تخت‌های جراحی: انواع مکانیکی و الکتریکی

تخت‌های اتاق عمل یا جراحی نقش بسیار حیاتی در فرآیندهای درمانی ایفا می‌کنند و باید فضای کاری مناسب، ایمن و قابل تنظیم را برای جراح و تیم درمان فراهم کنند. این تخت‌ها به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• تخت‌های مکانیکی:
  در این نوع تخت‌ها، تنظیم وضعیت بیمار به‌صورت دستی انجام می‌شود. ساز و کار کنترل کاملاً مکانیکی است و با استفاده از اهرم‌ها و دسته‌های فیزیکی، زاویه و ارتفاع بخش‌های مختلف تخت تنظیم می‌گردد. این مدل‌ها بیشتر در مراکز درمانی با تجهیزات ساده‌تر یا در شرایطی که نیاز به تنظیمات پیچیده نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• تخت‌های الکتریکی:
  این مدل‌ها پیشرفته‌تر بوده و تنظیمات تخت با کمک الکتروموتورها انجام می‌شود. اغلب آن‌ها مجهز به ریموت کنترل هستند که امکان تغییر وضعیت بیمار را به‌صورت دقیق و بدون نیاز به تلاش فیزیکی فراهم می‌کند. تخت‌های الکتریکی با قابلیت برنامه‌ریزی و تنظیمات متنوع، در اتاق‌های جراحی تخصصی و پیشرفته کاربرد گسترده‌تری دارند.

جمع‌بندی

تجهیزات پزشکی، از ابزارهای ساده معاینه تا سیستم‌های پیشرفته جراحی، نقش اساسی در تشخیص، درمان و مراقبت از بیماران دارند. فرآیند طراحی، ساخت و کنترل کیفیت این تجهیزات نیازمند دانش دقیق، استانداردهای سخت‌گیرانه و تسلط بر نرم‌افزارهای مهندسی و ابزارهای پیشرفته تولید است.

مهندسین پزشکی با درک عمیق از ساختار بدن انسان و فناوری‌های نوین، پل ارتباطی میان علم مهندسی و علوم پزشکی را ایجاد می‌کنند. اگر شما هم علاقه‌مند به ورود به این حوزه حساس و پرکاربرد هستید، دوره‌های گروه آموزشی پارس پژوهان می‌توانند فرصتی ارزشمند برای یادگیری مهارت‌های تخصصی و ورود حرفه‌ای به دنیای تجهیزات پزشکی فراهم کنند.

نویسنده: احسان زینلی کارشناس مهندسی پزشکی.

با پیشرفت روزافزون علم مهندسی و نیاز به تحلیل‌های دقیق و پیشرفته، استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی به یکی از ارکان اصلی طراحی و بررسی سازه‌ها تبدیل شده است. آباکوس (ABAQUS) یکی از قدرتمندترین نرم‌افزارهای تحلیل اجزای محدود (Finite Element Analysis) به شمار می‌رود که به دلیل دقت بالا و توانایی شبیه‌سازی رفتار پیچیده سازه‌ها، در پروژه‌های عمرانی کاربرد گسترده‌ای دارد. برای اطلاعات بیشتر درباره نرم‌افزار Abaqus می‌توانید به سایت رسمی Dassault Systèmes مراجعه کنید

این آموزش با هدف آشنایی مهندسان عمران با قابلیت‌های کلیدی آباکوس تهیه شده و سعی دارد با بیانی ساده و کاربردی، شما را با اصول مدل‌سازی، اعمال شرایط مرزی، بارگذاری و تفسیر نتایج در پروژه‌های عمرانی آشنا کند. چه در حوزه تحلیل سازه‌های بتنی و فولادی فعال باشید، چه در بررسی رفتار غیرخطی، ترک‌خوردگی، یا تحلیل‌های دینامیکی، آباکوس ابزار قابل اعتمادی برای پیش‌بینی رفتار مهندسی خواهد بود.

معرفی نرم افزار آباکوس:

نرم‌افزار ABAQUS یکی از نرم‌افزارهای قدرتمند در حوزه تحلیل و شبیه‌سازی به روش المان محدود (FEM) است که در بسیاری از رشته‌های مهندسی، به ‌ویژه مهندسی عمران، مکانیک و هوافضا کاربرد دارد. محیط کاربرپسند و قابلیت انجام تحلیل‌های ساده تا پیشرفته باعث شده کاربران زیادی از این نرم‌افزار برای پروژه‌ها و پایان ‌نامه‌های خود استفاده کنند.

علاوه بر آباکوس، نرم‌افزارهایی مانند SAFE، SAP2000، ETABS، ANSYS و PLAXIS نیز از روش FEM بهره می‌برند. آباکوس به دلیل دقت بالا و دارا بودن دو حلگر Implicit و Explicit، در صنایع مختلف از جمله هوافضا و خودروسازی نیز کاربرد گسترده‌ای دارد.

برنامه‌نویسی در محیط آباکوس با زبان پایتون انجام می‌شود و امکان نوشتن اسکریپت و سابروتین برای تعریف رفتارهای خاص وجود دارد. این نرم‌افزار شامل 11 ماژول اصلی است:

• Part برای ترسیم یا وارد کردن هندسه مدل
• Property تعریف خواص مواد
• Assembly کنار هم قرار دادن قطعات
• Step تعیین نوع تحلیل
• Interaction تعریف اندرکنش‌ها
• Load اعمال بارها
• Mesh مش‌زنی مدل
• Job پردازش و حل مدل
• Visualization مشاهده نتایج
• Sketch ترسیم اولیه
• Optimization بهینه‌سازی مدل و تحلیل مجدد

این امکانات، آباکوس را به انتخابی مناسب برای تحلیل‌های پیشرفته در حوزه مهندسی عمران و سایر رشته‌ها تبدیل کرده است

مزایا و چالش‌های استفاده از آباکوس در عمران

در جدول زیر، مهم‌ترین مزایا و چالش‌های نرم‌افزار Abaqus برای تحلیل‌های مهندسی، به‌ ویژه تحلیل‌های دینامیکی و غیرخطی، ارائه شده است. این جدول به کاربران کمک می‌کند تا درک روشنی از قابلیت‌ها و محدودیت‌های این نرم‌افزار داشته باشند و با دید بازتری نسبت به انتخاب یا استفاده از آن اقدام کنند. در حالی که Abaqus با قابلیت‌های قدرتمند خود، امکان شبیه‌سازی دقیق و پیشرفته را فراهم می‌سازد، بهره‌گیری مؤثر از آن نیازمند دانش فنی، منابع محاسباتی مناسب و درک صحیح از چالش‌های مدل‌سازی است.

کاربردهای نرم افزار آباکوس در رشته مهندسی عمران:

در حوزه مهندسی عمران، تحلیل‌های استاتیکی و دینامیکی یکی از بخش‌های مهم در بررسی عملکرد سازه‌ها به شمار می‌رود. بسیاری از دانشجویان، فارغ ‌التحصیلان و فعالان این حوزه، برای انجام این تحلیل‌ها از نرم‌افزارهایی مانند ایتبز استفاده می‌کنند. این نرم‌افزار توانایی بالایی در تحلیل‌های کلی سازه‌ای دارد، اما در نمایش دقیق تأثیر نیروهای خارجی بر اجزایی مانند اتصالات، تیرها و ستون‌ها با محدودیت‌هایی همراه است.

در چنین شرایطی، نرم ‌افزار Abaqus به دلیل داشتن محیط کاربری مناسب و حلگرهای قدرتمند، جایگزین بسیار خوبی برای تحلیل‌های پیشرفته محسوب می‌شود. این نرم‌افزار در گرایش‌های مختلف مهندسی عمران، به ویژه در تحلیل‌های دقیق و شبیه‌سازی رفتار مصالح، کاربردهای گسترده‌ای دارد.

برخی از ویژگی‌های برجسته نرم‌افزار Abaqus شامل موارد زیر است:

• امکان مدل‌سازی دقیق تیرها، ستون‌ها و سایر اجزای سازه‌ای با جزئیات بالا
• قابلیت بررسی رفتار غیرخطی مصالح مانند بتن و فولاد
• تحلیل ترک، گسیختگی و عملکرد اجزای سازه تحت بارگذاری‌های پیچیده
• پشتیبانی از تحلیل‌های چندفیزیکی (حرارتی، مکانیکی و...) برای بررسی رفتار سازه در شرایط خاص

در ادامه به تفکیک، کاربرد این نرم‌افزار در گرایش‌های مختلف مهندسی عمران بررسی می‌شود.

1. اهمیت و کاربرد نرم افزار آباکوس در مهندسی ژئوتکنیک:

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، نرم ‌افزار آباکوس قابلیت‌های متنوعی دارد که در تحلیل سازه‌های عمرانی بسیار مفید واقع می‌شود. این توانایی‌ها در تحلیل‌های ژئوتکنیکی نیز نقش پررنگی دارند و باعث شده این نرم‌افزار در میان مهندسان ژئوتکنیک محبوب شود.

از کاربردهای مهم Abaqus در این گرایش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مدلسازی رفتار خاک در بارگذاری‌های مختلف
• تحلیل تنش‌ و کرنش‌ در خاک
• شبیه‌سازی عملکرد پی‌های سطحی و عمیق
• مدلسازی دیوارهای خاک مسلح و سازه‌های نگهبان

2. اهمیت و کاربرد نرم افزار آباکوس در مهندسی سازه:

در تحلیل‌های سازه‌ای، Abaqus  یکی از ابزارهای قدرتمند محسوب می‌شود. این نرم‌افزار برای بررسی رفتار سازه در برابر انواع بارگذاری‌ها و شرایط خاص کاربرد دارد.

برخی از موارد استفاده از آباکوس در مهندسی سازه شامل موارد زیر است:

• تحلیل بارگذاری‌های مختلف و مقاوم‌سازی سازه
• آنالیز دال‌ بتنی و قاب‌های ساختمانی
• تحلیل سازه‌های بتنی، فولادی و کامپوزیت
• بررسی رفتار سازه در برابر آتش، انفجار و زلزله
• ارزیابی خستگی و عملکرد اجزای سازه‌ای

3. اهمیت و کاربرد نرم افزار آباکوس در گرایش سواحل، سازه های دریایی و هیدرولیکی:

آباکوس توانایی بالایی در مدلسازی محیط‌های دارای سیال و بررسی اندرکنش سیال و سازه دارد. این ویژگی‌ها باعث شده در گرایش سواحل و سازه‌های دریایی، کاربرد فراوانی داشته باشد.

از جمله کاربردهای این نرم‌افزار در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شبیه‌سازی سازه‌هایی مانند کشتی و اسکله
• تحلیل اندرکنش آب و سازه‌های دریایی
• مدل‌سازی ترکیبی محیط‌های خاکی، سیالی و سازه‌ای

دانشجویان و پژوهشگران این حوزه اگر پیش‌ زمینه‌ای در این نرم‌افزار ندارند، بهتر است ابتدا دوره آموزش آباکوس مقدماتی را بگذرانند می‌توانند و سپس در دوره آباکوس پیشرفته نیز شرکت کنند.

فرصت های شغلی و بازارکار آباکوس در عمران سال 1404

در رشته مهندسی عمران، استفاده از نرم ‌افزار آباکوس برای تحلیل‌های پیشرفته سازه‌ای، ژئوتکنیکی و دریایی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. این نرم‌افزار با قدرت بالای خود در شبیه‌سازی رفتار مصالح، مدل‌سازی غیرخطی و بررسی اندرکنش‌ها، باعث شده تا شرکت‌های مشاور، پیمانکاران و مجموعه‌های تحقیقاتی به دنبال جذب افرادی باشند که به آباکوس مسلط هستند.

با یادگیری اصولی این نرم‌افزار از طریق دوره آموزش آباکوس، می‌توانید جایگاه خود را در بازار کار تثبیت کنید و وارد حوزه‌هایی با درآمد بالا و پروژه‌های تخصصی شوید. برای اطلاع از دیگر نرم افزارهای کاربردی این حوزه نیز می‌توانید آموزش نرم افزارهای عمران را مطالعه کنید. تسلط بر نرم‌افزار Abaqus برای مهندسان عمران، به‌ویژه در حوزه تحلیل‌های پیشرفته، ابزاری ارزشمند و راهبردی است. این نرم‌افزار امکان انجام تحلیل‌هایی را فراهم می‌آورد که نرم‌افزارهای رایج سازه‌ای از انجام آن ناتوان‌اند. دوره‌های آموزشی تخصصی مانند دوره آباکوس سازه، دوره آباکوس ژئوتکنیک و دوره آباکوس سازه‌های دریایی و هیدرولیکی به مهندسان کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم را کسب کرده و جایگاه خود را در بازار رقابتی کار تثبیت کنند.

نتیجه‌گیری

یادگیری نرم‌افزار آباکوس برای مهندسان عمران، سرمایه‌گذاری مهمی در مسیر ارتقای مهارت‌های تخصصی و ورود به بازار کار رقابتی است. این نرم‌افزار به دلیل دقت بالا و توانایی انجام تحلیل‌های پیچیده، ابزار ضروری در زمینه‌های سازه‌ای، ژئوتکنیکی و هیدرولیکی محسوب می‌شود. شرکت در دوره‌های آموزشی آباکوس که توسط گروه آموزشی پارس پژوهان برگزار می‌شود، فرصتی مناسب برای کسب دانش کاربردی و آماده‌سازی حرفه‌ای مهندسان عمران فراهم می‌کند. با بهره‌گیری از این آموزش‌ها، مهندسان می‌توانند توانمندی‌های خود را در پروژه‌های واقعی افزایش داده و در بازار کار جایگاه بهتری کسب کنند.

نویسنده: مهناز نیکجو، کارشناسی عمران. لعیا نوغانچی صالح، کارشناسی عمران.

هوش تجاری یک مفهوم مدرن در دنیای کسب و کار است. از آنجایی که در دنیای پر سرعت امروز استفاده کارا از داده‌ها یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود، سازمان‌های خدماتی و صنعتی زیادی برای گرفتن تصمیمات داده‌محور، از این مفهوم استفاده می‌کنند. در این مقاله به معرفی هوش تجاری، ابزارهای آن، تفاوت‌های آن با دیتا ساینس و بازار کارش می‌پردازیم.

تعریف هوش تجاری (BI)

سازمان‌ها از سیستم‌های اطلاعاتی مختلفی تشکیل شده‌اند. ساختار سازمان شامل بخش‌هایی مانند منابع انسانی، مدیریت عملکرد، فرآیند خرید و فروش، تولید، بازاریابی، ارتباط با مشتری (CRM) و ... می‌شود که هر کدام سیستم اطلاعاتی خودشان را دارند. پس اطلاعات در سامانه‌های مختلفی هستند، بنابراین لزوم یکپارچه‌سازی آن‌ها همیشه احساس شده است.

اما کاربرد هوش تجاری در حل این مسئله چیست؟ هوش تجاری (BI) اطلاعات را از سیستم‌های مختلف جمع‌آوری می‌کند و آن‌ها را در یک مخزن اطلاعاتی قرار می‌دهد. سپس بعد از صحه‌گذاری آن‌ها، اطلاعات در اختیار ما می‌گذارد تا به ما کمک کند که در کمترین زمان بتوانیم بهترین تصمیم را بگیریم.

پس به طور خلاصه تعریف هوش تجاری این است که داده‌های صحیح را در زمان درست و در فرمت درست در اختیار مدیران قرار می‌دهد تا باعث بهبود فرایند تصمیم‌گیری آنان شود. در مقاله پاور بی ای (Power BI) چیست؟ راهنمای کامل ساخت داشبورد مدیریتی نیز به کاربردهای عملی هوش تجاری برای مدیران اشاره شده است.

تفاوت هوش تجاری و دیتا ساینس

سوالی که وجود دارد این است که کدام‌یک قدمت بیشتری دارد؟ هوش تجاری یا دیتا ساینس؟ بسیاری معتقدند تاریخچه BI قدیمی‌تر از Data Science است، چرا که تحلیل‌های هوش تجاری به مراتب قدیمی‌تر از دیتا ساینس هستند و اولین مورد این حوزه به سال 1985 بر می‌گردد. هوش تجاری بیشتر بر روی دیتاهای گذشته کار می‌کند، تحلیل‌های توصیفی انجام می‌دهد و سراغ چرایی اوضاع کنونی می‌رود. اما تمرکز دیتا ساینس بر استخراج الگوها و اطلاعات معنادار برای پیش‌بینی آینده است. با مراجعه به سایت forbes.com می‌توانید درباره کاربرد هوش تجاری در شرکت‌های بین‌المللی بیشتر بدانید.

کاربرد هوش تجاری در حل مسائل سازمان

هوش تجاری(BI)  در حل مسائل سازمان طیف گسترده‌ای دارد که مهم‌ترین موارد را توضیح می‌دهیم:

• تصور کنید در یک جلسه هیئت مدیره قرار است در مورد توسعه یک محصول و یا اضافه کردن یک محصول جدید تصمیم‌گیری شود. در این موقعیت اگر ما به داده‌های صحیح دسترسی نداشته باشیم تصمیم‌گیری سخت می‌شود. یعنی اولین چالشی که BI به آن پاسخ می دهد این است که داده‌های درست و کارمد را در اختیار تصمیم‌گیرندگان سازمان قرار می‌دهد.
• گاهی اوقات در سیتم‌های اطلاعاتی گوناگون، داده‌های یکسان با ادبیات مختلفی ذخیره شده‌اند. هوش تجاری به حذف این مغایرت‌ها کمک می‌کند زیرا وقتی که ما BI را اجرا می‌کنیم، تعاریف استاندارد و منسجمی برای داده‌ها خواهیم داشت.
• چالش سومی که BI حل می‌کند این است که ما بعضا در هنگام تصمیم‌گیری داده‌ای نداریم. یعنی از قبل پیش‌بینی نکردیم که هنگام تصمیم‌گیری نیاز به چه داده‌هایی خواهیم داشت تا نیاز ما را برطرف کنند. وقتی که ما سیستم BI را در سطح شرکت به طور کامل مستقر کنیم می‌توانیم داده‌های مورد نیاز شرکت را پیش‌بینی و جمع‌آوری کنیم و در زمان مقرر از آن‌ها استفاده نماییم.
• مورد چهارم این است که هوش تجاری به ما کمک می‌کند تا داده‌ها را به آن فرمت دلخواه تحلیل کنیم. در واقع این آرزوی مدیران را برآورده می‌سازد که در لحظه به داده‌های مورد نظر با فرمت صحیح دسترسی داشته باشند و مطمئن باشند که داده‌های مختلف با یک استاندارد ذخیره شده‌اند و مغایرتی در آن‌ها وجود ندارد.

همچنین، مدیران سطوح مختلف سازمان شامل مدیریت ارشد، مدیران میانی و مدیران عملیاتی می‌توانند از هوش تجاری استفاده کنند.

هوش تجاری در چه سازمان‌هایی کاربرد بیشتری دارد؟

معمولا هر چه ابعاد یک سازمان بزرگتر باشد BI کارایی بیشتری پیدا می‌کند. هر چه حجم داده‌های آن سازمان بیشتر باشد، هر چه تعداد محصولات آن شرکت بیشتر باشد و یا هر چه مشتری‌های آن تنوع بیشتری داشته باشند، به طبع اهمیت هوش تجاری هم بیشتر می‌شود. اما این به آن معنا نیست که کسب و کارهای کوچک به این سمت نیایند. امروزه BI در همه کسب و کارها مورد توجه قرار گرفته و هر شرکتی که برای کسب و کار خود KPI (شاخص کلیدی عملکرد) تعریف کند در سطح خودش میتواند BI را پیاده‌سازی کنند. نکته مهم این است که انتخاب شاخص‌ها به فضای کسب و کار بستگی دارد.

کاربردهای هوش تجاری

تقریبا هیچ کسب و کاری نیست که خودش را از تحلیل‌های هوش تجاری بی نیاز بداند. همانطور که در دوره آموزش هوش تجاری (Business Intelligence) مورد بحث قرار گرفت، بسیاری از کسب و کارها برای بهینه‌سازی فرایندهای خود از هوش تجاری استفاده می‌کنند. برای مثال، مصورسازی داده‌ها و تحلیل KPI دو مورد از کاربردهای رایج هوش تجاری هستند. 

هوش تجاری بیشتر برای رشته‌های مهندسی صنایع (تمامی گرایش‌ها)، مهندسی فناوری اطلاعات، رشته مدیریت ارشد کسب و کار(MBA) کاربرد دارد. ابزارهای متنوعی برای BI وجود دارند که گزارشات و داشبوردهای مورد نیاز را برای مدیران فراهم می‌سازند از جمله نرم‌افزارهای Power BI، Tableau، QLIK View و یا خود Excel. پرکاربردترین آن‌ها نرم‌افزار Power BI است که می‌توانید نحوه استفاده از آن را در دوره آموزش ام اس پاور بی آی (MS POWER BI) فرا بگیرید.

بررسی بازار کار هوش تجاری

کافی است که یک بار داخل پلتفرم‌های کاریابی سرچ کنید تا با اهمیت و جایگاه هوش تجاری در ایران و خارج از کشور آشنا شوید. در دوره آموزش مدیریت پروژه چابک (agile) آموختیم که در محیط‌های پویا و پر از تغییر، به کار بستن رویکرد چابک و پاسخ‌هی سریع به تغییرات اهمیت ویژه‌ای دارد. هوش تجاری در این موضوع نیز کاربرد وسیعی دارد. در جدول زیر یک چرخه کامل از یک متخصص BI را برای شما آورده‌ایم:

کسی که این چرخه را کامل بداند را Business Intelligence Developer می‌نامیم. چنین شخصی فرصت‌های شغلی بسیار زیادی را در صنایع و خدمات گوناگون دارد.

درباره جایگاه شغلی هوش تجاری در ایران، BI به نسبت سایر زیر مجموعه‌های دیتا ساینس جایگاه شغلی بهتری دارد. در صورت دانستن یکی از 4  لایه چرخه هوش تجاری به راحتی می‌توانید برای خود شغلی داشته باشید. در خارج از کشور نیز کسی که قصد اپلای دارد باید لزوما همه این 4 لایه را بداند و همچنین به زبان انگلیسی مسلط باشد تا بتواند در مسیر موفقیت شغلی قرار بگیرد.

جمع‌بندی

در دنیای رقابتی کسب و کارها، جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها به روشی بهینه و کاربردی یکی از ستون‌های موفقیت محسوب می‌شود. سازمان‌هایی با ماهیت‌های مختلف و اندازه‌های متنوع، هر کدام به روش مناسب خود هوش تجاری را پیاده‌سازی می‌کنند. امروزه داده‌ها نه ارقامی گیج‌کننده و غیر قابل استفاده، بلکه منابعی غنی هستند که زمینه پیشرفت را فراهم می‌آورند. دوره‌های گروه آموزشی پارس پژوهان نیز در زمینه‌های مهندسی و مدیریت به روشی طراحی شده‌اند که دانش پژوهان بتوانند نگرش داده‌محور خود را تقویت کنند و آموخته‌های خود را به درستی اجرا نمایند.

نویسنده: پوریا گرجی کارشناس مهندسی برق – رضا صفایی کارشناس مدیریت صنعتی

نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران به عنوان بزرگترین رخداد صنعتی و تجاری ایران در این حوزه هر سال با حضور جمع كثیری از شركتهای توانمند داخلی و خارجی در زمینه صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی برپا می گردد. این نمایشگاه فرصت بسیار مغتنمی است تا شركتهای فعال در این صنعت دستاوردها و محصولات خود را در معرض بازدید دست اندركاران و متخصصان این صنعت قرار دهند و با در نظر گرفتن روند تقاضای بازارها و سمت و سوی رشد این صنعت، فعالیتها و نوآوری های آتی خود را هدایت نمایند.

اهداف کلی نمایشگاه

1-ارائه آخرین دستاوردهای فن آوری روز در حوزه صنعت نفت و گاز.

2- گسترش تعامل با سایر کشورها و نیز رقابت با شرکتهای نفتی مشابه در سطح جهان.

3- کمک به تقویت توان ساخت داخلی از طریق تبادل اطلاعات فنی.

4- آشنایی صنعتگران صنعت نفت، گاز و پتروشیمی نسبت به دستاوردهای نوین صنعت.

5- عقد قراردادهای بازرگانی در زمینه مبادله کالا، خدمات و اطلاعات فنی.

6- توسعه اشتغال در عرصه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی.

7- حضور تجار و صنعتگران بین المللی از سراسر جهان در نمایشگاه جهت کمک به توسعه صادرات

8- کمک به ایجاد بازارهای جدید خارج از کشور در راستای توسعه بازارهای هدف.

9- برگزاری سمینارهای مختلف برای تسهیل در نیل به اهداف تعیین شده.

10- معطوف نمودن توجه مدیران تصمیم گیر در سطح کلان در راستای رسیدن به اهداف برنامه پنج ساله پنجم توسعه و چشم انداز 20 ساله توسعه اقتصادی کشور در بخش نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی.

11- ارتقای جایگاه و موقعیت نمایشگاه در منطقه و جهان.

12- ایجاد انگیزه جهت سرمایه گذاری بخش های مختلف خصوصی ، تعاونی و دولتی ، داخلی و خارجی در صنایع نفت و گاز.

13- ایجاد حس خود باوری و خود اتکایی ملی در نیروهای متخصص و مدیران و سرمایه گذاران داخلی جهت انجام مطالعات و تحقیقات در زمینه های اکتشاف، استخراج، فراوری و توزیع و صادرات محصولات.

آنچه در این دوره از نمایشگاه گذشت

نمایشگاه ها همانطور که از رسالت شان بر می آید، محل تلاقی عرضه و تقاضا در هر صنعتی است. نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، نیز این قاعده مستثنی نیست و هر ساله شاهد حضور شرکت های دولتی و خصوصی از حوزه های متفاوت مرتبط با این صنعت است.

شاید با شنیدن لغت نفت اولین زمینه ای به ذهن خطور می کند، شرکت ها و صنایع فعال در بخش حفاری هستند که از شرکت کننده های ثابت نمایشگاه هستند.

از دیگر حوزه های پر رنگ این صنعت می توان به حوزه پایپینگ و الزامات توزیع فرآورده های نفت و گاز اشاره کرد. از آنجایی که طراحی پایپینگو تحلیل آن از دیدگاه تنش های موجود و محتمل از بحث های مهم محسوب می  شود، مهندسین این حوزه حضور پر رنگی در چنین نمایشگاه هایی داشته و دارند.

یکی دیگر از صنایع مرتبط، شرکت های فعال در بحث های فرآیندی هستن که در موارد مختلفی از طراحی فرآیندگرفته تا تجهیزات فرآیند یارائه خدمات دارند. در همین راستا شرکت های تولیدکننده توربوماشین، مانند انواع پمپ ها، کمپرسورها، بویلرها، چیلرهاو .... نیز، در نمایشگاه حضور داشتند.

پ 

یکی از نکات قابل توجه این دوره از نمایشگاه که به احتمال زیاد متاثر از شعار سال 1401، و همچنین شعار امسال نمایشگاه مبنی بر "نفت دانش بنیان، تولید ایرانی" بوده است. حضور شرکت های دانش بنیان در حوزه های مختلف بود که برخی به صورت مستقل و برخی در قالب پارک های علم و فناوری در نمایشگاه حاضر شده بودند.

شرکت کننده های داخلی

اصلی ترین شرکت کننده ی داخلی این نمایشگاه در واقع شرکت های زیر مجموعه وزارت نفت هستند که دستاوردهای خود در زمینه های متفاوت را ارائه می دهند. شرکت اصلی وزارت نفت در نمایشگاه عبارت اند از:

• شرکت ملی نفت ایران
• شرکت ملی گاز ایران
• شرکت ملی پالایشگاه و پخش فراورده های نفتی ایران
• شرکت ملی صنایع پتروشیمی

شرکت ملی گاز ایران

براساس گزارشات رسمی مراجع بین المللی، نفت و گاز مهم ترین حامل های انرژی موجود در سبد جهانی انرژی می باشند که اهمیت خود را طی دهه های آتی نیز حفظ خواهند کرد. از آنجایی که در فرآیند تبدیل گاز طبیعی به انرژی حرارتی، آلودگی زیست محیطی کمتری نسبت به سایر حامل های انرژی فسیلی تولید می گردد و نیز با توجه به اهمیت حفاظت و صیانت از محیط زیست در تداوم روند توسعه صنعتی و اقتصادی کشورهای جهان به عنوان الزامی گریزناپذیر و یکی از ده ها پیش نیاز توسعه پایدار، استفاده از گاز طبیعی به عنوان انرژی پاک و سازگار با محیط زیست، روندی فزاینده را شاهد است و بر اساس پیش بینی مراجع رسمی بین المللی این فرآیند در دهه های آینده نیز ادامه خواهد یافت. به طوری که گاز طبیعی بیشترین نرخ رشد تقاضا در میان حامل های فسیلی انرژی را طی دو دهه آینده به خود اختصاص خواهد داد. به این مزیت بنیادین باید امتیازاتی از قبیل توزيع جغرافیایی مناسب ذخایر گاز و قیمت قابل رقابت با سایر حامل های انرژی، و تحولات تکنولوژیک منجر به تسهیل در انتقال گاز طبیعی در مسافت های طولانی را نیز افزود .

طبق اساسنامه قانونی، شرکت ملی گاز ایران به عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وابسته به وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران با سرمایه اولیه ۲۵ میلیارد ریال در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی مطابق با ۱۹۶۵ میلادی تأسیس شده است. این شرکت از بدو تشکیل تاکنون متناسب با روند توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و لزوم بهره گیری از گاز به عنوان یکی از منابع مهم در تأمین سوخت و تولید انرژی وهمچنین تحصیل درآمدهای ارزی، به طور تدریجی با توسعه قابلیت ها و توانمندی ها به منابع و امکانات لازم برای رشد از جمله نیروی انسانی متخصص و کارآمد، ابزار آلات، تجهیزات و ماشین آلات و کارگاههای متعدد و متنوع پیشرفته و مدرن برای اجرای عملیات دست یافته است. به طوری که امروز قادر است کلیه امور محوله را مطابق با استانداردهای معتبر بین المللی به انجام برساند.

جایگاه ایران در صنعت گاز جهان

اکنون شرکت ملی گاز ایران به عنوان سومین تولیدکننده بزرگ گاز در جهان بعد از ایالات متحده آمریکا و روسیه و همچنین به عنوان یکی از ده شرکت بزرگ فعال در عرصه گاز در خاورمیانه که وظیفه تأمین بیش از ۶۹٫۷درصد از سوخت مورد نیاز کشور ناشی از انواع حامل های انرژی و ۷۵ درصد انرژی حاصل از منابع هیدروکربوری را بر عهده استراتژیک در حوزه داخلی و خارجی انرژی کشور ایفا می کند.

تداوم رشد اقتصاد جهانی، نیازمند منابع انرژی است و مطالعات مختلف نشان می دهد، منابع هیدروکربوری تا سال ۲۰۵۰ همچنان به عنوان عمده ترین منابع تامین انرژی جهان باقی خواهند ماند. بررسی روند این منابع و توزیع جغرافیایی آنها نشان میدهد تا افق ۲۰۴۰ میلادی تنها پنج کشور شامل جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، کانادا، عراق و امارات متحده عربی به عنوان عمده ترین تولید کنندگان نفت و کشورهای جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قطر، عربستان سعودی و چین پنج تولید کننده اصلی گاز در آن زمان خواهند بود. در این میان جایگاه ایران از چند جهت قابل بررسی و تامل است.

 دومین دارنده ذخایر گازی جهان

 براساس آخرین آمارهای رسمی تا پایان سال ۲۰۲۰، ایران با برخورداری از حدود۳۲٫۱تریلیون متر مکعب از ذخایر اثبات شده گاز جهان و سهمی معادل۱۷٫۱ درصد، جایگاه دوم را در میان دارندگان ذخایر عمده گاز جهان به خود اختصاص داده است.

شرکت ملی پالایشگاه و پخش فراورده های نفتی ایران

پس از فوران نفت چاه شماره یک مسجدسلیمان در بامداد پنجم خرداد ۱۲۸۷ شمسی، پالایشگاه نفت آبادان، به عنوان نخستین مجموعه نفتی کشور در سال ۱۲۹۱ به بهره برداری رسید و نخستین خط لوله انتقال نفت ایران فاصله مسجدسلیمان تا بندر آبادان را در نوردید. بدین سان صنایع پالایش و انتقال نفت در ایران و خاورمیانه پاگرفت. در سال ۱۳۰۸ نخستین مجموعه متمرکز فروش و عرضه داخلی فرآورده های نفتی کشور که بعدها نام شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران را به خود گرفت، نیز تاسیس شد. اما شکل گیری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران به عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وزارت نفت ایران در هفتم اسفند ۱۳۷۰ اتفاق افتاد. هدف از شکل گیری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، ساماندهی عملیات انتقال نفت خام از مبادی تولید به واحدهای پالایشی، پهلوگیری صادراتی، پالایش، انتقال، تولید، ذخیره سازی و توزیع فرآورده های نفتی، ساخت پالایشگاهها و سکوهای دریایی، احداث خطوط لوله، مراکز انتقال، مخازن و انبارهای نفت و تاسیسات نفتی، و مسوولیت شبکه ارتباطات مخابراتی در گستره عظیم صنعت ملی نفت کشور، در یک مجموعه واحد و کارآمد بود. شرکتهای تابعه شرکت ملی پالایش و پخش علاوه بر مدیریت ها و بخش های ستادی، سه شرکت تابعه نیز در زیرمجموعه خود دارد:

• شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران
• شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران
• شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران

علاوه بر این، مالکیت دو پالایشگاه آبادان و امام خمینی(ره)شازند و نظارت حاکمیتی بر عملکرد ۸۱ پالایشگاه خصوصی نفت کشور، شامل پالایشگاههای اصفهان، تهران، بندرعباس، تبریز، شیراز، الاوان، کرمانشاه و میعانات گازی ستاره خلیج فارس را نیز داراست.

توانمندی ها: شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران با بهره گیری از ۲۰ هزار نفر نیروی انسانی کارآزموده و متخصص در بخش های ستادی و عملیاتی در حوزه های پالایش، خطوط لوله و مخابرات نفت، پخش فرآورده و مهندسی و ساختمان نفت، مالکیت ۲ پالایشگاه نفتی و نظارت حاکمیتی بر ۸ پالایشگاه خصوصی را داراست و با استفاده از ۱۴ هزار کیلومتر خط لوله در سایزهای مختلف، ۱۹۴ تلمبه خانه و مرکز انتقال، ۲۹۸ ایستگاه مخابراتی در ۱۲ منطقه عملیاتی خطوط لوله و مخابرات، و وجود ۶۲۳۱ جایگاه دولتی و اختصاصی و انبار و مخزن ذخیره نفت در ۳۷منطقه و ۲۲۸ ناحیه عملیاتی پخش، با پتانسیل ذخیره استراتژیک۱۳٫۴میلیارد لیتر، و توانایی مدیریت و اجرای طرح ها و پروژه های بزرگ مهندسی و ساخت ابنیه و تاسیسات نفتی، یکی از بزرگترین مجموعه های نفتی جهان در نوع خود به شمار می رود.

شرکت ملی صنایع پتروشیمی

صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از بخش های اصلی صنعت و اقتصاد کشور طلا افزوده از صنایع نفت و گاز است. این صنعت به عنوان مقام نخست صادرات غ شکوفایی اقتصادی کشور، توسعه پایدار، بومی سازی فناوری، توسعه صنایع پایین دستی های نقش اساسی بر عهده دارد. اصلی ترین مزیت این صنعت در ایران تنوع خوراک دی آزاد و نیروی انسانی متخصص است. صنعت پتروشیمی توانسته ارزش هر تن خوراک دریافتی را به میزان۲٫۱ ارتقا داده و ارزش های ان ای بی بدیل را برای منابع کشور به ارمغان بیاورد، که انتظار می رود با برنامه ریزی های صورت گرفی در قالب طرح های پیشران و تکمیل زنجیره ارزش، این عدد به بیش از این مقادیر برسد. از سویی با توجه به این که به دنبال خصوصی سازی های گسترده ، تقریبا تمامی شرکت ها و مجتمع های تولیدی این صنعت در بورس حضور دارند، می توان این صنعت را معیاری برای شفافیت مالی دانست. این صنعت با ایجاد ظرفیت تولید ۹۰ میلیون تن در پایان سال ۱۴۰۰، تحقق تولید به میزان ۶۵ میلیون تن در سال و ارزش کل محصول نهایی (مجموع فروش داخلی خالص و صادرات) معادل ۲۳ میلیارد دلار برای کشور به ارمغان آورده است. دستیابی به پوشش ۹۶ درصدی تقاضای داخلی، علیرقم افزایش چشمگیر تقاضای جهانی محصولات بسته بندی و پزشکی به دنبال گسترش همه گیری کرونا، جز با همت والا و تلاش شبانه روزی متخصصان صنعت پتروشیمی، میسر نبود. با توجه به برنامه ریزی صورت گرفته و روند فعلی و تعداد طرح ها تا پایان برنامه هفتم توسعه، که ۶۹ طرح با ظرفیت ۵۱ میلیون تن و سرمایه گذاری ۳۶ میلیارد دلار می باشند، پیش بینی می شود که ظرفیت اسمی در افق ۱۴۰۴ به ۱۲۵ میلیون تن و در افق ۱۴۰۴ به ۱۴۱ میلیون تن افزایش یابد.

در حال حاضر سهم (تناژی) ایران از ظرفیت و تجارت محصولات عمده پتروشیمی برابر 2.68% ظرفیت جهانی، 26.52% ظرفیت خاورمیانه که معادل 5.93% تجارت جهان و 22.13% تجارت خاورمیانه است.

امید است با اتکا به دانش و تجربه بیش از نیم قرنی این صنعت و فعالیت آن در سطح جه در سال های آتی شاهد شکوفایی ظرفیت های بالقوه بیشتری در آن باشیم.

شرکت کننده های خارجی

طبیعی است که با توجه به بین المللی بودن نمایشگاه نفت و گاز و همچنین عبارت "صادرات جهانی"در شعار بیست و ششمین دوره، شاهد حضور شرکت های خارجی در زمینه تولید و عرضه خدمات و همچنین بازدیدکنندگان و متقاضیان کشورهای دیگر نیز باشیم. شرکت هایی از کشورهای چین، اکراین، سوییس و ..... در سالن های نمایشگاه غرفه داشتند و به معرفی خدمات مشغول بودند. اما متاسفانه این تعداد و همینطور تعداد بازدیدکنندگان خارجی، بسیار کمتر از اندازه ای که انتظار میرفت، بود.

آموزش

علاوه بر حضور، ارتباطات موثر و هم افزایی شرکت ها و صنایع بزرگ و کوچک در نمایشگاه ها، ایجاد کانال هایی در جهت آموزش نیروی انسانی از مزایای مهم چنین گردهمایی هایی است. به همین دلیل حضور مجموعه های آموزشی در نمایشگاه و ایجاد ارتباط با مسئولین نیروی انسانی و همچنین مسئولین آموزش صنایع مختلف، فرصتی برای ارتقای سطح فنی کارکنان است.

در همین راستا، گروه آموزشی پارس پژوهان با حضور در بیست و ششمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، به معرفی دوره های تخصصی خود از دپارتمان های مرتبط مانند تاسیسات و انرژی، نفت و گاز، مهندسی شیمی، مهندسی مکانیک، مدیریت و ... و انجام هماهنگی های لازم جهت برگزاری دوره های متناسب اقدام نمود.

نویسنده: ستاره دهقان کارشناس دپارتمان تاسیسات و انرژی گروه آموزشی پارس پژوهان

شناخت شخصیت یکی از عوامل کلیدی در انتخاب مسیر شغلی مناسب است. افرادی که شناخت بهتری از ویژگی‌های شخصیتی خود دارند، می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و در حرفه‌ی خود موفق‌تر عمل کنند. مهندسی صنایع یکی از رشته‌هایی است که نیاز به مهارت‌های تحلیلی، مدیریت فرآیندها و تفکر سیستمی دارد. اما چه تیپ‌های شخصیتی برای این حرفه مناسب‌ترند؟ در این مقاله، به بررسی تیپ‌های شخصیتی مناسب مهندسی صنایع می‌پردازیم.اما ابتدا جهت درک بهتر مطالب پیشنهاد می کنیم مقاله "مهندسی صنایع چیست؟" را مطالعه کنید. 

تعریف شخصیت شناسی

شناخت شخصیت و ابعاد مختلف آن ابزاری مهم است که به ما کمک می‌کند در تعاملات اجتماعی و شغلی خود موفق‌تر باشیم و مسیر شغلی مناسبی را انتخاب کنیم. یکی از اولین نظریه‌هایی که تیپ‌های شخصیتی را دسته‌بندی کرد، نظریه یونگ بود که شخصیت‌ها را به چهار دسته تقسیم می‌کرد. این نظریه پایه‌گذار بسیاری از مدل‌های شخصیت‌شناسی امروزی است.

یکی از معروف‌ترین آزمون‌های شخصیت‌شناسی، MBTI است که افراد را در ۹ تیپ شخصیتی مختلف دسته‌بندی می‌کند. این آزمون به ما کمک می‌کند تا حوزه‌هایی که با شخصیت ما سازگاری بیشتری دارند را شناسایی کرده و در آن‌ها موفق‌تر عمل کنیم.

تیپ‌های شخصیتی از ابتدا با ما هستند، اما این ما هستیم که باید آن‌ها را بشناسیم و توانمندی‌های خود را تقویت کنیم. این شناخت می‌تواند نه تنها در زندگی شخصی، بلکه در مسیر شغلی‌مان نیز تأثیر زیادی داشته باشد.

برای شناخت بیشتر تیپ شخصیتی خود، می‌توانید در آزمون‌های MBTI شرکت کنید. این تست‌ها به شما کمک می‌کنند تا متوجه شوید آیا تیپ شخصیتی شما برای شغلی مانند مهندسی صنایع مناسب است یا خیر؟

ویژگی‌های شخصیتی مناسب مهندسی

قبل از اینکه تعریفی از یک مهندس صنایع داشته باشیم، ابتدا باید با معنای لغوی مهندس آشنا شویم.
مهندس در معنای لغوی، به کسی گفته می‌شود که علم هندسه را به‌خوبی می‌شناسد.
اما در دنیای امروز، مهندس یا Engineer  به کسی اطلاق می‌شود که توانایی حل مسائل (Problem Solving) را به‌ خوبی داشته باشد.
مهندس کسی است که برای رفع مشکلات، بهترین راه‌حل‌ها را پیدا می‌کند، راه‌حل‌هایی که شامل جنبه‌های کمی، کیفی، اقتصادی، فیزیکی و غیره هستند.
در ادامه، ۷ ویژگی یک مهندس آورده شده است:

• تحقیق (Research): علمی، فنی و صنعتی به ‌منظور کشف راه ‌حل‌های جدید و سودمند.
• توسعه (Development): فنی به ‌منظور به‌ کارگیری دستاوردهای تحقیقاتی موجود برای غلبه بر مشکلات یا بهبود کمی و کیفی سیستم‌ها و ابزارها.
• طراحی (Design): طراحی یک یا چند ساختار، سیستم یا ابزار با استفاده از مدل‌های مهندسی و در نظر گرفتن نیازهای کنونی، شرایط خاص و روش‌ها.
• ساخت (Construction): مهندس وظیفه دارد، ضمن آماده‌سازی محیط تولید، فرآیند ساخت، کیفیت محصول یا سازه، هزینه تمام ‌شده و نحوه سازماندهی منابع و تجهیزات را مشخص کند.
• تولید (Production): شامل برنامه‌ریزی و زمان‌بندی کار، انتخاب و تعیین ترتیب فرآیندها، مواد اولیه، ابزارها، چیدمان (Layout) ، اجزاء سیستم نهایی، بازرسی، آزمایش و عیب‌یابی محصول.
• عملیات (Operation): شامل آشنایی با کنترل‌های الکترونیکی، مکانیکی یا نرم ‌افزاری سیستم‌ها و ابزارها، تأمین انرژی لازم برای راه‌اندازی آن‌ها، حمل‌ و نقل، ارتباطات و جنبه‌های اقتصادی است.
• مدیریت (Management): تحلیل وضعیت گذشته و حال پروژه‌ها، تجهیزات و دستگاه‌ها، پیش‌بینی وضعیت آینده آن‌ها و سازماندهی منابع انسانی، مالی و اطلاعاتی به ‌منظور بهبود نتایج در آینده.

اما سرآمد تمام این موارد، باید به اخلاق مهندسی، وجدان بیدار، پایبندی به موازین، آیین‌نامه‌ها و استانداردها، رعایت اصول در روابط متقابل و همچنین روحیه کار جمعی و همکاری نیز اشاره کنیم.

ویژگی‌های شخصیتی مناسب مهندسی صنایع

برای اینکه تصمیم بگیرید از کدام فرصت‌ها استفاده کنید، از خود بپرسید آیا ترجیح می‌دهید:

ربات‌ها را توسعه دهید؟

انبار رباتیکی طراحی کنید؟

سپر حرارتی را توسعه دهید؟

ماموریت فضایی را هماهنگ کنید؟

ایرفویل را تجزیه و تحلیل کنید؟

فرودگاه را طراحی کنید؟

بسته‌بندی را توسعه دهید؟

زنجیره تأمین را ایجاد کنید؟

اگر به هر یک از این سوالات پاسخ‌های مثبت دادید، مهندسی صنایع و سیستم می‌تواند برای شما مناسب باشد.

ما سیستم‌ها و فرآیندهای پیچیده و بزرگی را طراحی و اجرا می‌کنیم که بسیاری از محصولاتی را که مهندسان دیگر توسعه می‌دهند، ترکیب می‌کنند. این سیستم‌ها و فرآیندها منابع قابل ‌اعتماد غذا و آب را در اختیار ما قرار می‌دهند، انرژی را هر جایی که نیاز است تأمین می‌کنند، ارزشی در بازار ایجاد می‌کنند، اقتصاد را به حرکت در می‌آورند و جامعه جهانی را ممکن می‌سازند.

ما نگران یک ربات نیستیم؛ ما سیستم‌هایی را توسعه می‌دهیم که صدها ربات را هماهنگ می‌کنند. ما "متفکران سیستم" هستیم. ما بر علوم تصمیم‌گیری تمرکز می‌کنیم. چگونه محصولات را سریع‌تر و ارزان‌تر به دست مشتری برسانیم؟ چگونه مسافران را سالم و به‌ موقع به مقصد برسانیم؟ مهندسان صنایع و سیستم‌ها بر روی علوم داده تمرکز دارند. برای تصمیم‌گیری مؤثر، چه نوع داده‌هایی نیاز داریم؟ از کجا تهیه کنیم؟ چگونه آن‌ها را به اطلاعات عملی تبدیل کنیم که به ما در تصمیم‌گیری‌های سخت کمک کند؟

ما مشکلات عدم قطعیت را در نظر می‌گیریم. چگونه می‌توانیم در زمان حال تصمیم خوبی بگیریم، در حالی که آینده نامعلوم است؟ اگر آتش‌سوزی، زلزله یا طوفان داشته باشیم، چه؟ چگونه می‌توانیم به ‌طور مؤثر بهبود پیدا کنیم؟

اگر هر یک از جنبه‌ها برای شما جذاب است و اگر در ریاضیات خوب هستید، ذهنی باز دارید و دوست دارید گسترده‌تر فکر کنید، اگر طیف وسیعی از علایق دارید، از کار با داده‌ها لذت می‌برید، به مردم اهمیت می‌دهید و می‌خواهید شغلی انعطاف‌پذیر داشته باشید، پس مهندسی صنایع و سیستم‌ها برای شما مناسب خواهد بود.

چرا مهندسی صنایع و سیستم‌ها برای شما مناسب است؟

• ما در هر صنعتی حضور داریم، در هر شرکتی که هستیم و خیلی سریع در رتبه‌های مدیریتی بالا می‌رویم.
• فرصت‌های شغلی فراوان و در حال رشد هستند، بنابراین مهندسی صنایع و سیستم‌ها را به ‌عنوان رشته اصلی خود در نظر بگیرید.
• مهارت‌هایی که یاد می‌گیرید، شما را به سراسر جهان و فراتر از آن خواهد برد.

شخصیت ‌شناسی MBTI برای مهندسین صنایع

در آزمون شخصیت‌شناسی MBTI، تیپ شخصیتی INTJ به‌ عنوان یکی از مناسب‌ترین تیپ‌ها برای مهندسین صنایع شناخته می‌شود. این تیپ شخصیتی به دلیل ویژگی‌هایی چون برنامه‌ریزی، خلاقیت، هدفمندی و توانایی منطقی در تصمیم‌گیری، ویژگی‌های لازم برای موفقیت در مهندسی صنایع را دارد.

این جدول ویژگی‌های اصلی پنج تیپ شخصیتی مختلف در آزمون MBTI را نشان می‌دهد که برای مهندسین صنایع مناسب هستند. هر تیپ شخصیتی دارای نقاط قوت، نقاط ضعف و محیط کاری مناسب خاص خود است که می‌تواند در انتخاب مسیر شغلی و توسعه فردی موثر باشد.

مهارت‌های کلیدی یک مهندس صنایع

شرکت‌ها کمک می‌کنند تا فرآیندهای خود را با استفاده از انواع مختلف اصول، بهبود ببخشند. این امر باعث افزایش کیفیت، ایمنی برای کارگران، بهره‌وری کارخانه و تصمیم‌گیری بهتر می‌شود.

مهندسان صنایع با ارائه نوآوری‌های پایدار برای ایجاد سیستم‌های تولیدی پیچیده و لجستیک، نقش کلیدی در کمک به کاهش ضایعات دارند.

مهارت‌های مورد نیاز:

• تحلیل داده‌ها و تصمیم‌گیری: مهندسان صنایع باید توانایی تحلیل داده‌ها و استفاده از آن‌ها در تصمیم‌گیری‌های پیچیده داشته باشند. این مهارت‌ها در دوره‌های مرتبط با علوم داده و تصمیم‌گیری عملی آموزش داده می‌شوند. برای مثال، دوره‌های تحلیل داده مانند دوره پایتون (Python) و دوره اکسل (Excel) برای تحلیل داده‌ها می‌تواند بسیار مفید باشد.
• طراحی سیستم‌ها و فرآیندها: مهندسان صنایع باید توانایی طراحی سیستم‌ها و فرآیندهایی که بهره‌وری و کیفیت را بهبود می‌بخشند، داشته باشند. این مهارت در دوره‌های طراحی سیستم‌های تولید و مهندسی سیستم‌ها تقویت می‌شود.
• مدیریت پروژه: مهندسان صنایع باید قادر به مدیریت پروژه‌های بزرگ و پیچیده باشند. دوره‌های مدیریت پروژه به شما کمک می‌کنند تا این مهارت را به خوبی یاد بگیرید. تسلط بر ابزارهای مدیریت پروژه، مانند دوره ام اس پی (MSP)، می‌تواند مهارت‌های شما را ارتقا داده و شما را نسبت به رقبایتان متمایز کند.
• نوآوری‌های پایدار: مهندسان صنایع باید راهکارهای نوآورانه و پایدار برای بهبود سیستم‌های تولیدی ارائه دهند. این مهارت‌ها در دوره‌های مرتبط با پایداری در مهندسی و نوآوری در تولید آموزش داده می‌شوند. دوره‌های نرم‌ افزاری مثل دوره متلب (MATLAB) برای شبیه‌سازی و بهینه‌سازی فرآیندها می‌توانند بسیار کاربردی باشند.

جمع بندی

مهندسی صنایع به افرادی با توانایی تفکر منطقی، برنامه‌ریزی دقیق، خلاقیت و مسئولیت‌پذیری نیاز دارد. تیپ‌های شخصیتی INTJ، ESTJ  و ISTJ  به دلیل مهارت‌های قوی در تصمیم‌گیری و سازمان‌دهی، بیشترین تطابق را با این رشته دارند. همچنین، تیپ‌های ESTP  و ISTP  با توانایی تصمیم‌گیری سریع در شرایط پرچالش، می‌توانند در محیط‌های پویا موفق باشند. به طور کلی، مهندسی صنایع به افرادی نیاز دارد که توانایی مواجهه با چالش‌های پیچیده و بهبود فرآیندها را داشته باشند. برای آشنایی بیشتر با این رشته و مهارت‌های مورد نیاز، گروه آموزشی پارس پژوهان دوره‌های تخصصی و کاربردی متعددی در زمینه مهندسی صنایع ارائه می‌دهد که می‌تواند به شما در پیشرفت شغلی و تحصیلی کمک کند.

نویسنده: لعیا نوغانچی صالح کارشناس مهندسی عمران

نرم ‌افزار آباکوس (ABAQUS) یکی از پیشرفته‌ترین ابزارهای شبیه‌سازی عددی در تحلیل‌های تنش و جامدات است که به‌ ویژه در صنایع مهندسی مکانیک، عمران، هوافضا و مواد کاربرد فراوان دارد. این نرم ‌افزار از دهه 1970 میلادی به ‌عنوان یک کد تحقیقاتی آغاز شد و در سال 1999 توسط داسو سیستمز با محیط گرافیکی به بازار معرفی گردید. رقابت آباکوس با نرم ‌افزارهایی مانند انسیس (ANSYS) در زمینه‌هایی چون مدل‌سازی غیرخطی، شبیه‌سازی شکست و تحلیل‌های پیچیده همواره موضوعی داغ است.

این مقاله به بررسی ویژگی‌ها و مزایای آباکوس، مقایسه آن با رقبای خود و نکات کلیدی در انتخاب ورژن، مدل‌سازی مواد و استفاده از حلگرها پرداخته تا به کاربران کمک کند بهترین انتخاب را برای شبیه‌سازی‌های خود انجام دهند.

تاریخچه

نرم‌ افزار آباکوس (ABAQUS) یکی از معروف‌ترین و قدرتمندترین ابزارهای شبیه‌سازی عددی در حوزه تحلیل‌های تنش و جامدات است که تاریخچه آن به اوایل دهه 1970 میلادی برمی‌گردد. این نرم ‌افزار ابتدا به ‌عنوان یک کد تحقیقاتی توسط دو استاد دانشگاه در آمریکا به نام‌های ریچارد دراو و پل بی. هاردی توسعه یافت. در ابتدا، این کد به ‌طور خاص برای حل مسائل پیچیده در حوزه تحلیل‌های سازه‌ای و دینامیکی طراحی شد و تنها در محیط‌های دانشگاهی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در دهه 1980، شرکت هکسکول (HKS) تأسیس شد و توسعه تجاری این نرم ‌افزار آغاز گردید. در این دوره، آباکوس به‌ عنوان یک نرم‌ افزار تخصصی در حوزه تحلیل‌های المان محدود (FEM) شناخته شد و به‌ سرعت در صنایع مختلف از جمله مهندسی مکانیک، عمران، هوافضا و خودروسازی به کار گرفته شد. یکی از ویژگی‌های منحصر به‌ فرد آباکوس در این دوران، قابلیت شبیه‌سازی دقیق پدیده‌های غیرخطی، شکست و رشد ترک‌ها بود که آن را از دیگر نرم ‌افزارهای مشابه متمایز می‌کرد.

در سال 1999، شرکت داسو سیستمز (Dassault Systèmes) که مالکیت نرم‌ افزار CATIA را نیز در اختیار داشت، آباکوس را خریداری کرد و به کمک توسعه‌دهندگان این شرکت، نسخه‌های گرافیکی و تجاری پیشرفته‌تری از آباکوس به بازار عرضه شد. این تغییرات، نرم‌ افزار را به ابزاری کاربرپسند تبدیل کرد و آن را در میان مهندسان و محققان به یکی از انتخاب‌های اصلی برای شبیه‌سازی‌های پیچیده تبدیل کرد.

از آن زمان تاکنون، آباکوس به یکی از محبوب‌ترین نرم ‌افزارهای تحلیل المان محدود تبدیل شده است که با افزودن قابلیت‌هایی همچون شبیه‌سازی مسائل سیالاتی، حرارتی، الکترومغناطیسی و حتی ترکیب این تحلیل‌ها در کنار تحلیل‌های مکانیکی، دامنه کاربرد خود را به ‌طور چشمگیری گسترش داده است. آباکوس اکنون به ‌عنوان یک ابزار ضروری در بسیاری از صنایع مهندسی و تحقیقاتی شناخته می‌شود.

تفاوت آباکوس و انسیس

زمانی که داسو سیستمز آباکوس را به شکل گرافیکی مدرن عرضه کرد، رقیب اصلی خود، انسیس، احساس خطر کرد. انسیس در ابتدا فقط محیط APDL را داشت که نسبت به نسخه امروزی آن با ورک بنچ، گرافیک ساده‌تری داشت. در این محیط کاربر باید نقاط را به‌ صورت دستی وارد می‌کرد و سپس آن‌ها را به هم وصل می‌کرد. این فرآیند برای ساخت هندسه پیچیده بسیار زمان‌بر بود. علاوه بر این، خواص ماده در انسیس APDL به مش قطعه اختصاص داده می‌شد، به این معنی که برای تغییر جنس قطعه باید دوباره مش‌بندی می‌شد. این مشکلات در تجربه کاربری (UX) و واسط کاربری (UI) باعث کاهش سهم بازار انسیس شد و در نتیجه این شرکت تصمیم گرفت محیط ورک بنچ را توسعه دهد. 

در میان دانشجویان و فارغ التحصیلان مهندسی، بحث رقابت بین آباکوس و انسیس داغ است. هر دو نرم ‌افزار در حل مسائل پیچیده در حوزه‌هایی مانند شکست، ژئوتکنیک، آکوستیک، ضربه، تخریب و اندرکنش‌های سیال-جامد بسیار قدرتمندند. انتخاب نرم‌ افزار مناسب به نوع مسئله و راحتی و دقت مورد نیاز در آن بستگی دارد. به ‌عنوان مثال، آباکوس برای مسائل غیرخطی، شکست و رشد ترک بسیار قوی است، در حالی که انسیس برای مسائل کوپل ‌شده مانند اندرکنش سیال-جامد و سیال-الکترومغناطیس مناسب‌تر است.

تفاوت‌های این دو نرم‌ افزار عمدتاً در روش‌های حل معادلات و نحوه مش‌بندی است. هرچند که روش اجزا محدود (FEM) از دهه 60 میلادی مشخص است، تفاوت‌های اصلی در متدهای حل معادلات و نحوه ساخت ماتریس سفتی مسئله است که تاثیر زیادی بر سرعت همگرایی و دقت حل دارد.

بیشتر بخوانید: " مکانیک شکست رو قورت بده!"

انتخاب ورژن مناسب نرم افزار آباکوس

حالا که تصمیم گرفتید با نرم افزار چرتکه (ABAQUS) شبیه سازی هایتان را جلو ببرید در قدم اول سوالی که برای شما پیش می‌آید این است که کدام ورژن نرم افزار را نصب کنیم؟ نکته قابل ملاحظه درباره ورژن نرم افزار آباکوس اینکه سیاست کلی شرکت داسو سیستمز در محصول خانواده SIMULIA و به صورت خاص محصول آباکوس تا به حال بر تغییر کلی و محسوس واسط گرافیکی این نرم افزارها نبوده است. به عنوان مثال می توان برخی تغییراتی که در این سال ها در نرم افزار رخ داده است به صورت زیر اشاره کرد:

• از ورژن 6.12  نرم افزار به بعد آباکوس قابلیت نصب بر ویندوزهای 32 بیتی ندارد.

• محیط بهینه‌سازی نرم افزار از سال 2012 به این نرم افزار اضافه شد.

• دستوراتی که نیاز به کیبورد نویسی دارند هر ساله کمتر شده و به ماژول‌های داخل نرم افزار اضافه شدند.

• از ورژن 2017 به بعد قابلیت حل مسائل CFD از نرم افزار آباکوس حذف شد.

• تغییرات کم و بیش مختصری که در جایگذاری آیکون‌ها، کانتورهای پس پردازش و ... در این سال‌ها ایجاد شده است.

اینکه کدام ورژن را برای نصب انتخاب می کنید به خود شما بستگی دارد. یکی از بهترین ورژن های نرم افزار که از لحاظ نصب کمترین مشکل را داشته، هلپ آفلاین به راحتی نصب و قابل استفاده دارد، توسکا به منظور حل مسائل بهینه سازی به صورت خودکار بر نرم افزار نصب می شود و نیازی به نصب جداگانه ندارد و در ادامه برای لینک کردن نرم افزار با اینتل فرترن و ویژوال استودیو به کمترین مشکل برخورد می کنید ورژن 6.14 نرم افزار است. در ادامه جدول مربوط به ورژن ویژوال استودیو و اینتل فرترن مناسب برای لینک با هر یک از ورژن های آباکوس آورده شده است:

تحلیل جامع بخش‌های مختلف نرم‌ افزار آباکوس

ایجاد هندسه در محیط نرم افزار آباکوس

مدل‌سازی در محیط آباکوس یکی از نقاط قوت این نرم افزار به حساب می‌آید. از آنجایی که داسو سیستمز هر دو شرکت مالک نرم افزارهای SolidWorks و CATIA را خریداری کرده است وارد کردن هندسه از نرم افزارهای یاد شده به نرم افزار آباکوس با فرمت‌های Stp, step. Igs , para solid و.... امکان‌پذیر است. چنانچه فایل دو بعدی از نرم افزار اتوکد دارید می‌توانید با پسوند .dxf نیز اسکچ خود را وارد کنید. در کنار ورودی از نرم افزارهای متفاوت آباکوس محیط به تنهایی محیط مدل‌سازی به نسبت راحت‌تری نسبت به خیلی از رقبای خود دارد.

مدل‌های مادی در آباکوس

یکی از نقاط مهم که خصوصا صنعتگران در مطالعه نرم افزارها مورد توجه قرار می‌دهند کتابخانه مادی نرم افزار است. خبر بد اینکه آباکوس مدل مادی آماده به این شکل که شما مثلا انتخاب کنید فولاد ساختمانی ST37 و نرم افزار خواص آن را بیاورد ندارد. البته خبر خوب اینکه همین امر سبب این می‌شود که کاربر با دقت بالایی و با توجه به مقالات خواص دقیق مورد نظر خود را استخراج کند. در واقع پس از ایجاد هر مدل مادی می‌توان آن را ذخیره کرد و در دفعه‌های بعدی آن‌ها را فراخوانی کرد.

مدل‌های مادی به صورت پیش فرض که می‌توان پارامترهای آن را در آباکوس تعیین کرد بسیار متنوع هستند، با این حال آنقدر گستره مواد جدید رو به افزایش است (مانند مواد هوشمند، مواد تابعی (FGM)، انواع کامپوزیت‌ها، آلیاژهای حافظه دار و ...) قطعا با مدل‌های مادی سر و کار خواهید داشت که نیاز پیدا کنید سابروتین نویسی به زبان فرترن در آن انجام دهید. برخی نرم افزارها مانند LS-DYNA مدل مادی بسیار قوی برای هر تنوع مادی را در خود جای داده است (البته به صورت خاص برای قسمت آسیب نرم افزار و برای شبیه سازی‌های سرعت بالا مثل انفجار، ضربه، تخریب و ....)

ابعاد در آباکوس

در نرم ‌افزار آباکوس، ابعاد به طور کلی به تعداد درجات آزادی (DOF) اشاره دارند که به مدل فیزیکی اختصاص داده می‌شود. این ابعاد به نوع تحلیل و شرایط مرزی بستگی دارند. در زیر، توضیحاتی درباره ابعاد مختلف در آباکوس آورده شده است:

1. ابعاد هندسی مدل :(Geometrical Dimensions)
   دو بعدی): در این حالت، مدل فقط در دو بعد (مثلاً عرض و طول یا عرض و ارتفاع) تحلیل می‌شود. معمولاً برای مدل‌سازی مقاطع دو بعدی مانند تیرها یا صفحات استفاده می‌شود.
   سه بعدی): در این حالت، مدل در سه بعد (طول، عرض و ارتفاع) تحلیل می‌شود. این روش برای مدل‌سازی اشیاء پیچیده‌تر که نیاز به تحلیل در تمام ابعاد فضایی دارند، مناسب است.

2. ابعاد درجات آزادی :(Degrees of Freedom)
   هر گره در مدل، بسته به نوع تحلیل و ابعاد هندسی، می‌تواند درجات آزادی مختلفی داشته باشد:
   در حالت :2D گره‌ها معمولاً دو یا سه درجه آزادی دارند. در بیشتر تحلیل‌های 2D، گره‌ها دو درجه آزادی دارند که شامل جابجایی در راستای x و y هستند. در مدل‌های 3D کشش و فشار، ممکن است در برخی موارد به یک درجه آزادی اضافی (چرخش) نیز نیاز باشد.
   در حالت:3D  گره‌ها معمولاً سه درجه آزادی دارند که شامل جابجایی در راستای x ، y و z هستند. در برخی موارد، گره‌ها می‌توانند شامل چرخش‌های اضافی در سه جهتX ، Yو Z نیز باشند.

3. ابعاد تحلیل :(Analysis Dimensions) 
   تحلیل‌هایی مانند تحلیل استاتیکی، تحلیل دینامیکی، تحلیل حرارتی و تحلیل ارتعاشی می‌توانند ابعاد مختلفی از مدل را تحت بررسی قرار دهند. به عنوان مثال، در یک تحلیل حرارتی، ابعاد هندسی می‌تواند 2D یا 3D باشد، ولی در تحلیل دینامیکی، به رفتار زمان-فضا و تغییرات آن در ابعاد مختلف توجه می‌شود.

4. ابعاد المان‌ها :(Element Dimensions) 

در آباکوس، برای تحلیل مدل‌ها از المان‌ها با ابعاد مختلف استفاده می‌شود:
المان‌های یک بعدی: برای مدل‌سازی اجزای یک بعدی مانند تیرها یا کابل‌ها.
المان‌های دو بعدی: برای مدل‌سازی صفحات یا پوسته‌ها.
المان‌های سه بعدی:  برای مدل‌سازی اجسام سه بعدی مانند پرنده‌ها، بدنه‌ها یا قطعات پیچیده.

در نهایت، انتخاب ابعاد درست در آباکوس بستگی به نوع تحلیل و جزئیات مدل دارد. انتخاب نادرست می‌تواند منجر به نتایج نادرست یا زمان محاسباتی زیاد شود.

حلگرهای مختلف نرم افزار آباکوس

انتخاب حلگر در نرم افزار آباکوس از آن دسته مواردی است که دقت نظر در آن بسیار مهم است. در واقع شما با انتخاب نوع حلگر حدود مسئله را مشخص می‌کنید و اینگونه بیان می‌کنید که متوجه هستید چه اتفاقی در حال افتادن است. به این شکل که چنانچه به اشتباه مسئله‌ای که تغییرات شتاب در آن قابل توجه است و در لحظاتی دینامیکی رفتار می‌کند، استاتیک انتخاب شود نرم افزار آباکوس هیچگونه هوشمندی از خود نداشته و مسئله را کاملا استاتیکی حل می‌کند. یا به عنوان مثال فرض کنید پدیده‌ای که در طول شبیه سازی پارامتر دما موثر بوده و شما از آن غافل بوده‌اید، چنانچه حلگر را حرارتی (انتقال حرارتی و یا کوپل تنش- حرارت) انتخاب نکنید.

آباکوس ضمنی (implicit) یا آباکوس صریح (explicit) ؟ مسئله این است؟

یکی از چالش‌هایی که کاربران به نسبت تازه کار اباکوس با آن دست و پنجه نرم می‌کنند انتخاب نوع حلگر از منظر صریح یا ضمنی بودن آن است. حلگر اولیه مسائل عددی اجزا محدود حلگر ضمنی است که از روش نیوتن رافسون برای همگرایی مسائل غیرخطی بهره می‌برد و به نسبت حلگر صریح در تعداد مش و نوع مش برابر دقت بالاتری دارد. این را به یاد داشته باشید که همواره دقت و همگرایی دو فاکتور در خلاف جهت هم هستند. 

در حلگر ضمنی همانطور که دقت بالاتر است همگرایی سخت‌تر در دسترس است و برعکس در حلگر صریح دقت کمتر و همگرایی راحت‌تر است. این قاعده در اکثر انتخاب‌هایی که بین دو معیار، دو متد و یا هر دویی دیگر گیر می‌کنید صادق است. مثلا در متدهای تماس در حلگر ضمنی متد گره به سطح و متد سطح به سطح وجود دارد که اولی دقت پایین‌تر و همگرایی بالاتر دارد در حالی دومی دقت بیشتر و همگرایی سخت‌تری دارد. برای شروع به تازه کاران نرم افزار آباکوس توصیه می‌شود مبنا را حلگر ضمنی قرار دهند، چنانچه با تنظیمات مختلف اینکریمنت‌ها نتوانستند مسئله را همگرا کنند سراغ حلگر صریح بروند.

مش‌بندی در آباکوس

نکته بسیار مهم در شبیه‌سازی‌های عددی که توجه نکردن به آن می‌تواند منجر به ورود خطاهای بسیاری در نتایج شود آنالیز حساسیت مش یا استقلال شبکه است. باید توجه داشته باشید که نتایج شما بسیار وابسته به سایز، شکل، مرتبه، ضریب منظری، جاکوبین‌های المان‌ها و .... است و در شبیه‌سازی هر مسئله‌ای می‌بایست آن را بر اساس سایز مش‌های مختلف بررسی کرده و زمانی که نتایج با تفاوت در سایز تغییر نکرد آن حالت مش را (از لحاظ سایز، شکل، مرتبه و ...) به عنوان مش مناسب در نظر گرفت. نرم افزار آباکوس ابزار مناسبی برای موارد زیر است:

• تغییر سایز

• تغییر شکل 

• مرتبه المان 

البته اگر مش‌بندی نکات پیچیده‌ای داشته باشد و هندسه خیلی نکات ریز و حساسی از لحاظ مش‌بندی داشته باشد نرم افزار هایپر مش گزینه مناسب‌تری است که می‌توان پس از مش زدن در آن برای آباکوس خروجی گرفت. جهت یادگیری این مهارت ها می توانید در دوره هایپرمش و دوره مش بندی مراجعه کنید 

استقلال شبکه در نرم افزار آباکوس روی کدام نتیجه؟ جابجایی، کرنش و یا تنش؟

به طور کلی در نرم افزارهای شبیه‌سازی عددی اجزا محدود باید دقت داشته باشید که نتایج جابجایی زودتر از تنش و کرنش همگرا می‌شوند و ممکن است در جواب درست جابجایی باشید اما تنش از آنجایی که هنوز همگرا نشده است جواب غلطی را گزارش کنید. پس مبنا را همیشه تنش قرار دهید.

پس از اینکه فهمیدیم حساسیت مش روی کدام خروجی باید باشد حال باید ببینیم خروجی تنش را در کدام نقطه مبنا قرار بدیم و یا اصولا فرقی می‌کند یا خیر؟ در جواب باید بگوییم قطعا اینکه کدام نقطه را به منظور خواندن نتیجه انتخاب می‌کنیم بسیار حائز اهمیت است. چنانچه نقطه نظر در گره‌هایی باشد که شرایط مرزی قرار داده شده و در آن قطعه را بسته‌ایم، هر چه مش را ریزتر کنیم مشاهده می‌کنیم تنش‌ها افزایش پیدا می‌کنند و نمودار حساسیت مش همواره فزاینده بوده و افقی نمی‌شود. در تحلیل‌های المان محدود به این نقاط، نقاط سینگولار یا تکین یا منفرد گفته شده که خواندن نتیجه در این نقطه و مبنای حساسیت مش قرار دادن آن کار درستی نیست. طبق گفته‌‎ها نرم افزار آباکوس توصیه می‌شود از نقاط سینگولار فاصله بگیرید و دور از این نقاط حساسیت مش را انجام دهید.

در نرم افزار ابتدا جابجایی به دست می‌آید یا کرنش و یا تنش؟

ماتریس سفتی کل مدل خود پس از آنکه با ابزار مختلف موجود در آباکوس خط، سطح و یا حجم مسئله مورد نظرتان به المان‌های کوچکتر تقسیم کردید با اصطلاحا اسمبل کردن ماتریس‌های هر المان تشکیل می‌شود. ماتریس نیروها دیگر ماتریسی است که تشکیل شده و در یک مسئله صرفا استاتیکی که شتاب وارد مسئله نشده و سرعت هم نزدیک به صفر است ماتریس جابجایی (بر حسب گره های موجود)ها آخرین ماتریسی است که معادله ماتریسی F=KX را تشکیل می‌دهد. 

با حل این معادله ماتریسی مجهول‌های جابجایی (جایی که گره آزاد است) و یا نیروهای عکس العمل (جایی که گره مقید است) به دست آورده می‌شود. در ادامه با محاسبه رابطه میان جابجایی گره‌های هر المان به کرنش بر روی نقاط انتگرال‌گیری رسیده و در نهایت تنش روی این نقاط انتگرال‌گیری در المان با توجه به ماتریس سفتی آن المان به دست می‌آید. چند خط اخیر خیلی ساده و شماتیک (کارتونی) روند محاسبه‌ای که پشت محیط گرافیکی جذاب آباکوس اتفاق می‌افتد را نشان داد.
جهت تسلط کامل بر مباحث ذکر شده، شرکت در دوره آباکوس می‌تواند گزینه مناسبی باشد تا مراحل را بصورت عملی و در انجام پروژه‌ها پیش ببرید. 

  مروری بر چند ارور معروف آباکوس پس از Submit  کردن مسئله!

نتیجه گیری

کار با نرم‌ افزار آباکوس، برخلاف تصور رایج، نیازمند نبوغ خارق‌العاده یا «دانشمند بودن» نیست، بلکه نیازمند درک دقیق مسئله فیزیکی، شناخت درست ابزارهای عددی و تجربه تدریجی و اصولی است. بسیاری از خطاها، اشکالات و چالش‌های رایج نه از پیچیدگی ذاتی آباکوس، بلکه از درک ناقص مفاهیم پایه مانند مش‌بندی، شرایط مرزی، خواص ماده یا انتخاب حلگر ناشی می‌شوند. آباکوس تنها یک ابزار است و مثل هر ابزار قدرتمند دیگری، اگر کاربر از منطق و روش مهندسی در استفاده از آن بهره نگیرد، خروجی نیز گمراه‌کننده خواهد بود.

باید دانست شبیه‌سازی خوب، با درک خوب از فیزیک مسئله شروع می‌شود، نه با کلیک‌ کردن تصادفی در نرم ‌افزار. انتخاب نادرست حلگر، مش ضعیف، یا حتی خواص نادرست مواد، باعث می‌شود حتی زیباترین مدل نیز بی‌ارزش شود. خطاهایی مانند "Too many attempts..." یا اعوجاج زیاد المان‌ها به ما نشان می‌دهند که نرم ‌افزار نمی‌تواند بی‌فکر جای ما تصمیم بگیرد. در نهایت، اصل «استقلال مش»، «درست خواندن نتایج» و «دوری از نقاط تکین» رمز موفقیت در استفاده از هر نرم‌ افزار اجزای محدود است، نه حفظ کردن دکمه‌ها.

پس نه دانشمند می‌خواهیم و نه نابغه! بلکه یک مهندس باهوش، با حوصله و مسلط به اصول پایه تحلیل عددی می‌تواند بهترین بهره را از آباکوس ببرد.

نویسندگان: دکتر سمیع پور، مدیریت گروه آموزشی پارس پژوهان- سایه صفاییان، کارشناسی مهندسی مواد