بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران 1404

نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران به عنوان بزرگ‌ترین رخداد صنعتی و تجاری ایران در این حوزه هر سال با حضور جمع کثیری از شرکت‌های توانمند داخلی و خارجی در زمینه صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی برپا می‌گردد. این نمایشگاه فرصت بسیار مغتنمی است تا شرکت‌های فعال در این صنعت دستاوردها و محصولات خود را در معرض بازدید دست اندرکاران و متخصصان این صنعت قرار دهند و با در نظر گرفتن روند تقاضای بازارها و سمت و سوی رشد این صنعت، فعالیت‌ها و نوآوری‌های آتی خود را هدایت نمایند.

خلاصه این مقاله را می‌توانید از طریق فایل صوتی زیر بشنوید:

اهداف برگزاری نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی

• ارائه آخرین دستاوردهای فناوری روز در حوزه صنعت نفت و گاز
• گسترش تعامل با سایر کشورها و نیز رقابت با شرکت‌های نفتی مشابه در سطح جهان
• کمک به تقویت توان ساخت داخلی از طریق تبادل اطلاعات فنی
• آشنایی صنعتگران صنعت نفت، گاز و پتروشیمی نسبت به دستاوردهای نوین صنعت
• عقد قراردادهای بازرگانی در زمینه مبادله کالا، خدمات و اطلاعات فنی
• توسعه اشتغال در عرصه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
• حضور تجار و صنعتگران بین‌المللی از سراسر جهان در نمایشگاه جهت کمک به توسعه صادرات 
• کمک به ایجاد بازارهای جدید خارج از کشور در راستای توسعه بازارهای هدف
• برگزاری سمینارهای مختلف برای تسهیل در نیل به اهداف تعیین‌شده
• معطوف‌نمودن توجه مدیران تصمیم‌گیر در سطح کلان در راستای رسیدن به اهداف برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه و چشم‌انداز 20 ساله توسعه اقتصادی کشور در بخش نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی
• ارتقای جایگاه و موقعیت نمایشگاه در منطقه و جهان
• ایجاد انگیزه جهت سرمایه‌گذاری بخش‌های مختلف خصوصی، تعاونی و دولتی، داخلی و خارجی در صنایع نفت و گاز
• ایجاد حس خودباوری و خوداتکایی ملی در نیروهای متخصص و مدیران و سرمایه‌گذاران داخلی جهت انجام مطالعات و تحقیقات در زمینه‌های اکتشاف، استخراج، فراوری و توزیع و صادرات محصولات

آنچه در بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی گذشت

نمایشگاه‌ها همان‌طور که از رسالت‌شان بر می‌آید، محل تلاقی عرضه و تقاضا در هر صنعتی است. نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی نیز این قاعده مستثنی نیست و هر ساله شاهد حضور شرکت‌های دولتی و خصوصی از حوزه‌های متفاوت مرتبط با این صنعت است. شاید با شنیدن لغت نفت اولین زمینه‌ای به ذهن خطور می‌کند، شرکت‌ها و صنایع فعال در بخش حفاری هستند که از شرکت‌کنندگان ثابت نمایشگاه هستند.  

از دیگر حوزه‌های پررنگ این صنعت می‌توان به حوزه پایپینگ و الزامات توزیع فرآورده‌های نفت و گاز اشاره کرد. از آنجایی که طراحی پایپینگ و تحلیل آن از دیدگاه تنش‌های موجود و محتمل از بحث‌های مهم محسوب می‌شود، مهندسین این حوزه حضور پررنگی در چنین نمایشگاه‌هایی داشته و دارند. اگر به مدل‌سازی سیستم‌های پایپینگ علاقه‌مند هستید می‌توانید دوره آموزش اف ای پایپ FE PIPE را شرکت نمایید.

یکی دیگر از صنایع مرتبط، شرکت‌های فعال در بحث‌های فرآیندی هستند که در موارد مختلفی از طراحی فرآیند گرفته تا تجهیزات فرایند یا ارائه خدمات دارند. در همین راستا شرکت‌های تولیدکننده توربوماشین، مانند انواع پمپ‌ها، کمپرسورها، بویلرها، چیلرها و ... نیز در نمایشگاه حضور داشتند. با شرکت در دوره آموزش اسپن هایسیس Aspen HYSYS مقدماتی و دوره آموزش اسپن هایسیس Aspen HYSYS پیشرفته می‌توانید دانش و مهارت خود را در زمینه شبیه‌سازی فرایندهای شیمیایی ارتقا دهید. در مقاله نرم افزار هایسیس Hysys چیست؟ چه کاربردی در مهندسی شیمی دارد؟ نیز بیان کردیم که HYSYS به عنوان یک پلتفرم جامع مهندسی عمل می‌کند و برای مدل‌سازی طیف وسیعی از فرآیندها، از بالادست تا پایین‌دست، کاربرد دارد.

یکی از نکات قابل توجه این دوره از نمایشگاه که به احتمال زیاد متاثر از شعار سال ۱404 و همچنین شعار امسال نمایشگاه مبنی بر «سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، ضامن رشد و توسعه اقتصادی» بوده است، حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف بود که برخی به صورت مستقل و برخی در قالب پارک‌های علم و فناوری در نمایشگاه حاضر شده بودند.

شرکت‌کنندگان داخلی نمایشگاه

اصلی‌ترین شرکت‌کنندگان داخلی این نمایشگاه در واقع شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت هستند که دستاوردهای خود را در زمینه‌های متفاوت ارائه می‌دهند. شرکت‌های اصلی وزارت نفت در نمایشگاه عبارت‌اند از:  

• شرکت ملی نفت ایران
• شرکت ملی گاز ایران
• شرکت ملی پالایشگاه و پخش فرآورده‌های نفتی ایران
• شرکت ملی صنایع پتروشیمی

براساس گزارشات رسمی مراجع بین‌المللی، نفت و گاز مهم‌ترین حامل‌های انرژی موجود در سبد جهانی انرژی می‌باشند که اهمیت خود را طی دهه‌های آتی نیز حفظ خواهند کرد. از آنجایی که در فرآیند تبدیل گاز طبیعی به انرژی حرارتی، آلودگی زیست‌محیطی کمتری نسبت به سایر حامل‌های انرژی فسیلی تولید می‌گردد و نیز با توجه به اهمیت حفاظت و صیانت از محیط زیست در تداوم روند توسعه صنعتی و اقتصادی کشورهای جهان به عنوان الزامی گریزناپذیر و یکی از ده‌ها پیش‌نیاز توسعه پایدار، استفاده از گاز طبیعی به عنوان انرژی پاک و سازگار با محیط زیست، روندی فزاینده را شاهد است و بر اساس پیش‌بینی مراجع رسمی بین‌المللی این فرآیند در دهه‌های آینده نیز ادامه خواهد یافت. به طوری که گاز طبیعی بیشترین نرخ رشد تقاضا را در میان حامل‌های فسیلی انرژی طی دو دهه آینده به خود اختصاص خواهد داد. به این مزیت بنیادین باید امتیازاتی از قبیل توزیع جغرافیایی مناسب ذخایر گاز و قیمت قابل رقابت با سایر حامل‌های انرژی و تحولات تکنولوژیک منجر به تسهیل در انتقال گاز طبیعی در مسافت‌های طولانی را نیز افزود.

طبق اساسنامه قانونی، شرکت ملی گاز ایران به عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وابسته به وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران با سرمایه اولیه ۲۵ میلیارد ریال در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی (مطابق با ۱۹۶۵ میلادی) تأسیس شده است. این شرکت از بدو تشکیل تاکنون متناسب با روند توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و لزوم بهره‌گیری از گاز به عنوان یکی از منابع مهم در تأمین سوخت و تولید انرژی و همچنین تحصیل درآمدهای ارزی، به طور تدریجی با توسعه قابلیت‌ها و توانمندی‌ها به منابع و امکانات لازم برای رشد از جمله نیروی انسانی متخصص و کارآمد، ابزارآلات، تجهیزات و ماشین‌آلات و کارگاه‌های متعدد و متنوع پیشرفته و مدرن، برای اجرای عملیات دست یافته است. به طوری که امروز قادر است کلیه امور محوله را مطابق با استانداردهای معتبر بین‌المللی به انجام برساند.

جایگاه ایران در صنعت گاز جهان

اکنون شرکت ملی گاز ایران به عنوان سومین تولیدکننده بزرگ گاز در جهان بعد از ایالات متحده آمریکا و روسیه و همچنین به عنوان یکی از ده شرکت بزرگ فعال در عرصه گاز در خاورمیانه که وظیفه تأمین بیش از ۶۹٫۷ درصد از سوخت مورد نیاز کشور ناشی از انواع حامل‌های انرژی و ۷۵ درصد انرژی حاصل از منابع هیدروکربوری را بر عهده دارد، نقش استراتژیکی در حوزه داخلی و خارجی انرژی کشور ایفا می‌کند.

تداوم رشد اقتصاد جهانی، نیازمند منابع انرژی است و مطالعات مختلف نشان می‌دهد منابع هیدروکربوری تا سال ۲۰۵۰ همچنان به عنوان عمده‌ترین منابع تامین انرژی جهان باقی خواهند ماند. بررسی روند این منابع و توزیع جغرافیایی آنها نشان می‌دهد تا افق ۲۰۴۰ میلادی تنها پنج کشور شامل جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، کانادا، عراق و امارات متحده عربی به عنوان عمده‌ترین تولیدکنندگان نفت و کشورهای جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قطر، عربستان سعودی و چین پنج تولیدکننده اصلی گاز در آن زمان خواهند بود. در این میان جایگاه ایران از چند جهت قابل بررسی و تامل است.

براساس آخرین آمارهای رسمی تا پایان سال ۲۰۲۳، ایران با برخورداری از حدود ۳۲٫۱ تریلیون متر مکعب ذخایر اثبات‌شده گاز طبیعی و سهمی معادل ۱۷٫۱ درصد، همچنان جایگاه دوم را در میان دارندگان ذخایر عمده گاز جهان به خود اختصاص داده است.

معرفی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران

پس از فوران نفت چاه شماره‌ یک مسجدسلیمان در بامداد پنجم خرداد ۱۲۸۷ شمسی، پالایشگاه نفت آبادان، به‌عنوان نخستین مجموعه نفتی کشور در سال ۱۲۹۱ به بهره‌برداری رسید و نخستین خط لوله انتقال نفت ایران فاصله مسجدسلیمان تا بندر آبادان را در نوردید. بدین‌سان صنایع پالایش و انتقال نفت در ایران و خاورمیانه پا گرفت. در سال ۱۳۰۸ نخستین مجموعه متمرکز فروش و عرضه داخلی فرآورده‌های نفتی کشور که بعدها نام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران را به خود گرفت، نیز تاسیس شد. اما شکل‌گیری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران به‌عنوان یکی از چهار شرکت اصلی وزارت نفت ایران در هفتم اسفند ۱۳۷۰ اتفاق افتاد.

هدف از شکل‌گیری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، ساماندهی عملیات انتقال نفت خام از مبادی تولید به واحدهای پالایشی، پهلوگیری صادراتی، پالایش، انتقال، تولید، ذخیره‌سازی و توزیع فرآورده‌های نفتی، ساخت پالایشگاه‌ها و سکوهای دریایی، احداث خطوط لوله، مراکز انتقال، مخازن و انبارهای نفت و تاسیسات نفتی، و مسئولیت شبکه ارتباطات مخابراتی در گستره عظیم صنعت ملی نفت کشور، در یک مجموعه واحد و کارآمد بود. شرکت‌های تابعه شرکت ملی پالایش و پخش علاوه بر مدیریت‌ها و بخش‌های ستادی، سه شرکت تابعه نیز در زیرمجموعه خود دارد:  

• شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران  
• شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران  
• شرکت ملی مهندسی و ساخت‌و‌ساز نفت ایران  

علاوه بر این، مالکیت دو پالایشگاه آبادان و امام خمینی (ره) شازند و نظارت حاکمیتی بر عملکرد ۸۱ پالایشگاه خصوصی نفت کشور، شامل پالایشگاه‌های اصفهان، تهران، بندرعباس، تبریز، شیراز، الاوان، کرمانشاه و میعانات گازی ستاره خلیج فارس را نیز داراست.

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با بهره‌گیری از ۲۰ هزار نفر نیروی انسانی کارآزموده و متخصص در بخش‌های ستادی و عملیاتی در حوزه‌های پالایش، خطوط لوله و مخابرات نفت، پخش فرآورده و مهندسی و ساخت‌و‌ساز نفت، مالکیت ۲ پالایشگاه نفتی و نظارت حاکمیتی بر ۸ پالایشگاه خصوصی را داراست و با استفاده از ۱۴ هزار کیلومتر خط لوله در سایزهای مختلف، ۱۹۴ تلمبه‌خانه و مرکز انتقال، ۲۹۸ ایستگاه مخابراتی در ۱۲ منطقه عملیاتی خطوط لوله و مخابرات، و وجود ۶۲۳۱ جایگاه دولتی و اختصاصی و انبار و مخزن ذخیره نفت در ۳۷ منطقه و ۲۲۸ ناحیه عملیاتی پخش، با پتانسیل ذخیره استراتژیک ۱۳٫۴ میلیارد لیتر، و توانایی مدیریت و اجرای طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ مهندسی و ساخت تاسیسات نفتی، یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های نفتی جهان در نوع خود به‌شمار می‌رود.

جایگاه صنعت پتروشیمی ایران در جهان

صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از بخش‌های اصلی صنعت و اقتصاد کشور، طلای‌افزوده‌ای از صنایع نفت و گاز است. این صنعت به‌عنوان مقام نخست صادرات غیرنفتی، در شکوفایی اقتصادی کشور، توسعه پایدار، بومی‌سازی فناوری و توسعه صنایع پایین‌دستی، نقش اساسی بر عهده دارد. اصلی‌ترین مزیت این صنعت در ایران، تنوع خوراک، دسترسی آزاد به منابع و نیروی انسانی متخصص است. صنعت پتروشیمی توانسته است ارزش هر تن خوراک دریافتی را به میزان ۲٫۱ برابر ارتقا داده و ارزش‌های افزوده‌ی بی‌بدیلی را برای منابع کشور به ارمغان بیاورد که انتظار می‌رود با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته در قالب طرح‌های پیشران و تکمیل زنجیره ارزش، این عدد به بیش از این مقادیر برسد.

از سویی، با توجه به این‌که به‌دنبال خصوصی‌سازی‌های گسترده، تقریباً تمامی شرکت‌ها و مجتمع‌های تولیدی این صنعت در بورس حضور دارند، می‌توان این صنعت را معیاری برای شفافیت مالی دانست. این صنعت با ایجاد ظرفیت تولید ۹۰ میلیون تن در پایان سال ۱۴۰۰، تحقق تولید به میزان ۶۵ میلیون تن در سال و ارزش کل محصول نهایی (مجموع فروش داخلی خالص و صادرات) معادل ۲۳ میلیارد دلار برای کشور به ارمغان آورده است. دستیابی به پوشش ۹۶ درصدی تقاضای داخلی، علی‌رغم افزایش چشمگیر تقاضای جهانی محصولات بسته‌بندی و پزشکی به‌دنبال گسترش همه‌گیری کرونا، جز با همت والای و تلاش شبانه‌روزی متخصصان صنعت پتروشیمی، میسر نبود.

با توجه به برنامه‌ریزی صورت‌گرفته و روند فعلی و تعداد طرح‌ها تا پایان برنامه هفتم توسعه، که ۶۹ طرح با ظرفیت ۵۱ میلیون تن و سرمایه‌گذاری ۳۶ میلیارد دلار می‌باشند، پیش‌بینی می‌شود که ظرفیت اسمی در افق ۱۴۰۴ به ۱۲۵ میلیون تن و در افق ۱۴۰۹ به ۱۴۱ میلیون تن افزایش یابد.

در حال حاضر، سهم (تناژی) ایران از ظرفیت و تجارت محصولات عمده پتروشیمی برابر ۲٫۶۸٪ ظرفیت جهانی، ۲۶٫۵۲٪ ظرفیت خاورمیانه که معادل ۵٫۹۳٪ تجارت جهانی و ۲۲٫۱۳٪ تجارت خاورمیانه است.

امید است با اتکا به دانش و تجربه بیش از نیم‌قرنی این صنعت و فعالیت آن در سطح جهانی، در سال‌های آتی شاهد شکوفایی ظرفیت‌های بالقوه بیشتری در آن باشیم.

حضور شرکت‌کنندگان خارجی در نمایشگاه

طبیعی است که با توجه به بین‌المللی بودن نمایشگاه نفت و گاز، شاهد حضور شرکت‌های خارجی در زمینه تولید و عرضه خدمات و همچنین بازدیدکنندگان و متقاضیان کشورهای دیگر نیز باشیم. شرکت‌هایی از کشورهای چین، اوکراین، سوئیس و … در سالن‌های نمایشگاه غرفه داشتند و به معرفی خدمات مشغول بودند. اما متاسفانه این تعداد و همین‌طور تعداد بازدیدکنندگان خارجی، بسیار کمتر از اندازه‌ای که انتظار می‌رفت بود.

نقش آموزش و توسعه منابع انسانی در نمایشگاه

علاوه بر حضور، ارتباطات موثر و هم‌افزایی شرکت‌ها و صنایع بزرگ و کوچک در نمایشگاه‌ها، ایجاد کانال‌هایی در جهت آموزش نیروی انسانی از مزایای مهم چنین گردهمایی‌هایی است. به همین دلیل، حضور مجموعه‌های آموزشی در نمایشگاه و ایجاد ارتباط با مسئولان نیروی انسانی و همچنین مسئولان آموزش صنایع مختلف، فرصتی برای ارتقای سطح فنی کارکنان است.

جمع‌بندی

در این مقاله به معرفی بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی ایران 1404 پرداختیم و ابعاد مختلف آن را تحلیل کردیم. با توجه به ظرفیت‌های کم‌نظیر ایران در این صنایع، لازم است تا با مدیریت مناسب از این پتانسیل‌های طبیعی و انسانی بهره‌برداری شود تا کشور در مسیر توسعه قرار گیرد.در این راستا، دوره‌های گروه آموزشی پارس پژوهان در رشته‌های مختلف مهندسی و مدیریت، شامل آموزش‌های کاربردی و پروژه‌محور با هدف تربیت نیروی انسانی متخصص و ماهر می‌باشد.

نویسندگان: ستاره دهقان، کارشناس مهندسی نفت – رضا صفایی، کارشناس مدیریت صنعتی