اوایل انقلاب صنعتی که در قرن 19 رخ داد، تقاضا برای مدیریتی با تفکر سیستمی و فنی افزایش پیدا کرد. در آن زمان جهان صنعتی نیازمند افرادی با خلاقیت فراوان، برای گسترش و بهبود فرآیندها شد و همان زمان بود که رشته مهندسی صنایع از دل مهندسی مکانیک و با ترکیب با مدیریت پدید آمد و افراد با انتخاب رشته مهندسی صنایع عنوان جدید و پرکاربرد شغلی را وارد صنعت کردند.
تعریف مهندسی صنایع و وظایف آن
افرادی که در انتخاب رشته مهندسی صنایع تصمیم به قدم گذاشتن در این حوزه کاری می کنند در ابتدا با علم ریاضیات و فیزیک، به خصوص علم آماری و مدلسازی های ریاضی تلاش می کنند تا داده های موجود در هر فرآیند را به راحتی بررسی کنند. تفکر سیستمی و آنالیز داده ها از مهارت ها مهم و حیاتی برای یک مهندس صنایع هست. در واقع مهندسان صنایع با تجزیه و تحلیل داده های موجود، بهره وری و کیفیت فرآیندها را گسترش می دهند و منابع انسانی و مواد و دستگاه ها را مدیریت می کنند. انتخاب رشته مهندسی صنایع بیشتر از باقی رشته های فنی و مهندسی با منابع انسانی در ارتباط است و تاثیر افراد بر ماشین ها و فعالیت های فنی را به خوبی درک می کند و سعی می کند با دریافتند این ارتباط ها بهترین عملکرد را در سیستم های فنی اجرا کند.
یکی از ویژگی های مهم مهندسان صنایع، خلاقیت و نوآوری هست. در واقع انتخاب رشته مهندسی صنایع به افراد این دیدگاه را می دهد تا با در نظر گرفتند تمام ابعاد یک فرآیند، بهترین مسیر را طراحی و اجرا بکنند.
هیچ حد و مرزی برای خلاقیت و یادگیری یک مهندس صنایع وجود ندارد. مهندسان صنایع باید مدام در حال یادگیری و بررسی منابع جدید باشند تا بتوانند همه عوامل تاثیرگذار را تحلیل بکنند و با به کارگیری همه ی این عوامل بهترین تفکر را ارائه بدهند. بنابراین باید به جزئیات توجه بالایی داشته باشند تا مسیرهای جدید را بهتر کشف کنند.
افرادی که با انتخاب رشته مهندسی صنایع وارد این رشته می شوند باید روحیه ی کارتیمی را در خود تقویت کنند. پیش بردن اکثر فعالیت های فنی با کار گروهی بهتر انجام می شود و همه افراد با انتخاب رشته مهندسی صنایع، مهارت کار کردن در تیم را باید در خود تقویت کنند اما این مهارت در مهندسان صنایع، به منظور روحیه ی مدیریتی که در آن ها تقویت می شود پررنگ تر است. در واقع مهندسان صنایع باید تلاش بکنند با مدیریت یک گروه خوب، پروژه های خود را به خوبی به ثمر برسانند.
آینده شغلی مهندسان صنایع
با پیشرفت تکنولوژی تقاضا برای مهندسان صنایع هم پیشرفت چشمگیری داشته است. طبق گزارشی که سایت جاب ویژن در مرداد سال 1401 ارائه کرده است آگهی برای استخدام مهندسان صنایع رشد ویژه ای داشته و 12 درصد از آگهی های سایت را شامل می شود.
بازارکار رشته مهندسی صنایع از از تنوع زیادی برخورد است و افراد در انتخاب رشته مهندسی صنایع می توانند با توجه به مهارت ها و تواناهاییشان در هر کدام از زمینه های کاری این رشته وارد بشنود. برای مثال افرادی که به حوزه ی مالی علاقه دارند می توانند به راحتی در بانک ها مشغول به کار شوند، افراد علاقه مند به حوزه مدیریت می توانند در زمینه های شغلی مانند مدیر تضمین کیفیت و... کار کنند، افرادی که مایل به کار سیستمی هستند می توانند در شرکت هایی مانند همراه اول، و... فعالیت کنند و هزاران جایگاه شغلی که انتخاب رشته مهندسی صنایع نقش پررنگی در آن ها دارد.
همچنین صدها عنوان شغلی توسط مهندسان صنایع ابداع شده است و می توانیم در آینده شاهد پیشرفت مهندسان صنایع در این زمینه باشیم. در واقع با انتخاب رشته مهندسی صنایع، افراد با دید سیستمی و مهارت مدیریتی و علوم فنی که در آن ها تقویت می شود می توانند استارت آپی را راه اندازی کنند، در واقع انتخاب رشته مهندسی صنایع بهترین انتخاب برای افرادی که به راه اندازی کسب و کار جدید علاقه مندند است. برای نمونه بنیانگذار دیجی کالا که کسب و کار نوینی را در ایران احداث کرده است از دانشجوهای رشته مهندسی صنایع بوده است.
افراد در رشته مهندسی صنایع، با توجه به طیف وسیع شغلی که دارند می توانند درآمدهای متفاوتی را کسب بکنند. حقوق این افراد با توجه به عنوان شغلی که انتخاب می کنند کاملا متفاوت هست و نمی توان میانگین درست و دقیق از درآمد افراد این رشته بیان کرد. به همین دلیل هیچ محدودیت برای میزان درآمد افراد این رشته وجود ندارد و می توانند با توجه به خلاقیت و توانایی ها و مهارت های خودشان به درآمد حداکثری برسند.
افراد در این رشته برای ورود به بازار کار هیچ محدودیتی ندارد و می توانند با هر مدرکی(کارشناسی، ارشد، دکتری) در انتخاب رشته مهندسی صنایع وارد بازار کار بشوند و با توجه به علایق و مهارت هایی خود زمینه ی شغلی خود را پیدا کنند. البته با دریافت مدرک ارشد و دکتری زمینه تحصیلی مهندسان صنایع تخصصی تر می شود و از آن اقیانوس عمیق مطالب متنوع خارج می شوند. برای همین بهتر هست افراد قبل از وارد شدن به مقطع ارشد، زمینه ی علاقه مندی خود را پیدا کنند.
.png)
دروس مقطع کارشناسی
در انتخاب رشته مهندسی صنایع مانند باقی رشته‌ها، دروس عمومی و پایه را در چارت درسی خود دارد. علوم ریاضی و فیزیک که نقش زیادی در این رشته ایفا می‌‌کنند و پایه دروسی مانند آمار هستند در ترم‌های اول گذرانده می‌شوند.
چارت درسی رشته مهندسی صنایع از تنوع زیادی برخوردار هست. مهندسان صنایع باید در تمام زمینه‌های فنی و مدیریتی اطلاعات کافی را داشته باشند تا بتوانند در حوزه‌ی فعالیت خود، با در نظر گرفتن همه‌ی موارد، فرآیندها را مدیریت بکنند یا آن‌ها را بهبود ببخشند. به همین دلیل، افرادی که انتخاب رشته مهندسی صنایع را انجام دادند درس‌های متنوعی از برخی دانشکده ها می‌گذراند که در زیر به چندمورد از آن‌ها اشاره کردیم:
۱.مبانی برق از دانشکده مهندسی برق
۲. استاتیک و مقاومت مصالح از دانشکده مهندسی مکانیک
۳.علم مواد از دانشکده مهندسی مواد
۴.اقتصاد خرد و کلان از دانشکده اقتصاد و مدیریت
۵. برنامه سازی مقدماتی از دانشکده مهندسی کامپیوتر
همچنین از درس‌های تخصصی که در این رشته ارائه می‌شود می توان به کنترل کیفیت، تحقیق در عملیات، روش‌های تولید، بازاریابی، فناوری اطلاعات و... اشاره کرد. البته این دروس ممکنه در دانشگاه‌های مختلف با کمی تغییر همراه باشد.
گرایش های ارشد در انتخاب رشته مهندسی صنایع
بهینه سازی سیستم ها
مهندسان صنایع سعی می کنند با درک ارتباط بین سیستم ها و ایجاد الگویی منظم بین اجزای هر سیستم بهره وری را در آن ها افزایش بدهند.
سیستم های سلامت
در این گرایش بهینه سازی را در سیستم های سلامت مانند بیمارستان ها، داروخانه ها و... افزایش می دهند. در واقع مهندسان صنایع با آنالیز توانمندی پزشکان، امکانات پزشکی و باقی اعوامل تاثیرگذار در سیستم های سلامت راهکارهایی برای بهبود این روندهای سلامت ارائه می دهند. برای مثال ارائه ایده ای برای کاهش زمان صف های طولانی در نوبت های پزشکی.
مدیریت نوآوری و فناوری
با کسب اطلاعات از تکنولوژی های بروز مهندسان صنایع سعی می کنند فناوری های نوین را وارد صنعت های مرتبط بکنند و با روش های بروز آن ها را توسعه ببخشند.
لجستیک و زنجیره تأمین
در فعالیت های این گرایش، مهندسان صنایع از ابتدای تولید یک ماده تا به ثمر رسیدن و فروش آن را مدیریت می کنند. درواقع برای تبدیل یک ماده خام به ماده نهایی برنامه ریزی های لازم را انجام می دهند.
مدیریت پروژه
مهندسان صنایع مدیریت کامل یک پروژه را به دست می گیرند و تلاش می کنند با مهارت مذاکره و کارگروهی، تمام ابعاد پروژه را مدیریت بکنند و به بهترین شیوه آن را به ثمر برسانند.
آینده پژوهی
در این رشته مهندسان صنایع آینده ی زمینه های مختلف مانند اقصادی، علمی و... پیشبینی می کنند تا قبل از رخ دادن مشکلی آن را برطرف بکنند و برای جلوگیری از عیوب راهکارهایی را به کار ببرند.
سیستم های کلان
سیستم های بزرگ مانند صنعت حمل و نقل، منابع انسانی، اقتصاد و... را بررسی می کند و به تحلیل ارتباط میان آن ها می پردازد.
سیستم های مالی
در این گرایش مهندسان صنایع با به کار گیری اقتصاد مهندسی و مهندسی مالی که آموخته اند تلاش می کنند مسائل مالی سیستم ها را تحلیل بکنند و فنون مهندسی را در آن ها به کار ببرند تا به پیشرفت مالی در زمینه های مختلف دست بیاید.
جمع بندی
رشته مهندسی صنایع افرادی را با مهارت‌های بالای ارتباطی، تفکر سیستمی و دیدگاه بلندمدت رشد می‌دهد. شما با انتخاب رشته مهندسی صنایع به خوبی یاد می‌گیرید که چطور در هر سیستمی، راهی نو برای بهبود ارائه بدهید و آن را به بهترین شیوه اجرا کنید، همچنین برنامه ریزی درست و اصولی برای پیشرفت در زمینه‌های مختلف از جمله مهارت‌هایی هست که در رشته مهندسی صنایع ایجاد می‌شود. از این رو، این رشته نه تنها در تمام زمینه‌های تکنولوژی نقش بسزایی دارد، در زندگی شخصی افراد هم میتواند تاثیر گذار باشد.
به همین دلیل یادگیری مهارت‌ها و دروس این رشته، مانند مدیریت تضمین کیفیت، هوش تجاری، تفکر سیستمی در سازمان ها و... به افراد علاقه من پیشنهاد می شود.
نویسنده: فاطمه زهرا الهی، کارشناس دپارتمان مهندسی صنایع گروه آموزشی پارس پژوهان
