کنترل کیفیت فرایندی است که از طریق آن یک کسب و کار به دنبال اطمینان از حفظ یا بهبود کیفیت محصول است. که این فرایند شامل سیستماتیک نظارت، ارزیابی و بهبود کیفیت محصولات یا خدمات برای برآورده شدن انتظارات مشتریان و الزامات قانونی است. در واقع در کنترل کیفیت با کشف عیوب، خطاها و ناکارآمدی‌ها در فرآیند تولید، برای بهبود و کاهش این خطاها اقدام می شود تا محصول نهایی با نهایت کمال ممکن تولید و توزیع شود. با پیاده سازی اقدامات کنترل کیفیت سازمان ها می توانند اطمینان حاصل کنند که محصولات آنها با استانداردهای و مشخصات کیفی مورد نظر تطابق دارند. این کار بهبود در تأمین نیازهای مشتریان را فراهم می‌کند و همچنین شهرت و اعتبار شرکت را در بازار افزایش می‌دهد، به همین دلیل هست که تقریبا تمام سازمان ها و کسب و کارهای تولیدی نیازمند تیم کنترل کیفیتی هستند تا همواره بهترین کیفیت را تامین کند و این موجب می شود که شغل کنترل کیفیت بازارکار خوبی داشته باشد و همچنین مزایای زیادی برای کسب و کار ها به ارمغان بیاورد. برای مثال بهبود شهرت شرکت، رعایت استانداردها و مقررات مربوطه، محصولات با کیفیت بالاتر، افزایش رضایت، وفاداری و حفظ مشتری شناخت بهتر برند و متمایز شدن از رقبا از جمله نتایج کنترل کیفیت در سازمان ها است.البته کنترل کیفیت در هر سازمان باتوجه به محصول و صنعت حوزه آن سازمان متفاوت هست. برای مثال در ساخت و تولید هواپیما، کنترل و تضمین کیفیت از اهمیت زیادی برخوردار است، کارشناسان این صنعت ملزم به ردیابی و بازرسی مجدد همه اقلام و مراحل ساخت هستند تا شواهد مبنی بر این که همه چیز طبق استاندارد پیش رفته است ایجاد کنند. در حالی که در صنعت داروسازی، کارشناسان کنترل کیفیت اقداماتی برای کسب اطمینان از سالم بودن دارو ها انجام می دهند، از این رو آزمایش‌های شیمیایی و میکروبیولوژیکی نمونه‌های خط تولید را انجام می‌دهند، یا در صنعت برق یک مهندس کنترل کیفیت به مدارات و جریاناتی که در ساخت محصول به کار رفته است توجه می کند و اقدامات خود را در راستای ایمن بودن محصول انجام می دهد. به همین دلیل است که یک مهندس کنترل کیفیت همواره باید درمورد حوزه ای که مشغول به کار است اطلاعات کافی داشته باشد تا بتواند ایده هایی برای بهبود کیفیت آن ارائه بدهد و به همه ابعاد آن محصول توجه کند.
یکی از اصول اساسی کنترل کیفیت در مهندسی صنعتی، جلوگیری به جای شناسایی است. این بدان معناست که به جای انتظار بروز عیوب و سپس رفع آنها، شرکت‌ها باید بر تلاش برای جلوگیری از بروز عیوب در ابتدای کار تمرکز کنند. این با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند بهینه‌سازی فرآیند، آموزش کارکنان و فعالیت‌های بهبود پایدار قابل دست‌یابی است.
روش های کنترل کیفیت
از روش‌ها و ابزارهای مختلف در کنترل کیفیت استفاده می‌شود که یکی از روش‌های پرکاربرد، کنترل فرآیند آماری (SPC) است که با استفاده از تکنیک‌های آماری فرآیند تولید را نظارت و کنترل می‌کند. با تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده از فرآیند تولید، شرکت‌ها می‌توانند الگوها، الگوها و نامطابقت‌های را شناسایی کنند که ممکن است به نشانه مشکلات کیفی باشد.
روش دیگر پرکاربرد در کنترل کیفیت، روش شش سیگما است که بر کاهش عیوب و بهبود فرآیندها برای دست‌یافتن به یک کیفیت نزدیک به عالی تمرکز دارد. شش سیگما از روش داده‌محور برای شناسایی و حذف عیوب در فرآیند تولید استفاده می‌کند که منجر به بهبود کیفیت محصول و رضایت مشتری می‌شود.
علاوه بر این روش‌ها و ابزارها، شرکت‌ها نیز از روش‌های مختلف کنترل کیفیت مانند بازرسی، آزمون و حسابرسی استفاده می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که محصولات با استانداردهای کیفی مورد نظر تطابق دارند.
روش کنترل کیفیت تاگوچی رویکرد دیگری است که بر نقش تحقیق و توسعه در کاهش بروز عیب و نقص در محصولات تاکید دارد. روش تاگوچی طراحی را مهم‌تر از فرآیند تولید در کنترل کیفیت می‌داند و سعی می‌کند تا واریانس‌های تولید را قبل از وقوع حذف کند.
کارشناس کنترل کیفیت
کارشناسان کنترل کیفیت اغلب فارغ التحصیلان رشته مهندسی صنایع هستند اما از آن جایی که این شغل در همه صنایع فراگیر شده است، باقی رشته ها مانند مهندسی مکانیک، مهندس شیمی و... نیز در این حرفه مشغول به کار هستند. کارشناسان کنترل کیفیت نتایج بازرسی های خود را مستند می کنند و توصیه هایی در مورد نحوه جلوگیری از خطاها یا نقص های رایج با توجه به مستندات و داده هایی که کسب کردند ارائه می کنند. آنها تجهیزاتی را که برای اندازه‌گیری محصولات استفاده می‌کنند کالیبره می‌کنند تا مطمئن شوند که اطلاعات دقیقی از تمام موجودی‌ها دریافت می‌کنند. آنها برای شناسایی موجودی های دور ریخته شده و اندازه گیری میزان خطا برای مراحل مختلف زنجیره تامین و تولید، اسناد اداری را پر می کنند.
کارشناسان کنترل کیفیت معمولا ویژگی هایی مانند تلاش برای ایمن تر کردن محصولات، روحیه کار تیمی، برقراری ارتباط موثر با مردم و... را دارند و یک کارشناس کنترل کیفیت حرفه ای همواره به جزئیات توجه ویژه ای دارد تا در صورت بروز هر گونه ایراد و نقصی آن را گزارش کند و برای رفع آ« اقداماتی انجام بدهد. مهارت مکانیکی و ریاضی، مهارت های فنی، عملکرد تحت فشار و... از جمله خصوصیات این کارشناس ها هست که اگر به این ها علاقه دارید کنترل کیفیت می تواند شغل مناسبی برای شما باشد.اگر اصول کنترل کیفیت را یادبگیرید می توانید در موقعیت‌های مختلف این حوزه از سطوح اجرایی تا مدیریتی مشغول به کار بشوید که این موقعیت ها شامل، مدیر کنترل کیفیت، رئیس انطباق، معاون کیفیت و کارشناس کنترل کیفیت می شود.
فرق کنترل کیفیت و تضمین کیفیت چیست؟کنترل کیفیت بر مراحلی که برای شناسایی عیوب قبل، حین یا بعد از فرآیند تولید انجام می‌دهید متمرکز است. کنترل کیفیت به بازرسان کیفیت و متخصصان معتبر نیاز دارد تا محصول را آزمایش و بازرسی کنند تا اطمینان حاصل شود که استانداردهای کیفیت تعیین شده توسط شرکت مطابقت دارد. به عنوان مثال، ممکن است در زمانی که کالای شما در کارخانه است، بازرسی های کیفی انجام دهید تا قبل از ارسال، عیوب را بررسی کنید.اما تضمین کیفیت یا QA شامل انجام اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از تولید محصولات با کیفیت پایین و بروز نقص در وهله اول است. تضمین کیفیت به مدیریت پروژه نیاز دارد تا فرآیندهای کیفیت را دنبال کند و معمولاً شامل ایجاد یک برنامه مدیریت کیفیت است. به عنوان مثال، ممکن است یک ممیزی کارخانه انجام دهید تا سازنده خود را بر اساس معیارهای مختلف ارزیابی کنید تا تعیین کنید که آیا توانایی های آنها با نیازهای شما مطابقت دارد یا خیر تا احتمال بروز نقص را کمتر کند.
حرف آخر
کنترل کیفیت از جمله مشاغل بشر هست که همواره همه صنایع نیازمندی خود را به آن احساس می کنند و این نیازمندی با توسعه صنعت و تکنولوژی بیشتر هم می شود. در واقع کنترل کیفیت به مسائل حیاتی مانند سلامت مشتریان، رضایت آن ها، حتی محیط زیست و... توجه ویژه ای دارد و همواره تلاش می کنند با توجه به داده هایی که از محصولات کسب می کنند بهترین راهکارها را برای رفع عیوب ارائه بدهد تا هموار محصولات به آن استاندارد های جهانی نزدیک شوند.
نویسنده: فاطمه زهرا الهی، کارشناس دپارتمان مهندسی صنایع گروه آموزشی پارس پژوهان
