هوش مصنوعی، واقعیتی که دنیا را قورت می دهد

هوش مصنوعی یکی از شاخه هایی است که در دنیای کامپیوتر، اهمیت فراوانی پیدا کرده است و تغییرات در آن می تواند تحولات گسترده ای را در فناوری اطلاعات پدید بیاورند. در واقع هوش مصنوعی قصد دارد در ماشین ها نوعی هوشمندی ایجاد کند تا ماشین به نوعی بتواند یادگیری داشته باشد و بعد از آن هم به وسیله پردازش تصمیم گیری کند و یک فرایند حاصل شود.

ما در مسیر حرکت پر سرعت دنیای فناوری هستیم و همانگونه که ارتباطات ما گسترش بیشتری یافته و چه بسا که امروزه با یک گوشی تلفن همراه در جیبمان با تمام نقاط جهان میتوانیم ارتباط داشته باشیم به همان نسبت هم هوش مصنوعی با سرعت هرچه تمام تر در حال فراگیر شدن در زندگی های ماست و اطلاعات هرچه بیشتر پیرامون این موج عظیم بسیار سودمند و لذت بخش خواهد بود و این سبب می شود ما بتوانیم از مزایای این ابر قدرت دنیای فناوری بیشتر استفاده کنیم پیش از اینکه معایبش نصیبمون بشه زیرا برخی از دانشمندان به طور عجیبی معتقدند که فراگیری هوش مصنوعی در دنی میتواند برای جامعه بشری مخرب باشد و آینده مارا به خطر بیندازد.

هوش مصنوعی انواع و سطوح مختلفی دارد اما جدای از آن ما برای ساخت یک سیستم هوش مصنوعی و ایجاد ویژگی ها و قابلیت های یک انسان در ماشین و تقویت آنها نیازمند آشنایی وبهره گیری از فناوری هایی از جمله : یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی، بینایی ماشین، شبکه عصبی و ... هستیم.

سطوح انواع هوش مصنوعی

هوش مصنوعی فناوری گسترده‌ای محسوب می‌شود که انواع متفاوتی دارد. انواع مختلف این فناوری برای اهداف متفاوتی طراحی شده‌اند؛ هوش مصنوعی بر اساس عملکرد به سه دسته تقسیم می شود:

• هوش مصنوعی محدود یا ضعیف  Artificial Narrow Intelligence (ANI):

این نوع از هوش مصنوعی برای سیستم هایی در نظر گرفته شده که تنها توانایی انجام یک کار را دارند یا به بیان دیگر برای کاری خاص و محدود ساخته شده اند.

• هوش مصنوعی عمومی یا قوی  Artificial General Intelligence (AGI):

این نوع از هوش مصنوعی بر خلاف مدل اول محدود به یک وظیفه مشخص نیست و طیف وسیعی از کارهارا در بر میگیرد. توانایی این سیستم در حد انسان است به همین جهت بشر هنوز فاصله زیادی تا ساخت این نوع هوش مصنوعی دارد اما نمونه های آن را میتوان در فیلم ها و رمان های تخیلی دید انجا که ربات ها بدون نیاز به انسان کارهارا انجام می دهند.

• فراهوش (ابر هوش مصنوعی) یا Artificial Super Intelligence (ASI):

به ماشین‌های اشاره‌ دارد که از سطح هوش انسانی گذشته‌اند و دیگر محدودیت‌های هوش انسانی را ندارند. این گونه از AI، شاید همانی باشد که بسیاری را نگران آینده‌ی استفاده از این فناوری‌ها کرده است. شاید بتوان گفت فراهوش نسخه پیشرفته تر از هوش عمومی باشد و سطح توانایی این هوش از تمام توانایی‌های طبیعی انسان بالاتر است و در کل برتری کاملی نسبت به انسان دارد. 

یادگیری ماشین

شاید بتوان گفت یادگیری ماشین و هوش مصنوعی دو کلمه جدایی ناپذیر هستند به این جهت که ما در دنیای هوش مصنوعی به یک عامل هوشمند یاد میدهیم که از ویژگی ها و تحلیل رفتار های شبیه به انسان استفاده کند حال در یادگیری ماشین این برنامه و کد برای ماشین نوشته شده و این ساختار به او آموزش داده می شود. پس به بیان بهتر می توانیم بگوییم یادگیری ماشین زیر مجموعه بسیار مهم از هوش مصنوعی محسوب می شود.

پس به بیان دیگر ما در یادگیری ماشین قصد داریم ماشین بدون دخالت انسانی و اتوماتیک یادگیری داشته باشد و بتواند در موقعیت های مناسب تصمیم گیری کند و اقدامات خود را مطابق آن تنظیم کند. این یادگیری ماشین به 3 گروه تقسیم می شود: یادگیری با نظارت ، یادگیری بدون نظارت ، یادگیری تقویت شده

شبکه عصبی

محققان با الهام از عملکرد پیچیده مغز انسان که در آن صدها میلیارد نورون به هم پیوسته اطلاعات را به صورت موازی پردازش می کنند یک مدل ریاضی یافتن که این مدل منجر به ایجاد ساختاری به نام شبکه عصبی مصنوعی شده است که می توان از این شبکه در مباحث مدلسازی، بهینه سازی، طبقه بندی، شناسایی سیستم و ... استفاده نمود. در شبکه عصبی مغز انسان نورون ها از طریق سیناپس ها به یکدیگر متصل هستند .

اطلاعات در مغز انسان از نورون‌های دیگر به وسیله‌ی دندریت (dendrite) دریافت شده. این اطلاعات در نورون ها اگر از یک حدِی فراتر رود به اصطلاح فعال (fire) می‌شود و این سیگنالِ فعالْ شده از طریق آکسون‌ها (axons) به نرون‌های دیگر منتقل میشوند. این فرآیند، باعث یادگیری می شود و پس از دریافت داده ورودی، پردازشی روی آن انجام می‌دهند و نتیجه را به یک سلول دیگر منتقل می کنند. این روند تا زمانی که نتیجه نهایی مورد نظر به دست آید ادامه دارد و در نهایت منجر به رویدادی خواهد شد. پس وقتی می گوییم  که ما یک شبکه عصبی را آموزش بدهیم یعنی می خواهیم نورون ها هر گاه که یک الگوی مشخص از داده ها را یاد گرفتند فعال شوند.

پردازش زبان طبیعی

پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing) که به اختصار NLP نیز نامیده می‌شود،یکی از شاخه های هوش مصنوعی است و روشی که رایانه بتواند با آگاهی از چگونگی استفاده بشر از زبان، زبان انسانی را درک کند

این علم کاربردهای بسیاری دارد که شمار آنها رو به افزایش است که از جمله آنها به موارد زیر میتوان اشاره کرد:

• ترجمه‌ی ماشینی و ویرایشگرهای متن
• تحلیل عواطف و سیستمهای توصیه گر
• دسته‌بندی متون و یادگیری ماشین
• دستیارهای صوتی و گفتگوهای تعاملی

بینایی ماشین

امروزه حوزه بینایی ماشین و پردازش تصویر در صنعت بسیار مورد استفاده قرار گرفته است که به نوعی ما از ماشین درخواست داریم تصویری را تحلیل کرده و پردازش های لازم را انجام دهد

ورودی سیستم ما صرفا یک تصویر بوده و خروجی هم بسته به پردازشی که مد نظر هست از سیستم دریافت می شود. این خروجی گاهی یک سری اطلاعات دریافتی از عکس و گاهی یک عکس بازیابی شده می باشد که روی عکس مخدوش انجام می شود و یا...

پردازش تصویر به دو روش انالوگ و دیجیتال انجام می شود که در صنایع مختلف اهمیت ویژه ای دارد. ماشین ها به واسطه این روش می توانند عکس هارا دسته بندی و مطالبی را از آنها فرا بگیرند.

حوزه بینایی ماشین به سه زیر شاخه مهم تقسیم‌بندی می‌شود:

• مطابقت دو سویی (Stereo Correspondence).
• بازسازی صحنه (Scene Reconstruction)
• بازشناسی یا تشخیص اشیاء (Object Recognition)

کاربرد هوش مصنوعی

هوش مصنوعی از آن دسته فناوری هاست که میتواند به سرعت در تمامی زمینه ها و ابعاد شغلی از قابلبت های آن بهره مند شد و شاید به همین جهت برخی از دانشمندان ما به واسطه این فناوری نگران آینده بشر هستند.

از میان این حوزه ها به پزشکی و بهداشت و درمان، تجارت الکترونیکی، مدیریت نیروی انسانی، رباتیک، تولید، اشتغال زایی،دیپ فیک و ... اشاره کرد که هرکدام را توضیح مختصری میدهیم.

در حوزه بهداشت و درمان استفاده از هوش مصنوعی بسیار گسترده خواهد بود برای مثال در تشخیص بیماری، دستیاری جراحان، بررسی علایم حیاتی ، پزشکی از را دور و خیلی از بستر های دیگر این حوزه می توان از هوش مصنوعی بهره برد.

درحوزه مدیریت نیروی انسانی برای مثال در تسهیل امور استخام نیرو، سازماندهی نیرو و ... میتوان از این علم بهره برد.

یکی دیگر از حوزه هایی که هوش مصنوعی تحول عجیب و غریبی در آن بکار برده دیپ فیک می باشد که همان ساخت تصاویر و ویدیوهای جعلی نزدیک به واقعیت است و متأسفانه در حال حاضر اغلب دیپ فیک برای اهداف مخرب به کار می‌رود.

آینده هوش مصنوعی

دیدگاه های متفاوتی درباره آینده هوش مصنوعی تخمین زده شده است. خیلی از بزرگان و دانشمندان از جمله ایلان ماسک و نظیر استیون هاوکینگ در مورد خطر Artificial intelligence  برای آینده بشر هشدار داده‌اند و حتی برخی نگران سلاح های کشتار جمعی مجهز به هوش مصنوعی هستند اما میتوان گفت این نگرانی ها حداقل در حال حاضر بی مورد است زیرا ماهیت هوش مصنوعی سبب شده که بیشتر در خدمت بشر باشد و مزایای آن را به معایبش برتری می دهد.

حتی شاید بتوان گفت درصورتی‌که هرچه بیشتر اطلاعات پیرامون این علم داشته باشیم و از سیستم‌های هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف استفاده کاملا کنترل شده کنیم و داده‌ها و الگوریتم‌های بدون نقص در اختیار آن‌ها قرار دهیم ، این سیستم‌ها می‌توانند در زمینه تشخیص، مدیریت، تصمیم‌گیری، کاهش خطاهای انسانی، اتوماسیون و هوشمندسازی به بشر کمک کنند و کمتر نگران آینده هوش مصنوعی برای بشر باشیم.

جمع بندی

در این مقاله سعی کردیم اطلاعات کلی درباره تعریف هوش مصنوعی که یکی از زیر شاخه های علم کامپیوتر و از به روز ترین علم های دنیاست که اکثر شغل ها و رشته ها را درگیر خودش کرده است بدهیم و نحوه کار یک عامل هوشمند را به طور کلی بیان کنیم و در ادامه گریزی به اصلی ترین زیر شاخه های این علم از جمله یادگیری ماشین، بینایی ماشین، پردازش زبان طبیعی، شبکه های عصبی و ... بزنیم و در اخر هم آینده این علم و نگرانی که خیلی از دانشمندان و بزرگان در راستای گسترش این علم دارند را مطرح کردیم.

 نویسنده: نگین بشیری، دانششجوی کارشناسی ارشد هوش مصنوعی و رباتیکز