شاید این عنوان در لحظه اول فرآیندی را به ذهن شما نزدیک کند که به اشتباه انجام می شود. بله دقیقا منظور همین است. سرنا را از سر گشاد زدن دقیقا همان تعبیری است که عزیزان بادی بیلدینگ کار در باشگاه با شکلی دیگر به هم می گویند"داداش داری اشتباه میزنی".
مراد از این جمله در پروژه چیست؟
در طی 10 سال تنفس در فضای تدریس به واسطه شناخته شدن کم و بیش در شبیه سازی مسائل تنشی و جامداتی با نرم افزار ABAQUS کم و بیش پروژه هایی را به عناوین مختلف از کارشناس پروژه تا مدیریت پروژه را تجربه کرده ام. چیزی که خیلی زیاد در این مدت محسوس بود و به دفعات مشاهده کردم همین زدن سرنا از سر گشادش بود! منظور از این ضرب المثل داخل این مقاله همانطور که از مقدمه اخیر بر می آید مربوط به پروژه هایی است که در کشور تعریف می شوند. متاسفانه در اکثر این پروژه ها ابتدا به صورت "اوستا شاگردی" و تجربی طبق روش هایی که سال های سال در صنعت جواب می گرفتند، پروژه ساخته و آماده اجرا می شود و سپس دقیقا در همین زمان(یعنی قبل از اجرا) دست به دامان یه آنالیزور تنش می شوند که سازه را از لحاظ تحلیل تنش و یا تحلیل های سیالاتی با توجه به نوع مساله تحلیل کند و گزارش بی نقص بودن طراحی را بدهد. خوب این جملات اخیر شما را یاد چیزی جز "سرنا را از سر گشادش زدن" می اندازد؟
مشکل فرآیند پیاده سازی پروژه ها کجاست؟
اصلا فرض کنیم که بعد از ساخت قطعه، سازه یا هر آنچه که مدنظر است گزارش های شبیه سازی هم بر تحمل تنشی سازه صحه گذاشته و پیمانکار و کارفرما خوش و خرم در کنار هم سال های سال از این قسم پروژه های نون و آب دار کار کنند. مشکل این جا هست که در این حالت حق علم شبیه سازی و کارهای عددی ادا نمی شود. اصلا فلسفه وجودی روش های عددی اعم از FEM، BEM، FDM، FV و MESH LESS چیست؟ قرار نیست که ما هزینه ساخت دهیم بعد متوجه شویم که سازه تحمل این میزان تنش را ندارد. یا قرار نیست بعد از ساخت متوجه شویم مفصل طراحی شده از نظر بارگذاری استاتیکی تحمل داشته ولی حواسمان به تعداد سیکل های کاری و خستگی قطعه نبوده است. یا مثلا قرار نیست مکانیزم ساخته شده در پروژه از منظر دینامیکی و سینماتیکی(برای تحلیل های دینامیکی و سینماتیکی پروژه ها از نرم افزارADAMS معمولا استفاده می شود) فاکتورهای کارفرما را پاس کند ولی مکانیزم در پایین ترین نقطه سیکل کاری زمانی که لنگ ضربه ای در انتهای مسیر میزند سازه از محل اتصال وارد تغییر شکل های ماندگار(پلاستیسیته) شود. حتی اگر هیچکدام از اتفاق های بالا پیش نیاید قرار است ما به کمک حل های عددی بهینه ترین طراحی پروژه را که در آن از لحاظ وزن، میزان ماده به کار رفته، نکات مختلف طراحی نظیر راحتی در مونتاژ، راحتی از دمونتاژ، راحتی در تولید و .... ارائه دهیم. در واقع از آنجایی که هزینه های روشهای عددی تنها هزینه منابع انسانی است تکرار و سعی و خطا در آن هزینه به مراتب کمتری نسبت به باز طراحی و باز ساخت پروژه دارد.
راه حل منطقی در تعریف مراحل اجرای پروژه چیست؟
یکی از مزایای روشهای عددی و نرم افزارهای تجاری که از همین روشهای عددی سود می برند این است که به کاربر ابزاری جهت بهینه سازی قطعه در پروژه را می دهد. به عنوان مثال نرم افزار چرتکه (ABAQUS) ماژول Optimization را به همین منظور قرار داده است که از این طریق می توان بهینه سازی های مختلف مانند بهینه سازی توپولوژی، شکل و یا سایز را دنبال کرد. در دوره آباکوس پیشرفته در جلسه آخر یک پروژه بهینه سازی تحلیل می شود و کامل نکات مهم مبحث بهینه سازی را برای دانش پژوهان باز می کنم و آموزش می دهم. مبحث بهینه سازی خصوصا در سالهای اخیر با گسترش صنعت پرینت های سه بعدی به دلیل دسترسی زیادی که این پرینت ها برای ساخت و تولید هندسه های متخلخل و با هندسه های عجیب در پروژه های متفاوت به صنعتگران عزیز می دهد از اهمیت به مراتب بالاتری برخوردار شده است. در طول این 10 سالی که در خدمت دانشجویان و صنعتگران عزیز در قالب انجمن های علمی دانشگاه های برتر کشور(همکاری با انجمن علمی دانشگاه های شریف، تهران، امیرکبیر، علم و صنعت، فردوسی، صنعت نفت و ...) و صنایع مختلف (پتروشیمی های جم و آریا ساسول، ایران خودرو، ساپکو، لاستیک بارز، ماشین سازی اراک، نفت ستاره خلیج فارس، مپنا لوکوموتیو، مکو و موارد کاران و ...) بوده ام تمام تلاشم بر این بوده است که بتوانم نگاه شرکت کنندگان در دوره ها به شکلی متوجه این نکته کنم که می بایست این روشهای شبیه سازی عددی را طوری فرا بگیرند که بتوانند در صنعت و دانشگاه به صورت ریالی و اقتصادی تاثیر تحلیل های شان(به شرط توانایی در رسیدن به جواب های درست) در سود نهایی پروژه و کاهش هزینه پروژه خصوصا در مجموعه های که از استراتژی های رهبری هزینه استفاده می کنند به کارفرماهایشان گزارش داده و آن ها را متقاعد نمایند که در پروژه ها قبل از هرگونه نهایی کردن طراحی و اقدام برای ساخت تحلیل هم انجام دهند.
نیاز بازار داخل و خارج کشور در پروژه ها به روشهای عددی چقدر است؟
خبر خوب برای افراد علاقمند به حوزه های شبیه سازی اینکه با تسلط بر نرم افزارهای شبیه ساز به صورت فیریلنسری هم می توانند پروژه های خوبی بگیرند. در سالهای اخیر خصوصا به خاطر اختلاف ارزش ارزی واحد کشورمان با ارزش واحدهای ارزی کافرمایان کشورهای اروپایی، عربی و .... کسب در آمد از طریق سایت های فیریلنسری هم به شدت توصیه می شود. هر چند رقبا از کشورهای دیگر مانند چین، تایوان، هند و پاکستان کار را سخت می کند با این وجود نیز می توان از این طریق کسب درآمد کرد. برای آشنایی بیشتر با ادبیات فیلنسری به مقاله ای که با این موضوع در سایت قرار داده ایم رجوع کنید. علاوه بر پروژه های به این شکل بعد از تحریم ها بسیاری از صنایع چرخه تولید قطعات مورد نیاز برای تولید محصول نهایی خود را به اجبار در ایران دنبال می کنند که این امر سبب شده است بازار مهندسی معکوس داغ شود. در واقع متخصص های مختلفی که هریک با قسمت های متفاوت از پروژه های مهندسی معکوس نظیر شناسایی و انتخاب مواد، عملیات حرارتی، گرفتن فایل ابرنقاط از طریق اسکن قطعه، ایجاد هندسه قطعه از ابرنقاط، مهندسی ارزش، طراحی ازمایشات، تلرانس گذاری، شبیه سازی و کنترل کیفیت و .... همه و همه درگیر می شوند توانسته اند در سالهای اخیر بیشتر از توانایی شان بهره مند شوند. این که می گوییم تحریم ها در کنار تمامی مشکلاتی که ایجاد کرده اند فرصت هم خلق کرده اند سخن بدون پشتوانه تجربی نیست. در سالهای اخیر بنده با صنایع مختلفی در قالب مشاوره و اجرا (مپنا مکو، پتروشیمی جم، هولدینگ غذایی روژین، ساپکو، نفت ستاره خلیج و بسیار از کارگاه های کوچک و بزرگ) در پروژه های شان همکاری کرده ام که البته بعضا مواردی بوده اند که در پروژه ها سرنا را از سر گشاد آن می زدند، که سعی شده است تا جایی که امکان دارد این پارادایم را تغییر دهم.
سخن آخر
نکته مهم اینکه شما به عنوان کسی که تحصیلات دانشگاهی در زمینه طراحی و تحلیل دارید تا خودتان خودتان را جدی نگیرید داخل صنعت هم کسی شما را جدی نمی گیرد.
1- درس های تخصصی در زمینه های طراحی(سیالاتی یا جامداتی) را جدی بگیرید.
2- در کنار تقویت خود در مباحث تئوری با فرآگیری مهارت ها (نرم افزارها، نقشه خوانی، زبان و ....) در صنعت خودی نشان بدهید.
3- از مهارت های نرم غافل نشوید(مذاکره، فن بیان، ارائه به سرمایه گذار، متقاعدسازی، شبکه سازی، شبکه های اجتماعی، توانایی تیم سازی، مدیریت پروژه و ....)
4- اگر هنوز مشغول به تحصیل در دانشگاه هستید اولا انجام پروژه پایانی را حتما انتخاب کنید(در صورت امکان انتخاب) و ثانیا حتما خودتان انجام دهید. (برونسپاری پروژه دانشجویی اصلا توصیه نمی شود، کمک بگیرید ولی برونسپاری هرگز)
نویسنده: حمیدرضا سمیع پور، مدیریت گروه آموزشی پارس پژوهان
