مینیتب (Minitab) یک نرمافزار آماری است که در ابتدا مخصوص افرادی که از تکنیک شش سیگما (Six Sigma) برای بهبود فرایند استفاده میکردند عرضه شد. این نرمافزار از دهه 70 میلادی به عنوان ابزاری پایدار و مورد اعتماد برای تحلیلهای آماری شناخته شده است. در مقاله آموزش نرمافزارهای مهندسی صنایع (5 نرم افزار کاربردی) بهطور مختصر با مینیتب آشنا شدیم. این نرمافزار راهکارهای آسانی را برای وارد کردن داده، تحلیل آنها و شناسایی الگوها برای حل مسائل دنیای واقعی ارائه میدهد. بسیاری از شرکتها از مینیتب برای رفع نیازهای خود استفاده میکنند.
فهرست مطالب
تاریخچه مینی تب (Minitab)
مینیتب برای اولین بار در سال 1972 در انجمن آمار آمریکا (AmStat.org) توسط اساتید دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا معرفی شد. اولین نسخه این نرمافزار فقط به زبان انگلیسی در دسترس بود اما نسخه Minitab 17 شامل 8 زبان زنده دنیا از جمله انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، کرهای، ژاپنی، چینی، اسپانیایی و پرتغالی است.
چرا مهارت تحلیل و تفسیر داده برای سازمانها کلیدی است؟
همه سازمانها با انواع و اقسام اندازه و ماهیت، نیاز اساسی به توانایی تحلیل و تفسیر داده دارند. زیرا دادهها در دنیای امروز منابعی بسیار ارزشمند هستند. پیتر دراکر پدر علم مدیریت گفته است: چیزی را که نتوان اندازه گرفت، نمیتوان مدیریت کرد. پس تصمیمگیری دادهمحور یک ضرورت اجتنابناپذیر برای موفقیت است.
مهارت تحلیل و تفسیر داده، به مدیران و مهندسین کمک میکند تا دادههای خام را به بینشهای کاربردی تبدیل کنند. همچنین تحلیل و ارزیابی گذشته و پیشبینی آینده و تسهیل تصمیمگیری در سطوح مختلف از دیگر فواید فراگیری این مهارت هستند.
با کمک تحلیل و تفسیر دادهها میتوان گلوگاههای فرایند یا زنجیره تامین را شناسایی کرد و اتلاف زمان و منابع را در فعالیتهای عملیاتی به حداقل رساند. علاوه بر اینها، دادههای مشتریان برای تقسیمبندی آنان و تحلیل رفتارهایشان بسیار مهم هستند. با پیشنهادات، تجربیات و محصولات شخصیسازی شده میتوان رضایت و وفاداری مشتری را به طرز قابل توجهی افزایش داد.
یک سازمان بدون مدیریت بهینه ریسک نمیتواند در تعامل با محیط عملکرد مطلوبی داشته باشد. بنابراین باید اهمیت ویژهای برای این موضوع قائل شود. ابزار اصلی برای مدیریت ریسک داده است. با استفاده از دادههای تاریخی و شناسایی الگوریتمهای موجود در آنها، میتوان ریسکها را بهطور فعالانه شناسایی نمود و استراتژی مناسب روبرویی با آنها را تعیین کرد.
مینی تب چه مزایایی نسبت به اکسل دارد؟
نرمافزار مینیتب مزایای زیادی نسبت به نرمافزارهای مشابه مانند اکسل دارد. همین موضوع باعث شده مدیران و مهندسان برای انجام پروژههای پیچیدهتر به سراغ این نرمافزار بروند. در ادامه ویژگیهای مینیتب که آن را از اکسل متمایز میکند عنوان کردهایم:
- اکسل ابزاری مناسب برای خلاصهسازی، طبقهبندی و تحلیل داده است، اما در موضوع تحلیلهای آماری و کاربرد روشهای ریاضی، مینیتب بسیار قدرتمندتر است.
- قابلیتهای مصورسازی مینیتب به کاربر کمک میکنند که به درک عمیقی از معنای دادهها دست یابد.
- مینیتب به راحتی میتواند آزمونهای آماری از جمله t-test، ANOVA، آنالیز بقا و رگرسیون لجستیکی را اجرا کند. اما اکسل بعضی از این قابلیتها را در سطح مقدماتی و متوسط دارد.
- نرمافزار Minitab قابلیت پشتیبانی از طراحی آزمایش (Design of Experiment – DOE) را دارد. فرایندی که شامل اجرای تغییرات هدفمند برای اصلاح و بهبود نتیجه میشود.
- مینیتب توانایی آمادهسازی انواع نمودارهای کنترل کیفیت آماری، نمودار استخوان ماهی (Fishbone Diagram) و نمودار پارتو (Pareto Diagram) را دارد اما اکسل فاقد چنین ویژگیهایی است.
- کاربران مینیتب میتوانند از راهنمای این نرمافزار برای تفسیر دادهها، اطمینان از رویههای آماری و استفاده از ابزار درخت تصمیم (Decision Tree) بهره بگیرند.
- این نرمافزار شامل ابزارهایی مانند نمودار هیستوگرام (Histogram)، نمودار پراکندگی (Scatter plot) و نمودار جعبهای (Box plot) برای تحلیلهای پیشرفته است. این نمودارها یکی از ابزارهای 7 گانه مدیریت کیفیت هستند که به مهندسان و مدیران در تحلیل بهینه دادهها کمک میکند.
مینیتب شامل 4 جزء اصلی است که به معرفی آنها میپردازیم:
Session Window |
در این بخش کاربر میتواند نتایج تحلیل دادهها را مشاهده کند. |
Worksheet Window |
این قسمت صفحهای مانند اکسل است که شامل ردیف و ستون میشود و برای وارد نمودن داده کاربرد دارد. |
Graph Window |
این بخش نمودارهای تولید شده از دادهها را نمایش میدهد. |
Report Window |
این قسمت خروجی تحلیلهای آماری از جمله گزارشها، نتایج و تفسیر آماری را نشان میدهد. |
چرا هر مهندس صنایع باید نرم افزار مینی تب را یاد بگیرد؟
همانطور که در دوره آموزش مینی تب (MINITAB) آموختیم، امروزه مینیتب به یک ابزار ضروری برای حل مسئله تبدیل شده است زیرا ابزارهای این نرمافزار باعث تحلیل سریعتر و آسانتر فرایندها میشوند. بنابراین شرکتها میتوانند روابط بین دادهها و تغییرات را استخراج کنند و از این بینشها برای بهبود نتایج استفاده نمایند. اکنون سوالی که ممکن است مطرح شود این است: چه تفاوتهایی بین مهندس صنایع مسلط به مینیتب و غیر مسلط به آن وجود دارد؟
- یک مهندس صنایع مسلط به نرمافزار Minitab قادر به آن است که بدون کدنویسی، از قابلیتهای متنوع مینیتب استفاده کند در حالی که در غیر اینصورت، ناچار خواهد بود تحلیلهای خود را بهصورت دستی با اکسل انجام دهد و با پیچیدگی بیشتری روبرو شود.
- مهندسین مسلط به مینی تب میتوانند از به طور مداوم از تکنیکهای شش سیگما استفاده کنند و دقت فرایندها را بهبود دهد. بدون مینی تب، این کار پیچیده و آهسته خواهد بود. تکنیک شش سیگما در دوره آموزش شش سیگما (6SIGMA) به تفصیل تدریس شده است.
- آن دسته از مهندسین صنایع که در مینیتب حرفهای هستند، میتوانند در موقعیتهای شغلی مختلفی از جمله مدیر کیفیت، مدیر بهبود فرایند و مدیر پروژههای تحلیل داده فعال باشند. اما در صورت عدم تسلط به این نرمافزار، در شغلهای عمومیتر مشغول میشوند.
- افزایش بهرهوری یکی از مزایای دیگر تسلط به Minitab است. مهندسین و مدیران میتوانند در زمان کوتاهی به تنظیم آزمونهای آماری و نمودارها بپردازند زیرا مینی تب این راهکارها را با سرعت فوقالعاده و دسترسی آسان ارائه میدهد.
- یکی دیگر از فواید نرمافزار مینیتب دقت بینظیر آن است که به مهندسین کمک میکند تا احتمال بروز خطا در فرایند تحلیل و تفسیر داده را به حداقل برسانند. بنابراین کیفیت تصمیمگیری بهبود قابل توجهی خواهد داشت.
کاربردهای نرم افزار مینی تب
نرمافزار مینیتب میتواند بر ابعاد و بخشهای مختلف سازمان تاثیرگذار باشد. مدیران و مهندسانی که نحوه استفاده کاربردی و مسئلهمحور از این نرمافزار را بدانند، در حل مشکلات مختلف سازمان و ارتقای سطح استانداردهای آن میتوانند موفق عمل کنند.
نرم افزار مینی تب چگونه میتواند برای صنایع مختلف ارزشآفرین باشد؟
با توجه به معرفی که از مینیتب داشتیم، این نرمافزار در طیف گستردهای از صنایع کاربرد دارد و میتواند ارزش ایجاد کند. در این بخش کاربردهای نرمافزار Minitab را در صنایعی با مقیاسها و ماهیتهای گوناگون تحلیل میکنیم.
- صنایع بزرگمقیاس (الکترونیک، داروسازی و ...)
- کنترل آماری لحظهای و تحلیلهای پیشبینانه: مینیتب میتواند دادههای سیستمهای تولیدی را جمعآوری و تحلیل کند، فرایندهای خارج از کنترل را شناسایی نماید و نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه را اجرا کند.
- بهینهسازی و کاهش هزینهها: از طریق ابزارهایی مانند رگرسیون، DOE و شبیهسازی مونت کارلو میتوان بازدهی، زمانبندی تعمیرات تجهیزات و ... را بهینه نمود.
- اجرای شش سیگما در مقیاس گسترده: با ابزارهای ادغام شدهای در نرمافزار مینیتب موجود هستند، شرکتهای بزرگ میتوانند پروژههای مبتنی بر Six Sigma را با اطمینان کامل اجرا کنند.
- استانداردسازی: با بهکارگیری ابزارهایی مانند نمودارهای کنترل آماری یا قابلیت فرایند، میتوان به نظارت و ارزیابی عملکرد شرکت پرداخت و ممیزی داخلی (Internal Audit) را انجام داد.
- صنایع متوسط (مانند تولیدکنندگان با بازار محدود)
- سادهسازی فرایند کنترل کیفیت: با توجه به قابلیتهایی که در نرمافزار مینیتب قرار دارند، صنایع متوسط میتوانند به ثبات فرایندها و کاهش نقصها دست پیدا کنند.
- طراحی آزمایش برای بهبود فرایند: شرکتها از طریق DOE میتوانند عواملی مانند فشار، دما و مواد اولیه را بهینهسازی کنند تا به بهترین نتیجه برسند.
- انتخاب تامینکننده و ارزیابی KPI: مینیتب برای تحلیل عملکرد تامینکنندگان، اولویتبندی آنها و همچنین تعریف و ارزیابی مداوم شاخصهای کلیدی عملکرد (KPI) نیز کاربرد دارد.
- صنایع کوچکمقیاس (مانند کارگاهها، استارتآپها و ...)
- ابزارهای دادهمحور کیفیت: میتوان فایلهای CSV، Excel یا دادههای متنی را در مینیتب وارد نمود و نمودارهای هیستوگرام، نمودارهای کنترل و قابلیت فرایند را تولید کرد.
- بهبود فرایند با رویکرد ناب: حتی با بودجه محدود نیز شرکتهای کوچکمقیاس میتوانند DOE را اجرا کنند و علل ریشهای را شناسایی نمایند که منجر به بهبود تصمیمات و افزایش بازدهی خواهد شد.
- ارتقای اعتبار شرکت: از طریق گزارشهایی که نشانگر مشخصههای کیفی شرکت هستند، میتوان به گواهینامههای مورد نیاز دست یافت و از آنها برای ارتباطات بهتر با شرکای بیشتری استفاده نمود.
چگونه میتوان از نرم افزار Minitab در برنامهریزی کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت استفاده کرد؟
- برنامهریزی کوتاهمدت
در برنامهریزی کوتاهمدت، تمرکز بر حل مسائل فوری و عملیات جاری است. مینیتب با توجه به پیکربندی سریع و آسانی که دارد، میتواند انواع مدلهای ریاضی مانند خطی و درجه دو را تولید کند که مبنای پیشبینیها قرار میگیرند.
نظارت بر عملکرد فرایندها در مقیاس روزانه یا هفتگی، شناسایی تغییرات و علل آنها و انحرافات مطلوب یا نامطلوب از جمله مواردی هستند که مینیتب قابلیت اجرای آنها دارد. همچنین مدیران کیفیت میتوانند کیفیت عملیات را در طول چرخه تولید با کمک این نرمافزار چک کنند.
- برنامهریزی میانمدت
تمرکز مدیران در برنامهریزی میانمدت بر اجرای بهبودهای استراتژیک است. همانطور که قبلا اشاره شد، مینیتب با کمک ابزار DOE میتواند انواع مختلفی از آزمایشها را با هدف بهینهسازی فرایندها برنامهریزی و اجرا کند. علاوه بر این با ابزارهای ارزیابی قابلیت فرایند (Cp, Cpk) و تحلیلهای مقایسهای میتوان تصمیمات بهینهای برای بهبود فرایند گرفت.
یکی دیگر از کاربردهای نرمفزار Minitab در برنامهریزی میانمدت، موضوع برنامهریزی ظرفیت و تقاضا میباشد. با کمک ابزارهای پیشبینی موجود در مینیتب میتوان طوری برنامهریزی نمود تا ضمن پاسخگویی به تقاضا، ظرفیت بلااستفاده سازمان کمینهسازی شود.
- برنامهریزی بلندمدت
در این نوع برنامهریزی، تمرکز روی هدایت استراتژیک سازمان و سرمایهگذاریهای بزرگمقیاس است. نرملفزار مینیتب در این موضوع نیز میتواند برای سازمان مزایایی داشته باشد. با استفاده از مدلهای پیشبینی میتوان تصمیمات استراتژیک را در افقهای چند ساله ارزیابی کرد و بهینهترین تصمیم را اتخاذ نمود.
همچنین با استفاده از مدلهای شبیهسازی و مونت کارلو، امکان شبیهسازی سناریوهای احتمالی آینده با در نظر گرفتن ، عدم قطعیت و ریسک وجود دارد. بنابراین ارزیابی ریسک دادهمحور، برنامهریزی کمی برای ایجاد تغییرات ساختاری و ایجاد انسجام استراتژیک بین واحدهای مختلف سازمان از جمله قابلیتهای نرمافزار Minitab هستند.
مینی تب چگونه میتواند بر سودآوری سازمان تاثیرگذار باشد؟
مینیتب به واسطه اجرای تحلیلهای آماری دقیق، کنترل کیفیت و بهینهسازی فرایندها، میتواند به سازمانها کمک کند تا با کاهش هزینهها، افزایش کارایی و بهبود رضایت مشتری، منجر به افزایش سودآوری سازمان شود. اکنون هر کدام از این موارد را بهصورت جزئی مورد بررسی قرار میدهیم.
- کاهش هزینهها از طریق بهینهسازی فرایند: در مینیتب امکان شناسایی و رفع ضایعات فرایند وجود دارد. با استفاده از ابزاری که در این مقاله معرفی شدند، میتوان متغیرهای موثر بر کارایی فرایند را بهینه نمود و آن را در شرایط با ثباتی نگه داشت.
- کاهش دوبارهکاری: نقصها و دوبارهکاریهای موجود در فرایند، موجب افزایش هزینهها میشوند. با کمک ابزار MSA در مینیتب میتوان با دقت بسیار زیاد، مشکلات فرایند را شناسایی کرد و از وقوع دوباره آنها جلوگیری نمود.
- تخصیص بهینه منابع: با کمک آنالیز پیشبینانه و آزمونهای فرضیه، میتوان منابع را به روشی کارا تخصیص داد. مدیران کیفیت با استفاده از مینیتب میتوانند سطح بهینه ورودیهای فرایند را مشخص سازند تا از تولید کمتر از حد یا بیشتر از حد اجتناب شود.
- رضایت مشتری: نرمافزار مینیتب میتواند انتظارات مشتری از محصول را با تولیداتی با کیفیت بالا فراهم کند. همانطور که میدانید کیفیت عبارت است از برآورده نمودن نیازهای شفاف و ضمنی مشتری. مینیتب با تحلیل دادههای بازخوردی مشتری و مرتبط کردن آن با متغیرهای فرایند به سازمانها کمک میکند تا خود را با تقاضای مشتریان منطبق کنند.
رابطه بین Minitab و تحلیل حساسیت
با اینکه نرمافزار مینیتب با هدف تحلیل حساسیت پیشرفته طراحی نشده است، اما با کمک ابزارهایی مانند شبیهسازی رگرسیون، DOE و شبیهسازی رگرسیون میتوان تحلیل حساسیتهای پایهای را انجام داد. تحلیل حساسیت فرایندی است که در آن فاکتورهای کلیدی تاثیرگذار در یک فرایند، عدم قطعیت و تغییرپذیری پیشبینیها و اقدامات بهینه برای بهبود فرایند مشخص میشوند.
ابزار طراحی آزمایش مینیتب این امکان را به کاربران میدهد که متغیرهای ورودی یک فرایند را دستکاری کنند و تاثیر آنها را در نتیجه نهایی بررسی نمایند. بنابراین میتوان میزان حساسیت فرایند به متغیر مورد نظر را تعیین کرد و تصمیمات لازم را برای بهینهسازی فرایند اتخاذ نمود.
علاوه بر این از طریق تحلیل رگرسیون در مینیتب، میتوان روابط بین متغیرها و ضرایب همبستگی بین آنها را شناسایی کرد. این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که روابط همبستگی بین متغیرها را مشخص میکند. در این صورت مدیران میتوانند بفهمند اعمال تغییرات در یک متغیر، چه تاثیراتی بر سایر متغیرها دارد؟
بنابراین مینیتب برای پروژههای تحلیل حساسیت میتواند مورد استفاده قرار بگیرد، اما برای تحلیلهای پیشرفتهتر بهتر است از ابزارهایی مانند Simul8 و Python بهره گرفت.
سختافزار مورد نیاز برای نصب Minitab
برای نصب و اجرای بهینه نرمافزار مینیتب نسخه 22.3، سختافزار مورد نظر باید ویژگیهایی داشته باشد که در جدول زیر میتوانید ملاحظه کنید. (در سال 2025)
مولفه |
حداقل نیازمندی |
سیستم عامل |
Windows 8.1 |
پردازنده |
Intel® Pentium® 4 |
RAM |
4 GB |
رزولوشن نمایشگر |
1024×768 |
جمعبندی
در این مقاله به معرفی تاریخچه، دلایل اهمیت و کاربردهای نرمافزار مینیتب (Minitab) پرداختیم و آموختیم که این نرمافزار در ابعاد عملکردی مختلف سازمان میتواند موثر باشد. بنابراین تسلط به نرمافزار مینیتب و قابلیتهای فوقالعاده آن، میتواند تاثیر قابل توجهی در کیفیت تصمیمات مدیران داشته باشد. اگر به موضوعات تحلیلی و کاربرد آنها در صنایع مختلف علاقهمند هستید، دورههای گروه آموزشی پارس پژوهان مکانی ایدهآل برای شماست.
نویسنده: رضا صفایی، کارشناس مدیریت صنعتی