بازار کار مهندسی برق بهتر است یا مهندسی کامپیوتر؟

موضوع انتخاب رشته و بازار کار رشته‌های دانشگاهی بخصوص در حوزه رشته‌های مهندسی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که این روزها اکثر خانواده ها را درگیر کرده است. دانش آموزان رشته ریاضی و فیزیک بعد از کنکور با دنیایی از رشته‌های مهندسی مواجه هستند که به جز عده‌ای خاص که تاکید بیشتری روی یک رشته دارند اکثرا دچار سردرگمی می‌شوند.

در گذشته دانش آموزان رتبه برتر در کنکور ریاضی فیزیک ابتدا سراغ رشته برق و بعد از آن به سمت کامپیوتر و مکانیک می‌رفتند اما امروزه روند به شکل دیگری تغییر کرده و رقابت عجیبی بین انتخاب این دو رشته رخ داده به طوری که تعداد زیادی از افراد در دو راهی بین رشته برق یا کامپیوتر سردرگم می‌شوند. ما در این مقاله قصد داریم این دو رشته را از نظر ماهیت و گرایش‌های آن و همچنین از نظر آینده شغلی بررسی کنیم تا افراد بتوانند بر اساس علایق و توانایی های خود به جواب سوال "مهندسی برق بهتر است یا کامپیوتر؟" برسند. 

معرفی رشته برق

مهندسی برق که یکی از مهم ترین مشاغل صنعت برق و مخابرات است به مطالعه و کاربردهای مرتبط با الکتریسیته، الکترومغناطیس و الکترونیک می‌پردازد. به بیان دیگر، مهندسان برق از الکتریسیته یا برای انتقال انرژی و یا برای پردازش اطلاعات استفاده می‌کنند. محور اصلی مهندسی برق تبدیل سیگنال‌ها به هم است که این سیگنال می‌تواند شکل ولتاژ یا شکل جریان و یا ترکیب دیجیتالی یک بخش از اطلاعات باشد. برای مثال هنگام تماس تلفنی میکروفون صحبت‌های مارا به سیگنال الکتریکی تبدیل و به خطوط تلفن منتقل می‌کند بعد از آن مجدد این سیگنال‌ها به سیگنال صوتی تبدیل شده و فرد مقابل صحبت‌های ما را می‌شنود.

یکی از دلایلی که در بسیاری از کشورها  به صنعت برق توجه ویژه ای می‌شود و به عنوان صنعت مادر شناخته شده این است که انرژی یکی از ارکان اصلی اقتصاد به شمار می ‌آید و در این میان برق به عنوان عالی ترین نوع انرژی محسوب می‌شود.  از همین رو در دانشگاه‌های معتبر جهان رشته مهندسی برق یکی از رشته‌های مهم، علمی و کاربردی می باشد. دانش آموختگان این رشته می‌توانند در زمینه‌های طراحی، ساخت، بهره برداری، نظارت، نگهداری، مدیریت و هدایت عملیات سیستم‌ها عمل نمایند.

این رشته در مقطع دانشگاهی گرایش‌های زیر را دارد:

• - مهندسی قدرت
• - مهندسی الکترونیک
• - مهندسی مخابرات
• - مهندسی کنترل

گرایش های رشته برق

مخابرات

گرایش مخابرات خود دارای چند زیرگرایش است:

• گرایش سیستم

مهندس مخابرات با این گرایش در زمینه طراحی سیستم‌های مخابراتی جهت ارتباط اطلاعاتی (مانند شبکه‌های ارتباطی بانک‌ها)، سیستم‌های رادار و جنگ الکترونیک (به خصوص در زمینه‌های نظامی) و نصب و راه اندازی شبکه‌های ارتباط از راه دور (مانند موبایل) تخصص دارد.

• گرایش میدان

مهندس مخابرات با این گرایش تسلط کافی در طراحی اجزای فرستنده – گیرنده‌های مخابراتی مانند طراحی آنتن‌ها ، طراحی موج بر و شبیه سازی آن‌ها دارد.

•  گرایش رمز

مهندس مخابرات با این گرایش  در تهیه‌ پروتکل‌های مخابرات امن، تست و ارزیابی میزان امنیت شبکه‌های مخابراتی فعالیت می‌کند.

برای مهندس برق با گرایش مخابرات فرصت‌های شغلی خوبی در پروژه‌های مخابراتی مختلف وجود دارد.

الکترونیک

گرایش الکترونیک به دو زیر بخش عمده تقسیم می شود. میکروالکترونیک و مدار و سیستم.

بخش اول که شامل علم مواد، فیزیک الکترونیک، طراحی و ساخت قطعات از ساده ترین تا پیچیده ترین آن‌ها است و بخش دوم نیز هدف آن طراحی و ساخت سیستم‌ها و تجهیزات الکترونیکی با استفاده از قطعات ساخته شده توسط مختصصان میکروالکترونیک می‌باشد.

کنترل

 مهندسی کنترل سیستمی طراحی می‌کند تا در آن بتواند عملکرد یک دستگاه را در حد مطلوب حفظ کند. همچنین مهندس کنترل در خودکار کردن یا اتوماتیک کردن خط تولید هم فعالیت می‌کند.

قدرت

هدف اصلی مهندسین این گرایش، تولید برق در نیروگاه‌ها، انتقال برق از طریق خطوط انتقال و توزیع آن در شبکه‌های شهری و در نهایت توزیع آن برای مصارف خانگی و کارخانجات است. بنابراین یک مهندس قدرت باید به روش های مختلف تولید برق، خطوط انتقال نیرو و سیستم‌های توزیع آشنا باشد.

آینده شغلی رشته برق

فارغ التحصیلان رشته مهندسی برق در همه دنیا می‌توانند مسیرهای شغلی خوبی داشته باشند. این افراد با توجه به گرایش‌های مختلف رشته‌شان می‌توانند در نیروگاه، انواع کارخانجات (مانند ذوب آهن ، خودروسازی ، سیمان و ...)، صنایع نظامی و دفاعی، سازمان‌های حوزه مخابراتی و یا در بخش‌های دولتی و خصوصی مشغول به کار شوند .

مهندسین برق می‌توانند به طور مستقل نیز به عنوان کارافرین برای خود کسب و کاری را راه اندازی کنند. یک مهندس برق توانمند و ماهر می‌تواند با بررسی و شناخت نیازهای کشور در حوزه صنعت برق و مخابرات، در جهت رفع آن‌ها اقدام کند . البته می‌توان گفت با توجه به اهمیت زیاد و رو به رشد بودن این صنعت در کشور پیش بینی می‌شود که روند استخدام مهندسین برق رو به افزایش است. اگر می‌بینیم که با این وجود بعضی از فارغ التحصیلان این رشته بیکار هستند، به دلیل این است که این افراد یا فقط در تهران دنبال کار می‌گردند و یا در دوران تحصیل به جای یادگیری عمیق دروس و در نتیجه کسب توانایی‌های لازم، تنها واحدهای درسی خود را گذرانده‌اند.

یکی از مشکلات امروزه کشور، مهاجرت مهندسین برق توانمند به سایر کشورها و در نتیجه کاهش متخصصان ماهر در کشور خودمان می‌باشد .

برخی از دوره‌های مهندسی برق که می‌تواند به این افراد در جهت رشد به دانشجویان و فارغ التحصیلان این رشته کمک کند شامل موارد زیر است:

• آموزش میکروکنترلر AVR
• آموزش نرم افزار ETAP
• آموزش نرم افزار Proteus
• آموزش نرم افزار Pspice
• آموزش نرم افزار Matlab 

معرفی رشته کامپیوتر

رشته مهندسی کامپیوتر که به طراحی و ساخت اجزای مختلف و نرم افزارهای مورد نیاز جهت کار با کامپیوتر می‌پردازد، از اهمیت بسیار زیادی در دنیای امروز برخوردار است. هدف از طی این دوره تربیت کارشناسانی است که در زمینه تحلیل، طراحی، ساخت و راه اندازی دستگاه‌ها و مجموعه‌های سخت افزاری جدید، بررسی و شناخت مجموعه های سخت افزاری و نرم افزاری موجود، نگه‌داری، عیب یابی و تعمیر و اصلاح و توسعه فعالیت کنند.

کامپیوتر دارای دو جزء متفاوت سخت افزار و نرم افزار است. سخت افزار شامل اجزاء فیزیکی کامپیوتر مانند مدارها و بردهای الکترونیکی است و نرم افزار برنامه‌ها و داده‌هایی است که به کامپیوتر فرمان می‌دهند که چه عملی را انجام دهد. یک مهندس نرم افزار یاد می‌گیرد که چگونه نرم افزارهای بزرگ و عظیم را طراحی و برنامه ریزی، تست و ارزیابی نهایی نماید.

اگر سخت افزار را جسم یک کامپیوتر در نظر بگیریم می‌توانیم به نوعی بگوییم که نرم افزار روح آن خواهد بود که به سخت افزار هویت ‌بخشد و اصولاً به برنامه‌ای گفته می‌شود که برای به کارگیری سخت افزار ساخته شده باشد. نرم افزارها را می‌توان به دو رده کلی دسته بندی کرد که عبارتند از : نرم افزارهای سیستمی مانند سیستم‌های عامل و نرم افزارهای کاربردی که معمولا کاربر خود آن هارا می‌نویسد یا از سوی شرکت های نرم افزاری تهیه می‌کند.

این رشته در مقطع دانشگاهی دارای سه گرایش مختلف سخت افزار، نرم افزار و فناوری اطلاعات می‌باشد اما فارغ التحصیلان این رشته با تسلط بر دوره‌های مهندسی کامپیوتر می‌توانند در زمینه‌های تخصصی مختلفی مشغول به کار می‌شوند که در ادامه به اختصار به شرح وظایف هر کدام اشاره می‌کنیم.

مهندس سخت افزار

• طراحی سخت افزار جدید
• آزمایش سخت افزارهای ساخته شده
• اماده سازی و به روز رسانی تجهیزات کامپیوتر جهت آمادگی کار با نرم افزارهای جدید
• تعمیر کامپیوتر، چاپگر، اسکنر، فاکس و …..

برنامه نویس

• نوشتن برنامه‌های کامپیوتر با زبان های مختلف و استفاده از کتابخانه کدها برای سهولت در نوشتن برنامه‌ها
• ایجاد و به روز کردن نرم افزارهای جدید
• تست و اشکال زدایی برنامه‌های تولید شده
• همکاری با گرافیست ها و طراحان گرافیکی برای زیباتر شدن ظاهر نرم افزار تولیدی

طراح وب

• تهیه یک بستر سایت برای ارایه محتوا و موارد مورد نظر
• کد نویسی برای طراحی بستر سایت
• تصمیم گیری در مورد متن، رنگ‌ها و پس زمینه‌های مورد استفاده
• ایجاد صفحات، آیکون ها، لینک‌ها و عکس‌ها با استفاده از نرم افزار طراحی وب
• اضافه کردن امکانات مولتی مدیا مانند فیلم، صدا و انیمیشن به سایت

کارشناس شبکه

• راه اندازی نرم افزارها و سخت افزارهای مربوط به شبکه و یا ارتقا عملکرد آن
• حفظ امنیت در شبکه از جمله امنیت تبادلات مالی
• شناسایی و رفع عیوب شبکه
• تهیه برنامه‌های زمانبندی برای تعمیر و نگهداری شبکه
• ارائه خدمات فنی به کاربران نهایی
• نظارت و مدیریت روزانه بر نحوه استفاده از شبکه

آینده شغلی رشته کامپیوتر

امروزه به جهت گسترش فناوری و تکنولوژی بیش از هر زمان دیگری نیاز به متخصصان کامپیوتر احساس می‌شود. یک مهندس کامپیوتر خلاق و علاقمند به کار هم می‌تواند یک کار آفرین باشد و هم می‌تواند در اکثر محیط های کاری مشغول به کار شود.  فرصت های شغلی مهندسین نرم افزار به حدی گسترده و متعدد است که نه تنها فارغ التحصیلان این رشته به راحتی جذب بازار کار می‌شوند بلکه دانشجویان دو سال آخر این رشته نیز می‌توانند وارد بازار کار شده و فعالیت کنند.

برای مهندسین سخت افزار هم امکان کار در شرکت‌های تولید کننده قطعات و دستگاه‌ها و مراکز صنعتی بسیار فراهم است و از نظر سطح درآمدی هم با توجه به دانش و پشتکار شخصی در حد قابل قبول و ایده آلی قرار دارند. رشته کامپیوتر که باعث جهانی شدن اطلاعات و ارتباطات شده است ، رشته امروز و آینده است تا جایی که پیش بینی می‌شود تا 10 سال دیگر در کشورهای پیشرفته مردم همان قدر که به نیروی برق وابسته هستند به شبکه اینترنت وابسته خواهند شد.

 مقایسه رشته برق و کامپیوتر از منظرهای مختلف

کاریابی

رشته‌های برق و کامپیوتر هر دو از رشته‌های مهندسی پرطرفدار و مهم محسوب می‌شوند که در بازار کار ایران و جهان جایگاه ویژه‌ای دارند. 

زمینه‌های شغلی مهندسی برق شامل موارد زیر می‌شوند: 

• طراحی و توسعه سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی
• کار در صنایع تولیدی، نیروگاه‌ها و سیستم‌های قدرت
• مهندسی کنترل و اتوماسیون
• تحقیق و توسعه در زمینه فناوری‌های نوین مانند انرژی‌های تجدیدپذیر

زمینه‌ها‌ی شغلی مهندسی کامپیوتر نیز شامل موارد زیر می‌شوند:

• برنامه ‌نویسی و توسعه نرم ‌افزار
• طراحی سیستم‌های اطلاعاتی و پایگاه داده
• امنیت سایبری و شبکه‌های کامپیوتری
• هوش مصنوعی و یادگیری ماشین

بازار کار مهندسین برق معمولاً در صنایع بزرگ، شرکت‌های تولیدی و پروژه‌های عمرانی قوی است. همچنین با توجه به نیاز به انرژی‌های تجدید پذیر، فرصت‌های شغلی جدیدی نیز در این حوزه ایجاد شده است. برای مهندسین کامپیوتر بازار کار بسیار گسترده و متنوع است، به ویژه در حوزه‌های فناوری اطلاعات، استارتاپ‌ها و شرکت‌های نرم ‌افزاری. با افزایش نیاز به فناوری اطلاعات و دیجیتالیزه شدن کسب ‌و کارها، فرصت‌های شغلی برای فارغ‌ التحصیلان این رشته در حال افزایش است.

محیط کار

محیط کار مهندسی برق

• صنایع مختلف: مهندسان برق معمولاً در صنایع تولیدی، انرژی، مخابرات، خودروسازی و صنایع الکترونیکی فعالیت می‌کنند. آن‌ها ممکن است در کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها، شرکت‌های مخابراتی و مراکز تحقیقاتی مشغول به کار شوند.
• کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها: بسیاری از پروژه‌های مهندسی برق نیاز به آزمایشگاه‌های تخصصی و کارگاه‌های فنی دارند. مهندسان برق ممکن است زمان زیادی را در این مکان‌ها صرف کنند تا سیستم‌ها و تجهیزات را طراحی، تست و بهینه‌سازی کنند.
• کار در میدانی: برخی از مهندسان برق ممکن است نیاز به کار در محیط‌های میدانی به ویژه در پروژه‌های مرتبط با نصب و نگهداری تجهیزات داشته باشند.

محیط کار مهندسی کامپیوتر

• شرکت‌های فناوری: مهندسان کامپیوتر بیشتر در شرکت‌های نرم‌ افزاری، استارتاپ‌ها، شرکت‌های مشاوره فناوری اطلاعات و حتی در بخش‌های دولتی و آموزشی فعالیت می‌کنند.
• محیط‌های اداری: بیشتر کارهای مرتبط با برنامه ‌نویسی، طراحی نرم‌ افزار و توسعه سیستم‌ها در محیط‌های اداری و به صورت دورکاری انجام می‌شود. این امکان وجود دارد که مهندسان کامپیوتر از خانه یا مکان‌های دیگر نیز کار کنند.
• کار گروهی: پروژه‌های مهندسی کامپیوتر معمولاً نیاز به همکاری نزدیک با تیم‌های دیگر دارند، بنابراین مهندسان کامپیوتر باید توانایی کار گروهی و ارتباط مؤثر را داشته باشند.

به طور کلی، محیط کار مهندسی برق بیشتر به صنایع فیزیکی و تولیدی مربوط می‌شود و شامل کار در آزمایشگاه‌ها و محیط‌های میدانی است. در حالی که محیط کار مهندسی کامپیوتر بیشتر به توسعه نرم ‌افزار و فناوری اطلاعات مربوط می‌شود و معمولاً در محیط‌های اداری یا دورکاری انجام می‌شود. انتخاب بین این دو رشته بستگی به علایق شخصی، مهارت‌ها و اهداف شغلی فرد دارد.

ادامه تحصیل در خارج از کشور

ادامه تحصیل در رشته‌های مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر در خارج از کشور می‌تواند فرصت‌های شغلی و تحصیلی بسیاری را برای دانشجویان فراهم کند. در ادامه به بررسی این دو رشته از نظر ادامه تحصیل در خارج از کشور می‌پردازیم:
مهندسی برق:

• برنامه‌های تحصیلات تکمیلی: بسیاری از دانشگاه‌های معتبر در سراسر جهان برنامه‌های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکترا) در رشته مهندسی برق ارائه می‌دهند. این برنامه‌ها معمولاً شامل تخصص‌هایی مانند سیستم‌های قدرت، الکترونیک، مخابرات، کنترل و رباتیک می‌شوند.
• فرصت‌های تحقیقاتی: دانشگاه‌ها در این رشته معمولاً امکانات تحقیقاتی پیشرفته‌ای دارند و دانشجویان می‌توانند در پروژه‌های تحقیقاتی مشارکت کنند. این امر می‌تواند به تقویت رزومه و ایجاد ارتباطات حرفه‌ای کمک کند.
  
• مدرک معتبر: مدرک مهندسی برق از دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی معمولاً ارزش بالایی دارد و می‌تواند در استخدام در شرکت‌های بزرگ و معتبر تأثیرگذار باشد.

مهندسی کامپیوتر:

• تنوع برنامه‌ها: رشته مهندسی کامپیوتر نیز برنامه‌های متنوعی برای تحصیلات تکمیلی از جمله تخصص‌هایی مانند هوش مصنوعی، علوم داده، امنیت سایبری، توسعه نرم ‌افزار و شبکه‌های کامپیوتری ارائه می‌دهد.
  
• فرصت‌های کارآموزی و شغلی: بسیاری از دانشگاه‌ها با شرکت‌های فناوری همکاری دارند و دانشجویان می‌توانند از فرصت‌های کارآموزی و پروژه‌های صنعتی بهره‌مند شوند که به آن‌ها کمک می‌کند تا تجربه عملی کسب کنند.
  
• بازار کار گسترده: با توجه به رشد سریع فناوری اطلاعات و نیاز به متخصصان این حوزه، فارغ‌التحصیلان مهندسی کامپیوتر در بازار کار جهانی بسیار مورد تقاضا قرار می‌گیرند.

ادامه تحصیل در هر دو رشته مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر در خارج از کشور فرصت‌های خوبی را برای دانشجویان فراهم می‌کند. انتخاب بین این دو رشته بستگی به علایق شخصی، اهداف شغلی و زمینه‌هایی که فرد تمایل دارد در آن‌ها فعالیت کند، دارد.

جمع بندی

همانطور که در مقاله بابت این دو رشته صحبت شد دانستیم که مهندسی برق یا کامپیوتر، هرکدام از رشته‌های مطرح و پرکاربرد مهندسی هستند که از نظر بازار کار و گرایش‌هایشان در دنیا بسیار مطرح و پردرخواست می‌باشند. اما مهم ترین مساله ای که می‌تواند دانش آموزان را در انتخاب کمک کند بعد از شناخت کافی از هر رشته، علاقه آنها و آینده‌ای است که تمایل دارند برای خود بسازند. نکته ی دیگری که در حوزه کاری و موفقیت افراد حایز اهمیت است این است که در دنیای گسترده برق یا کامپیوتر به اطلاعات محدود دنیای دانشگاه بسنده نکنند و سعی در آموزش مهندسی برق و آموزش مهندسی کامپیوتر و نرم افزارهای مربوط به رشته تحصیلی شان داشته باشند.

نویسنده: نگین بشیری کارشناس دپارتمان برق و کامپیوتر گروه آموزشی پارس پژوهان