پردرآمدترین شاخه و رشته مهندسی انرژی

آشنایی با گرایش‌های مهندسی انرژی در مقطع کارشناسی

آیا می‌دانستید که تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۷۰٪ مشاغل پردرآمد حوزه انرژی در گرایش‌هایی خواهد بود که امروز شاید کمتر درباره‌شان شنیده باشیم؟
جهان در حال گذار از انرژی‌های سنتی به سمت فناوری‌های پاک، ذخیره‌سازی هوشمند و سیستم‌های کم‌مصرف است؛ و این یعنی مهندسی انرژی یکی از آینده‌دارترین و استراتژیک‌ترین رشته‌های قرن ۲۱ است.

در ایران هم با وجود وابستگی به نفت و گاز، تغییرات بزرگی در صنعت انرژی در حال رخ دادن است. دولت، صنایع بزرگ و شرکت‌های دانش‌بنیان به‌طور هم‌زمان به متخصصانی نیاز دارند که بتوانند هزینه‌ها را کاهش دهند، راندمان سیستم‌ها را بالا ببرند، انرژی‌های نو را توسعه دهند و مصرف را مدیریت کنند.

به همین دلیل رشته مهندسی انرژی در دانشگاه‌های ایران و جهان به یکی از مهم‌ترین رشته‌های میان‌رشته‌ای تبدیل شده است؛ رشته‌ای که ترکیبی از مکانیک، برق، شیمی، محیط‌زیست و اقتصاد انرژی است و دانشجویان را برای ورود به بازار کاری گسترده و پردرآمد آماده می‌کند. در مقاله بهترین دانشگاه مهندسی انرژی در ایران نیز به بررسی دانشگاه‌ها در ایران با جزئیات بیشتری پرداختیم که می‌توانید مطالعه فرمایید.

در این مقاله، از آشنایی با گرایش‌های مختلف مهندسی انرژی گرفته تا بررسی پردرآمدترین گرایش‌ها در ایران و جهان، انتخاب‌های مناسب برای خانم‌ها، مسیرهای شغلی آینده‌دار و حتی میانگین درآمدها، همگی را مرحله‌به‌مرحله بررسی می‌کنیم تا بتوانید بهترین مسیر را برای آینده شغلی خود انتخاب کنید.

خلاصه محتوای این مقاله را از فایل صوتی زیر بشنوید:

ویدئو معرفی پردرآمدترین شاخه و رشته مهندسی انرژی

گرایش‌های مهندسی انرژی در مقطع کارشناسی‌ ارشد در ایران

در مقطع کارشناسی‌ارشد، گرایش‌ها تخصصی‌تر و کاربردی‌تر می‌شوند. دانشگاه ‌های برتر ایران همچون صنعتی شریف، تهران، امیرکبیر و علم و صنعت رشته مهندسی انرژی را در گرایش‌های مختلف ارائه می‌دهند. یکی از مهم‌ترین گرایش‌ها «انرژی‌های تجدیدپذیر» است که به طراحی، تحلیل و توسعه فناوری‌های خورشیدی، بادی، زیست‌توده و انرژی‌های آبی کوچک می‌پردازد. این حوزه در ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و شدت تابش خورشید ظرفیت بسیار بالایی دارد و پروژه‌های متعددی نیز در استان‌های کویری کشور در حال اجراست.

گرایش دیگر «مدیریت انرژی و سیاست‌گذاری» است که بیش از آن‌که فنی باشد، جنبه مدیریتی و اقتصادی دارد. در این رشته دانشجویان می‌آموزند چگونه مصرف انرژی را در صنایع بهینه کنند، مدل‌های اقتصادی انرژی را تحلیل نمایند و در تدوین سیاست‌های ملی و بین‌المللی نقش ایفا کنند. «انرژی‌های فسیلی و احتراق» نیز همچنان به عنوان یکی از گرایش‌های مهم باقی مانده است زیرا کشور ما با وجود حرکت به سمت انرژی‌های پاک، همچنان وابستگی زیادی به نفت و گاز دارد و بهینه‌سازی سیستم‌های احتراقی و افزایش راندمان نیروگاه‌های حرارتی بسیار حیاتی است.

در کنار این‌ها، گرایش «ذخیره‌سازی انرژی» نیز در سال‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است. موضوعاتی همچون پیل‌های سوختی، باتری‌های لیتیومی و فناوری هیدروژن به عنوان منابع انرژی آینده در این گرایش تدریس می‌شود. همچنین «انرژی و محیط‌زیست» به بررسی ارتباط انرژی با مسائل زیست‌محیطی می‌پردازد و دانشجویان را با ابزارهایی همچون ارزیابی چرخه عمر و مدل‌سازی انتشار آلاینده‌ها آشنا می‌کند.

پردرآمدترین گرایش مهندسی انرژی در ایران در سال ۱۴۰۳ کدام است؟ 

بررسی بازار کار ایران در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که بیشترین درآمد مربوط به مهندسانی است که در صنایع نفت و گاز یا مدیریت انرژی در صنایع بزرگ فعالیت می‌کنند. شرکت‌های پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها به دلیل نیاز حیاتی به بهینه‌سازی مصرف و کاهش هزینه‌ها، حاضرند دستمزدهای بالایی برای متخصصان توانمند پرداخت کنند. حقوق یک مهندس انرژی با سابقه پنج سال در صنایع نفت و گاز می‌تواند به بیش از ۳۰ میلیون تومان در ماه برسد و برای مدیران پروژه یا مشاوران ارشد این رقم حتی بالاتر نیز خواهد رفت.

از سوی دیگر، انرژی‌های تجدیدپذیر نیز در حال تبدیل شدن به منبعی مهم برای درآمدزایی هستند. پروژه‌های نیروگاه‌های خورشیدی در استان‌هایی مانند یزد، کرمان و خراسان فرصت‌های شغلی متعددی ایجاد کرده‌اند. هرچند سطح درآمد در این حوزه هنوز به اندازه نفت و گاز نیست، اما رشد سریع بازار نشان می‌دهد که آینده روشنی در انتظار این بخش خواهد بود. بنابراین در ایران، «مدیریت انرژی در صنایع سنگین» و «پروژه‌های نفت و گاز» همچنان پردرآمدترین محسوب می‌شوند، اما انرژی‌های تجدیدپذیر نیز به سرعت در حال رقابت برای کسب جایگاه اقتصادی هستند.

کدام گرایش برای خانم‌ها پولساز و مناسب خواهد بود؟

یکی از چالش‌های جدی در بازار کار انرژی، تفاوت شرایط کاری برای زنان و مردان است. بسیاری از موقعیت‌ها در حوزه نفت و گاز شامل کار در مناطق عملیاتی یا شرایط سخت محیطی است که برای خانم‌ها چندان مناسب نیست. با این حال، گرایش‌هایی وجود دارند که هم از نظر سطح درآمدی مطلوب‌اند و هم امکان فعالیت راحت‌تر برای خانم‌ها را فراهم می‌کنند.

مدیریت انرژی و سیاست‌گذاری یکی از این حوزه‌هاست که نیاز به کار در دفتر، پژوهش و تحلیل داده دارد و محیطی مناسب‌تر برای حضور زنان فراهم می‌کند. طراحی سیستم‌های خورشیدی خانگی و صنعتی نیز حوزه‌ای است که امکان فعالیت در شرکت‌های خصوصی و استارتاپ‌ها را ایجاد می‌کند. علاوه بر این، مشاوره انرژی در زمینه ساختمان‌های کم‌مصرف یا صنایع کوچک می‌تواند برای خانم‌ها بسیار مناسب باشد.

گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد که زنان در بخش انرژی‌های پاک حضور بیشتری نسبت به نفت و گاز دارند، زیرا این حوزه‌ها نه تنها شرایط کاری منعطف‌تری دارند، بلکه ارزش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی آن‌ها نیز با علاقه‌مندی‌های بخش قابل‌توجهی از زنان همخوانی دارد.

گرایش‌های پردرآمد مهندسی انرژی جهان در سال ۲۰۲۴ 

بازار جهانی انرژی در سال ۲۰۲۴ دو روند همزمان را نشان می‌دهد: نفت و گاز همچنان پردرآمدترین حوزه برای مهندسان است، با حقوق سالانه ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار دلار در آمریکا و کانادا. انرژی هسته‌ای نیز به دلیل نیاز به تخصص و حساسیت امنیتی، دستمزدهای ۱۰۰ تا ۱۴۰ هزار دلار دارد. در انرژی‌های تجدیدپذیر، حمایت دولت‌ها باعث رشد سریع اشتغال شده و حقوق مهندسان بین ۸۰ تا ۱۱۰ هزار دلار است، هرچند هنوز کمتر از نفت و گاز است.

حوزه‌های نوظهوری مانند ذخیره‌سازی انرژی، هیدروژن سبز و پیل‌های سوختی توجه شرکت‌های بزرگ را به خود جلب کرده و حقوق بالایی ارائه می‌دهند. همچنین مدیریت انرژی و استراتژی‌های کربن‌زدایی به دلیل اهمیت اجتماعی و قانونی، حقوق بالای ۱۳۰ هزار دلار دارند. در مجموع، نفت و گاز پردرآمدترین و انرژی‌های تجدیدپذیر سریع ‌ترین رشد اشتغال را دارند. 

عواملی که درآمد مهندسان انرژی را تعیین می‌کنند

درآمد مهندسان انرژی تحت تأثیر عوامل متعددی است. مهم‌ترین عامل نوع صنعتی است که فرد در آن مشغول به کار می‌شود. نفت و گاز همواره بالاترین درآمد را دارد، در حالی که انرژی‌های تجدیدپذیر و مشاوره انرژی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. محل جغرافیایی نیز نقش اساسی دارد؛ به طور مثال، در آمریکا، نروژ و قطر مهندسان انرژی درآمد بسیار بالاتری نسبت به کشورهای در حال توسعه دریافت می‌کنند.

سطح تحصیلات و تجربه کاری نیز تأثیر مستقیم دارد. فردی با مدرک کارشناسی‌ارشد یا دکتری و چندین سال تجربه می‌تواند چند برابر یک فارغ ‌التحصیل تازه‌کار درآمد داشته باشد. علاوه بر این، مهارت‌های جانبی نظیر تسلط بر نرم ‌افزارهای شبیه‌سازی مانند  متلب یا نرم افزار شبیه سازی اسپن پلاس و داشتن گواهی‌های بین‌المللی مانند PMP و LEED می‌تواند درآمد را به شکل چشمگیری افزایش دهد.

روش‌های بالا بردن درآمد در مهندسی انرژی

درآمدزایی بیشتر در حوزه مهندسی انرژی با رویکردهای مختلفی امکان‌پذیر است. این راهکارها شامل موارد زیر هستند:

• کسب مدارک و گواهینامه‌های بین‌المللی: دریافت گواهینامه‌هایی مانند LEED (طراحی ساختمان‌های سبز) و PMP (مدیریت پروژه) ارزش شما را در بازار کار افزایش می‌دهد.
• تخصص در انرژی‌های نو و کارآفرینی: ورود به استارتاپ‌های انرژی پاک (خورشیدی، بادی و هیدروژن) و ترکیب دانش فنی با ایده‌های کسب‌وکار می‌تواند درآمدهای بالایی ایجاد کند.
• یادگیری زبان و مهاجرت کاری: تسلط به زبان انگلیسی و آشنایی با استانداردهای جهانی، مسیر مهاجرت به کشورهای پیشرفته را هموار می‌کند.
• شبکه‌سازی و تحقیق و توسعه: شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی برای شبکه‌سازی و ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر برای ورود به بخش R&D در شرکت‌های بزرگ، فرصت‌های شغلی و درآمدی قابل توجهی فراهم می‌کند.

دوره‌های گروه آموزشی پارس پژوهان فرصت‌های کاربردی و پر بازده‌ای برای علاقه‌مندان به مهندسی انرژی ارائه می‌کنند، از جمله دوره‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، دوره مدیریت انرژی، دوره آشنایی با طراحی سیستم‌های خورشیدی با پی وی سیست (PVsyst)، دوره اسپن هایسیس (Aspen Hysys)، دوره اسپن پلاس (Aspen Plus) و دوره ایمنی و بهداشت HSE-MS. مهندسین از سراسر کشور می‌توانند در کلاس‌های حضوری و آنلاین شرکت کنند. 

جمع‌بندی

در این مقاله ابتدا با گرایش‌های مهندسی انرژی در مقطع کارشناسی و مسیرهای تخصصی که دانشجویان می‌توانند از همان ابتدا انتخاب کنند آشنا شدیم. سپس گرایش‌های کارشناسی‌ارشد این رشته مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت انرژی، انرژی‌های فسیلی و ذخیره‌سازی انرژی را معرفی کردیم و کاربردهای هرکدام را توضیح دادیم.

در ادامه، پردرآمدترین شاخه‌های مهندسی انرژی در ایران در سال ۱۴۰۳ را بررسی کردیم و دیدیم که صنایع نفت و گاز و مدیریت انرژی در صنایع سنگین در صدر قرار دارند، در حالی‌ که انرژی‌های تجدیدپذیر نیز با سرعت در حال رشد هستند. همچنین مشخص کردیم که کدام گرایش‌ها برای خانم‌ها مناسب‌تر و پولسازتر هستند.

با نگاه جهانی، درآمد مهندسان انرژی در بخش‌های مختلف مانند نفت و گاز، انرژی‌های پاک، انرژی هسته‌ای و هیدروژن سبز در سال ۲۰۲۴ را مقایسه کردیم و تفاوت‌های بازار ایران و جهان را نشان دادیم. در بخش پایانی نیز عواملی را بررسی کردیم که بر درآمد مهندسان انرژی اثر می‌گذارند و راهکارهای حرفه‌ای برای افزایش درآمد مانند کسب گواهینامه‌های بین‌المللی، مهارت‌آموزی در نرم‌افزارهای تخصصی و ورود به استارتاپ‌های انرژی نو ارائه شد.

در نهایت، تأکید کردیم که آینده رشته مهندسی انرژی متعلق به افرادی است که علاوه بر دانش فنی، مهارت‌های مدیریتی، اقتصادی و بین‌المللی خود را نیز تقویت کنند؛ زیرا آینده صنعت انرژی بر پایه ترکیب هوشمندانه فناوری، اقتصاد و پایداری محیط‌زیست ساخته می‌شود.