چت جی پی تی ChatGPT چیست و چگونه کار می‌کند؟ کاربردها، مزایا و معایب

اگر با دنیای فناوری بیگانه نباشید، حتما نام چت جی پی تی ChatGPT را در سال‌های اخیر بارها و بارها شنیده‌اید و احتمالا از آن استفاده کرده‌اید. در واقع استفاده از ChatGPT یک مهارت ضروری است به‌طوری که شاید در آینده کسی که روش کار با هوش مصنوعی را نداند، بی‌سواد تلقی شود. ما در این مقاله به‌طور اختصاصی به معرفی، کاربردها و مکانیزم ChatGPT می‌پردازیم.

چت جی پی تی ChatGPT چیست؟

ChatGPT یک ربات چت هوش مصنوعی است که از پردازش زبان طبیعی برای ایجاد گفتگوی مکالمه‌ای شبیه انسان استفاده می‌کند. این مدل زبانی می‌تواند به سوالات پاسخ دهد و محتوای نوشتاری مختلفی از جمله مقالات، پست‌های رسانه‌های اجتماعی، مقاله‌ها، کدها و ایمیل‌ها را بسازد.

ChatGPT شکلی از هوش مصنوعی مولد است به معنای ابزاری که به کاربران اجازه می‌دهد تا برای دریافت تصاویر، متن یا ویدئوهایی شبیه انسان که توسط هوش مصنوعی ایجاد شده‌اند، پیام‌هایی را برای وارد کنند. ChatGPT مشابه سرویس‌های چت خودکار موجود در وب‌سایت‌های خدمات مشتری است، زیرا افراد می‌توانند از آن سوال بپرسند یا برای پاسخ‌های ChatGPT توضیح بخواهند.

GPT مخفف Generative Pre-trained Transformer است که به نحوه پردازش درخواست‌ها و فرمول‌بندی پاسخ‌ها توسط ChatGPT اشاره دارد. ChatGPT با یادگیری تقویتی از طریق بازخوردهای انسانی و مدل‌های پاداش که بهترین پاسخ‌ها را رتبه‌بندی می‌کنند، آموزش دیده است. این بازخورد به تقویت ChatGPT با یادگیری ماشینی برای بهبود پاسخ‌های آینده کمک می‌کند. ChatGPT با یادگیری تقویتی از طریق بازخوردهای انسانی و مدل‌های پاداش که بهترین پاسخ‌ها را رتبه‌بندی می‌کنند، آموزش دیده است. این بازخورد به تقویت ChatGPT با یادگیری ماشینی برای بهبود پاسخ‌های آینده کمک می‌کند.

چه کسی ChatGPT را ساخت؟

OpenAI یک شرکت تحقیقاتی هوش مصنوعی است که ChatGPT را در نوامبر ۲۰۲۲ ایجاد و راه‌اندازی کرد. این شرکت توسط گروهی از کارآفرینان و محققان از جمله ایلان ماسک و سم آلتمن در سال ۲۰۱۵ تاسیس شد. OpenAI توسط چندین سرمایه‌گذار حمایت می‌شود که مایکروسافت قابل‌توجه‌ترین آنها است. OpenAI همچنین تولیدکننده DALL.E نیز هست، یک تولیدکننده متن‌ به‌ تصویر هوش مصنوعی که از محبوبیت زیادی بین کاربران برخوردار است.

ChatGPT چگونه کار می‌کند؟

چت جی پی تی از الگوریتم‌های تخصصی برای یافتن الگوها در توالی داده‌ها استفاده می‌کند. هم اکنون که در سال 2025 قرار داریم، ChatGPT از مدل زبان GPT-5، یک مدل یادگیری ماشین شبکه عصبی و نسل پنجم ترانسفورماتور از پیش آموزش‌دیده مولد استفاده می‌کند. ترانسفورماتور داده‌های مورد نیاز خود را از مقدار قابل‌توجهی داده بیرون می‌کشد تا یک پاسخ را فرموله کند.

ChatGPT از یادگیری عمیق برای تولید متنی شبیه انسان از طریق شبکه‌های عصبی ترانسفورماتور استفاده می‌کند. در صورت علاقه به یادگیری کاربردی این موضوع، پیشنهاد می‌کنیم دوره آموزش یادگیری ماشین با پایتون Machine Learning by Python و دوره آموزش یادگیری عمیق با پایتون Deep Learning by Python را شرکت نمایید. ترانسفورماتور متن، از جمله کلمه، جمله یا پاراگراف بعدی را بر اساس توالی معمولی داده‌های آموزشی خود پیش‌بینی می‌کند.

فرایند آموزش چت جی پی تی با داده‌های عمومی شروع می‌شود، سپس به داده‌های متناسب‌تر برای یک کار خاص منتقل می‌شود. ChatGPT با متن آنلاین آموزش داده شد تا زبان انسان را یاد بگیرد و سپس از رونوشت‌ها برای یادگیری اصول اولیه مکالمات استفاده کرد.

بعضی مربیان انسانی وجود دارند که مکالمات را ارائه می‌دهند و پاسخ‌ها را رتبه‌بندی می‌کنند. این مدل‌های پاداش به تعیین بهترین پاسخ‌ها کمک می‌کنند. برای ادامه آموزش چت‎‌بات، کاربران می‌توانند با کلیک بر روی نمادهای لایک یا دیس‌لایک در کنار پاسخ، به آن رای مثبت یا منفی بدهند. کاربران همچنین می‌توانند بازخورد کتبی اضافی را برای بهبود و تنظیم دقیق گفتگوهای آینده ارائه دهند.

کاربران چه سوالاتی می‌توانند از ChatGPT بپرسند؟

از آنجایی که ChatGPT برای استفاده در حوزه‌های مختلف آموزش دیده، کاربران می‌توانند با استفاده از طیف وسیعی از سوالات ساده یا پیچیده در زمینه‌های متنوع با این چت‌بات تعامل کنند. برای مثال، چند نمونه پرامپت (Prompt) قابل استفاده در ChatGPT را برای شما نوشته‌ایم:

• دیدگاه اسپینوزا درباره روابط علت و معلولی پدیده‌های جهان چه بود؟
• رکورد گل‌زنی در لیگ برتر فوتبال انگلیس در اختیار چه کسی است؟
• ساختار یک کد HTML به چه صورت است؟
• بهترین نرم‌افزارهای بهینه‌سازی زنجیره تامین چه هستند؟
• قانون اساسی آمریکا در چه سالی و توسط چه کسانی نوشته شد؟

سوال پرسیدن از ChatGPT محدودیتی ندارد اما باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که امکام خطا در پاسخ به سوالات پیچیده و تخصصی وجود دارد. بنابراین بهتر است اگر سوالات مهمی از ChatGPT می‌پرسیم، صحت و سقم پاسخ‌ها را بررسی کنیم.

کاربردهای ChatGPT در زندگی روزمره و شغل‌ها

همان‌طور که در مقاله آشنایی با هوش مصنوعی | واقعیتی که دنیا را قورت می‌دهد نیز گفتیم، هوش مصنوعی از آن دسته فناوری هاست که می‌تواند به سرعت در تمامی زمینه‌ها و ابعاد شغلی از قابلیت‌های آن بهره‌مند گردید. از دلیل محبوبیت آن در سراسر جهان می توان به توانایی کار کردن و فکر کردن مانند یک انسان اشاره نمود. کاربردهای گسترده‌ی آن در زمینه‌هایی مانند سلامت، آموزش، الکترونیک و یا حمل نقل بسیاری از کارها را برای بشریت تسهیل نموده است. در این جدول به کاربردهای ChatGPT به‌عنوان پرچمدار هوش مصنوعی می‌پردازیم.

مزایا، معایب و محدودیت‌های چت جی پی تی ChatGPT

ChatGPT مزایای قابل توجهی را ارائه می‌دهد که تعامل کاربران و بهره‌وری آن‌ها را بهبود می‌بخشد. یکی از مزایای کلیدی آن، توانایی تولید زبان طبیعی و مقیاس‌پذیری است یعنی اینکه مکالمات معنادار و پردازش سریع اطلاعات را تسهیل می‌کند. این ابزار می‌تواند با ارائه راهنمایی درباره شکل‌دهی به سؤالات تحقیقاتی، پیشنهاد رویکردهای آزمایشی و اشاره به روش‌شناسی‌های مرتبط بر اساس داده‌های آموزشی خود، به کاربران کمک کند. علاوه بر این، در محیط‌های آکادمیک و دانشگاهی، به بهبود دستور زبان و ساختار جمله کمک می‌کند و تولید آثاری با کیفیت قابل انتشار را برای پژوهشگران آسان‌تر می‌سازد. علاوه بر این، کسب‌وکارها می‌توانند از چت‌ جی ‌پی ‌تی برای بهینه‌سازی تعامل با مشتریان، افزایش رضایت آن‌ها و بهبود تجربه کلی کاربر استفاده می‌کنند. این مورد در دوره آموزش ابزارهای هوش مصنوعی برای مدیران تدریس می‌شود.

با این حال، ChatGPT بدون محدودیت نیست. یکی از محدودیت‌های آن، وابستگی به مجموعه ‌داده‌های بزرگ و باکیفیت برای ارائه تحلیل‌های دقیق است. بدون چنین داده‌هایی، خروجی‌های آن ممکن است نادرست باشند. گاهی اوقات اطلاعات نادرستی ارائه می‌دهد که می‌تواند به‌ویژه در محیط‌های آکادمیک یا حرفه‌ای مشکل‌ساز باشد. سایر معایب مهم آن شامل فقدان حس شوخ‌طبعی، احتمال وابستگی بیش از حد کاربران و ناتوانی در درک کامل زمینه یا انجام موثر چند وظیفه به‌طور همزمان است. علاوه بر این، پاسخ‌ها گاهی ممکن است منعکس‌کننده سوگیری‌های موجود در داده‌های آموزشی باشند چرا که دانش آن محدود به آنچه در آن آموزش دیده است می‌باشد.

در آموزش عالی، نگرانی‌هایی در استفاده از هوش مصنوعی‌هایی مانند ChatGPT وجود دارد زیرا اتکای بیش از حد به چت‌ جی‌ پی ‌تی ممکن است کارهای اصیل دانشجویان را تضعیف کند. به عبارت دیگر دانشجویان باید با تقویت تفکر انتقادی و مهارت‌های عملی خود، از ابزارهای هوش مصنوعی به روشی درست استفاده نمایند. شرکت در دوره‌های گروه آموزشی پارس پژوهان می‌تواند کمک زیادی به دانشجویان برای کاربرد عملی دانش خود نماید.

علاوه بر این، ناتوانی این مدل در تضمین دقت واقعی یا ظرافت مورد نیاز، به این معناست که کاربران باید خروجی‌های آن را به‌طور انتقادی ارزیابی کنند و بدون تردید آن‌ها را نپذیرند. اگرچه ChatGPT بهره‌وری و دسترسی را افزایش می‌دهد، محدودیت‌های آن نیازمند نظارت دقیق و قضاوت مکمل انسانی است. تعادل بین مزایای آن و آگاهی از محدودیت‌هایش برای استفاده مسئولانه و موثر در تمام حوزه‌ها ضروری است.

نگرانی‌های امنیتی و اخلاقی درباره ChatGPT

در حالی که ChatGPT ممکن است برای برخی کارها مفید باشد، برخی نگرانی‌های اخلاقی وجود دارد که به نحوه استفاده از آن بستگی دارد، از جمله سوگیری، عدم حفظ حریم خصوصی و امنیت، و تقلب در تحصیل و کار.

• سرقت ادبی و استفاده فریب‌کارانه

ChatGPT ممکن است به‌طور غیراخلاقی در گارهایی مانند تقلب، جعل هویت یا انتشار اطلاعات نادرست به دلیل قابلیت‌های انسانی آن استفاده شود. جامعه معلمان نیز نگرانی‌هایی را در مورد استفاده دانش‌آموزان از ChatGPT برای تقلب، سرقت ادبی و نوشتن مقاله مطرح کردند.

برای کمک به جلوگیری از تقلب و سرقت ادبی، OpenAI یک طبقه‌بندی متن AI برای تمایز بین متن انسان و AI دارد. ابزارهای آنلاین دیگری مانند Copyleaks برای طبقه‌بندی احتمال نوشته‌شدن متن توسط یک شخص در مقایسه با AI وجود دارند که البته اغلب فاقد کارایی لازم هستند. OpenAI قصد دارد برای شناسایی محتوای تولیدشده توسط هوش مصنوعی، یک واترمارک به متن‌های طولانی‌تر اضافه کند.  

از آنجا که ChatGPT می‌تواند کد بنویسد، برای امنیت سایبری نیز مشکل ایجاد می‌کند. عوامل تهدید می‌توانند از ChatGPT برای کمک به ایجاد بدافزار استفاده کنند. ChatGPT همچنین می‌تواند با آموزش کپی کردن سبک نوشتاری و زبان دیگران، خود را جعل کند. سپس برای جمع‌آوری اطلاعات حساس یا انتشار اطلاعات نادرست، هویت یک فرد مورد اعتماد را جعل کند.

• سوگیری در داده‌های آموزشی

یکی از بزرگترین نگرانی‌های اخلاقی ChatGPT، تعصب آن در داده‌های آموزشی است. اگر داده‌ای که مدل از آن استخراج می‌کند دارای هر گونه سوگیری باشد، در خروجی آن منعکس می‌شود. ChatGPT همچنین زبانی را که ممکن است توهین‌آمیز یا تبعیض‌آمیز باشد، درک نمی‌کند. بنابراین داده‌ها برای جلوگیری از تداوم سوگیری نیاز به بررسی دارند.

• جایگزینی شغل و تعامل انسانی

با پیشرفت فناوری، ChatGPT ممکن است وظایف خاصی را که توسط انسان انجام می‌شود مانند ورود و پردازش داده‌ها، خدمات مشتری و پشتیبانی و ترجمه جایگزین کند. مردم نگران هستند که هوش مصنوعی جایگزین مشاغل آن‌ها شود، بنابراین مهم است که ChatGPT و تاثیر هوش مصنوعی را بر شغل‌های مختلف در نظر بگیریم. نکته مهم این است که از ChatGPT به‌عنوان پشتیبانی برای عملکردهای شغلی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید برای جلوگیری از از دست دادن شغل استفاده کنیم. به عنوان مثال، وکلا می‌توانند از ChatGPT برای ایجاد خلاصه‌ای از یادداشت‌های پرونده و پیش‌نویس قراردادها یا توافقات استفاده کنند و نویسندگان می‌توانند از ChatGPT برای طرح‌های مقاله و ایده‌های سرفصل استفاده نمایند.

• مسائل خصوصی

ChatGPT از متنی که شما وارد می‌کنید استفاده می‌کند، پس اگر اطلاعات حساسی در آن باشد، ممکن است به‌طور ناخواسته در خروجی ظاهر شود. علاوه بر این، مدل می‌تواند با تحلیل داده‌های موجود در پیام‌ها مثلا با ترکیب یک اعلان با شماره تلفن یا ایمیل شما اطلاعات شخصی را استخراج کرده و حتی هویت افراد را ردیابی یا نمایه‌سازی کند. به علاوه، این اطلاعات ممکن است برای همیشه در سیستم ذخیره بمانند.

ChatGPT رایگان است یا پولی؟

ChatGPT به‌صورت رایگان از طریق وب‌سایت OpenAI در دسترس است. کاربران باید برای یک حساب OpenAI رایگان از طریق ایمیل ثبت‌نام کنند. همچنین گزینه‌ای برای ارتقا به ChatGPT Plus وجود دارد که دسترسی نامحدود و پاسخ‌های سریع‌تر را فراهم می‌کند. ChatGPT Plus همچنین دسترسی اولویت‌دار به ویژگی‌های جدید را با نرخ اشتراک ۲۰ دلار در ماه ارائه می‌دهد.  

جایگزین‌های ChatGPT

به دلیل محبوبیت ChatGPT، این چت‌بات به انتخاب اول بسیاری از کاربران تبدیل شده است، ضمن اینکه آپدیت‌های مداومی که از طرف شرکت OpenAI  منتشر می‌شوند، باعث شده است که چت جی پی تی همواره در حال پیشرفت و توسعه باشد. با این حال رقبای زیادی برای ChatGPT وجود دارند و حتی ممکن است در برخی از زمینه‌های خاص بهتر از آن عمل کنند. کاربران می‌توانند درباره نقاط قوت اصلی هر کدام از این هوش مصنوعی‌ها تحقیق کرده و گزینه مناسب خود را انتخاب نمایند. بعضی از آن‌ها عبارت‌اند از:

• Gemini
• Claude
• Copilot
• Qwen
• DeepSeek
• Perplexity

جمع‌بندی

 در این مقاله و معرفی و تشریح مکانیزم و کاربردهای چت جی پی تی ChatGPT  پرداختیم. این چت‌بات با توجه به بازخورد خوب و پتانسیل بالایی که دارد، یکی از برترین ربات‌های چت شناخته شده است و انتظار می‌رود در آینده نقش بسیار مهمی در دنیای هوش مصنوعی و سامانه‌های هوشمند داشته باشد، زیرا سازندگان آن به سرعت در صدد رفع مشکلات آن هستند تا بتوانند محدودیت‌هایی از قبیل حافظه و پردازش را برطرف کنند.

 نویسنده: نگین بشیری، کارشناس مهندسی کامپیوتر – رضا صفایی، کارشناس مدیریت صنعتی