مزایا و معایب رشته‌ مهندسی هوافضا

مهندسی هوافضا (Aerospace Engineering)، یکی از رشته‌های دانشگاهی از شاخه فنی مهندسی است که در گذشته به عنوان زیر مجموعه از مهندسی مکانیک مطرح می‌شد، اما در دهه‌های اخیر به عنوان رشته‌ای مستقل در دانشگاه‌ها و صنایع حضور دارد. این علم مهندسی به دلیل توسعه فناوری‌های جدید و رشد سریعی که در ارائه پدیده‌های نو دارد، در سراسر جهان به عنوان یکی از علوم با سطح فناوری بالا (HighTech) محسوب می‌شود. برای تصویری ساده از سرعت پیشرفت این علم کافیست تلاش‌های برادران رایت برای اولین پرواز را با لمس خورشید توسط کاوشگر پارکر در بازه زمانی کمتر از 150 سال در نظر بگیرید. به بیان ساده مهندسی هوافضا به بررسی، طراحی و ساخت وسایل پرنده هوایی و فضایی، از هواپیما، هلی کوپتر، موشک، پهپاد گرفته تا بالن، فضاپیما، ماهواره، ایستگاه فضایی و .... می‌پردازد. مهندسی هوافضا از 5 گرایش اصلی آیرودینامیک، سازه‌های هوایی، جلوبرندگی، دینامیک پرواز و کنترل و مهندسی فضایی، تشکیل شده است و مانند هر حوزه دیگری در کنار جذابیت های زیاد، با چالش‌هایی نیز مواجه است. در این نوشتار سعی شده به برخی از چالش‌های مهندسی هوافضا پرداخته شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه مهندسی هوافضا می‌توانید مقاله "مهندسی هوافضا چیست؟" را مطالعه کنید. 

مزایای رشته‌ مهندسی هوافضا

رشته مهندسی هوافضا به دلیل ویژگی‌ها و کاربردهای گسترده‌ای که دارد، مزایای بسیاری دارد. برخی از مهم‌ترین مزایای این رشته عبارتند از:

دستیابی به فناوری‌های پیشرفته:

مهندسان هوافضا در طراحی و ساخت تکنولوژی‌های پیشرفته مانند هواپیماها، فضاپیماها، پهپادها، ماهواره‌ها و دیگر وسایل پرنده و فضایی مشغول به کار می‌شوند که این خود باعث آشنایی با آخرین دستاوردهای علمی و فناوری در سطح جهانی می‌شود.

تنوع در حوزه‌های کاری:

رشته هوافضا شامل گرایش‌های مختلفی از جمله آیرودینامیک، سازه‌های هوایی، پیشرانش، دینامیک پرواز و مهندسی فضایی است که به فارغ‌التحصیلان این امکان را می‌دهد تا در حوزه‌های مختلفی فعالیت کنند و مسیر شغلی خود را انتخاب کنند.

دست‌یابی به پروژه‌های چالش ‌برانگیز و هیجان‌ انگیز:

پروژه‌های مرتبط با مهندسی هوافضا، مانند طراحی و توسعه هواپیماهای جدید، فضاپیماها و ماهواره‌ها، معمولا چالش‌ برانگیز و هیجان ‌انگیز هستند و برای کسانی که علاقه‌مند به حل مسائل پیچیده و کار با فناوری‌های نوین هستند، جذاب است.

حضور در صنایع پیشرفته و برجسته:

مهندسان هوافضا به صنایع پیشرفته‌ای مانند صنایع هوایی، دفاعی، فضایی و تحقیقاتی تعلق دارند که از مهم‌ترین صنایع در سطح جهانی به شمار می‌آیند. این صنایع به دلیل نقش کلیدی که در توسعه فناوری دارند، توجه زیادی را به خود جلب می‌کنند.

کمک به پیشرفت بشریت:

مهندسان هوافضا در پروژه‌هایی مانند اکتشافات فضایی، ایجاد ارتباطات ماهواره‌ای، پیشرفت در حمل‌ و نقل هوایی و فضایی و حتی نظارت بر وضعیت زمین از فضا (مانند رصد تغییرات محیط زیستی) شرکت می‌کنند که این می‌تواند تأثیرات مثبتی بر بشریت داشته باشد.

حقوق و دستمزد مناسب:

به دلیل تخصصی بودن و پیچیدگی‌های این رشته، مهندسان هوافضا معمولاً حقوق و دستمزد مناسبی دریافت می‌کنند، به‌ ویژه اگر در صنایع دولتی و خصوصی بزرگ فعالیت کنند.

پیشرفت‌های سریع و رشد جهانی:

مهندسی هوافضا یکی از علوم پیشرفته‌ای است که به سرعت در حال تحول و رشد است و فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند با آخرین دستاوردهای علمی در سطح بین‌المللی آشنا شوند و در پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای شرکت کنند.

در مجموع، مهندسی هوافضا به کسانی که علاقه‌مند به علوم فنی و نوآوری در زمینه‌های هوایی و فضایی هستند، مزایای زیادی از جمله شغل‌های متنوع، پروژه‌های جذاب و حقوق و مزایای مناسب ارائه می‌دهد.

معایب رشته‌ مهندسی هوافضا

تلفیق همه دانش‌ها

دروس دانشگاه متنوع و پیچیده، مرحله آغاز چالش‌های مهندسی هوافضا است. واحدهایی که از دروس پایه مثل ریاضی و فیزیک شروع می‌شوند و با گسترش از جنبه‌های مختلف به دروس پیشرفته آیرودینامیک، ترمودینامیک، طراحی هواپیما، دینامیک پرواز، طراحی سازه، پیشرانش و ... می‌انجامد. فرا  گرفتن این تنوع و سختی دروس، حفظ ارتباط بین آن‌ها و در نهایت توانایی تجمیع مطالب در دروس و پروژه‌ها نهایی، یکی از چالش‌هایی که یک دانشجوی هوافضا با آن مواجه است.

انتخاب گرایش

در مورد هوافضا شرایط به این صورت است که تا انتهای مقطع کارشناسی، همه افراد به صورت یکسان و تحت عنوان کارشناسی مهندسی هوافضا، تحصیل می‌کنند. پس از آن برای ادامه تحصیل، قبل از شروع مقطع کارشناسی ارشد، هر فرد باید یکی از گرایش‌های آیرودینامیک، جلوبرندگی (پیشرانش)، سازه‌های هوایی، دینامیک پرواز و کنترل، مهندسی فضایی را انتخاب کند .اما متاسفانه انتخاب بین این 5 گزینه به آسانی صحبت در مورد آن‌ها نیست. پیدا کردن شناخت کافی از هر گرایش، آینده پژوهی و شغلی هر کدام و .... به ویژه برای گرایش‌هایی که سهم دروس کمتری در دوره کارشناسی داشته اند، باعث می‌شود انتخاب گرایش به یکی از چالش‌های مهندسی هوافضا تبدیل شود.

بازارکار

بدیهی است اشتغال یکی از اهداف و انگیزه‌های هر فردی برای تحصیلات است که تا هم دانش و تخصصی که به دست آمده را در عمل به کار گیرد هم به کمک این مهارت‌ها بتواند، راه حلی برای یکی از مشکلات حوزه خود بیابد. به همین دلیل وجود ظرفیت‌های مناسب در بازار کار برای همه رشته‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. رشته هوافضا به دلایلی زیادی از جمله جوان بودن در کشور ما، تحریم‌ها و ..... با شرایط کمبود بازار کار روبه‌رو است. هر چند در سال‌های اخیر صنایع مختلفی در راستای اشتغال زایی صورت گرفته است، اما همچنان یافتن شغل یکی از چالش‌های مهندسی هوافضا برای علاقه‌مندان به آن است. 

در زمینه آیرودینامیک، گروه آموزشی پارس پژوهان دوره‌های مختلفی از جمله آموزش Concepts Nrec، آموزش GasTurb، آموزش CFTurbo آماده کرده است که شما می‌توانید با شرکت در آن‌ها به این مباحث مسلط شوید.

همچنین دوره‌های ویژه دیگری از جمله آموزش پهپادهای مولتی روتور، آموزش خلبانی پهپاد مولتی روتور، آموزش خلبانی هواپیمای مدل، آموزش طراحی و تحلیل هواپیما در AAA، آموزش طراحی و تحلیل هواپیما در XFLR5 نیز که مختص به رشته هوافضا است وجود دارند که می‌توانید در آن‌ها شرکت کنید.

بیشتر بخوانید: "پردرآمدترین گرایش مهندسی هوافضا" 

نزدیکی به مکانیک

از آنجایی که حدود 60 الی 70 درصد از دروس دانشگاهی که سپری می‌شود مشابه مکانیک است، اغلب فارغ التحصیلان این دو رشته، دانش و مهارت‌های یکسان زیادی دارند. این موضوع از جهاتی مثبت محسوب می‌شود چرا که یک مهندس هوافضا می‌تواند در شغلی که متقاضی مهندس مکانیک هستند، مشغول به کار شود. اما از طرف دیگر گاهی مهندسان مکانیک در موقعیت‌های شغلی بسیار کم هوافضایی، مشغول می‌شوند که از این نظر، نزدیکی دو رشته، می‌تواند از چالش‌های مهندسی هوافضا، شمرده شود.

فضای کار برای خانم‌ها

در مورد اشتغال در اکثر رشته‌های مهندسی، خانم‌ها سهم کمتری را به خود اختصاص می‌دهند. این مسئله گاهی به دلیل شرایط سخت فیزیکی برخی از مشاغل یا گاهی به دلیل کم لطفی بعضی مدیران صنایع رخ داده است که البته در سال‌های اخیر این تقسیم بندی به حالت موزون‌تری نسبت به گذشته رسیده است. در مهندسی هوافضا نیز همیشه حضور خانم‌ها در محیط‌های کاری کمتر از آقایان بوده است. بخصوص در صنایع نظامی به دلیل محدودیت‌هایی که وجود دارد، اغلب مراکز فقط پذیرش آقا دارند.

تحریم‌ها

طبیعی است که اعمال تحریم‌ها بر همه حوزه‌های علمی و صنعتی کشور به طور مستقیم یا غیر مستقیم تاثیر گذاشته است، اما در برخی زمینه‌ها به دلیل پیشرفته بودن فناوری‌ها و همچنین حساسیت بالاتر آن رشته، شدت تحریم‌ها بیشتر است و به همین نسبت، تاثیر منفی وجود تحریم‌ها بیشتر احساس می‌شود. از جمله این زمینه‌ها، هوافضا و صنایع نزدیک به آن است. از طرفی اکثر ابزارهای مورد نیاز مهندسی هوافضا، به دلیل تکنولوژی ساخت پیچیده و سطح بالا در ایران تولید نمی‌شود و در واقع وارد کردن ابزارها و تجهیزات از کشورهای دیگر تنها گزینه موجود است. 

جمع بندی

مهندسی هوافضا رشته‌ای پیشرفته و پیچیده است که به بررسی، طراحی و ساخت وسایل پرنده و فضایی می‌پردازد. این رشته شامل پنج گرایش اصلی آیرودینامیک، سازه‌های هوایی، جلوبرندگی، دینامیک پرواز و کنترل و مهندسی فضایی است. از جمله مزایا این رشته می توان به دستیابی به فناوری‌های پیشرفته، تنوع در حوزه‌های کاری، دست‌یابی به پروژه‌های چالش ‌برانگیز و هیجان ‌انگیز، حضور در صنایع پیشرفته و برجسته، کمک به پیشرفت بشریت، حقوق و دستمزد مناسب و پیشرفت‌های سریع و رشد جهانی اشاره کرد. اما با این حال مواردی از جمله  تنوع دروس دانشگاهی، انتخاب گرایش، بازار کار محدود، نزدیکی به مهندسی مکانیک، محدودیت برای خانم‌ها و تأثیر تحریم‌ها چالش های این رشته هستند و در هنگام تصمیم گیری بر انتخاب آن مورد توجه قرار بگیرند. با وجود این چالش‌ها، مهندسی هوافضا به عنوان یک رشته با فناوری بالا، جذابیت‌های زیادی دارد و با تلاش‌های مستمر متخصصان، مشکلات بسیاری از جمله تحریم‌ها و کمبود منابع تا حدی حل شده است.

نویسندگان: ستاره دهقان، کارشناسی ارشد مهندسی هوافضا- سایه صفاییان، کارشناسی مهندسی مواد